Jeżdżąc dzisiaj po Wielkopolsce, w oczy rzucają się plantacje słonecznika. Jest ich zdecydowanie więcej aniżeli rok czy kilka lat temu. Tą obserwację potwierdzają dane o powierzchni upraw udostępniane przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Uprawa słonecznika w Polsce w ostatnich 3 latach kształtowała się na następującym poziomie:
2020 – 9 647 ha, z czego 736 ha w Wielkopolsce
2021 – 19 518 ha, z czego 1 373 ha w Wielkopolsce
2022 – 64 843 ha, z czego 7 196 ha w Wielkopolsce
Wzrost powierzchni uprawy słonecznika może wynikać z kilku powodów. Po pierwsze zmiany klimatu powodują, że ta ciepłolubna roślina coraz lepiej się czuje w naszych warunkach. Po drugie jest ona odporna na suszę dzięki głębokiemu systemowi korzeniowemu oraz łodygach pokrytych włoskami. Po trzecie rynek zbytu i ceny oferowane przez odbiorców przyciągają rolników, tym bardziej, że plantacje na Ukrainie, kraju który jest największym producentem słonecznika, są zagrożone działaniami wojennymi.
Słonecznik ma szerokie zastosowanie w żywieniu zwierząt oraz ludzi. Może być uprawiany na kiszonkę lub ziarno, z którego wytłacza się cenny olej lub przeznacza do produkcji pasz dla zwierząt. Warto zaznaczyć, że słonecznik ma mniejsze wymagania pokarmowe od rzepaku i jego uprawa jest tańsza. Słonecznik może być również dobrą alternatywą w celu ustalenia właściwego płodozmianu, co jest szczególnie ważne w kontekście nowej Wspólnej Polityki Rolnej i rolnictwa zrównoważonego, które będzie premiowane finansowo. Czynione są starania aby słonecznik wpisać na listę roślin wysokobiałkowych, do których jest dopłata. Jest to również ważne z punktu widzenia rozwoju krajowych źródeł białka i uniezależniania się od importowanej soi.
Słonecznik rośnie najlepiej na glebach klasy IV. Nie lubi ani gleb bardzo piaszczystych ani ciężkich, gliniastych. Terminy siewu pokrywają się z terminami siewu kukurydzy. Zbiór słonecznika to koniec września, październik.
Zabraknie oleju słonecznikowego w UE? Sklepy ograniczają jego ilość
Opłacalność uprawy słonecznika jest na bardzo przyzwoitym poziomie. Poniżej przedstawiamy kalkulację uprawy słonecznika przygotowaną na podstawie danych i notowań Wielkopolskiej Izby Rolniczej. Dane pochodzą z sierpnia 2022 roku. Założyliśmy średni plon na poziomie 3 t/ha.
| Nakład | Jednostka | Ilość | Cena | Wartość | |
| 1. Materiał siewny | dt | 0,04 | 7000,00 | 280,00 | |
| 2. Nawożenie: | |||||
| Razem nawożenie | 2268,67 | ||||
| 3. Ochrona roślin | |||||
| Razem ochrona | 553,17 | ||||
| 4. Usługi | |||||
| Razem usługi | 549,66 | ||||
| 5. Praca ciągnika | |||||
| Razem praca ciągnika | godz. | 14,1 | 593,07 | ||
| 6. Podatek | 135,90 | ||||
| 7. Ubezpieczenie uprawy | 169,25 | ||||
| 8. OC rolników | 3,90 | ||||
| Razem koszty bezpośrednie | 4553,62 | ||||
| 9. Koszty ogólnogospodarcze | 1088,89 | ||||
| w tym amortyzacja | 684,45 | ||||
| 10. Koszt pracy ludzkiej | godz. | 30 | 19,70 | 591,00 | |
| Suma kosztów | 6233,51 | ||||
| Wartość produkcji | |||||
| Produkt główny (netto) | dt | 30 | 245,30 | 7358,88 | |
| Ryczałtowy zwrot VAT | % | 7 | 17,17 | 515,12 | |
| Cena brutto | zł/dt | 262,47 | |||
| Koszt produkcji | zł/dt | 207,78 | |||
| Dopłata bezpośrednia | zł/ha | 936,16 | |||
| Suma przychodów | 8810,16 | ||||
| Wynik finansowy | zł/ha | 2576,66 | |||
| Zdolność odtworzenia majątku gospodarstwa | % | 476,5 | |||
Wynik finansowy jest co prawda niższy aniżeli w przypadku uprawy rzepaku ale większa odporność na suszę oraz mniejsze wymagania pokarmowe przy rosnących cenach nawozów powodują, że uprawa słonecznika jest warta rozważenia. Popyt na ziarno słonecznika rośnie ale warto poszukać odbiorcę i zawrzeć umowę przed podjęciem decyzji o jego uprawie.
Źródło: WIR, Andrzej Przepióra
