Inspekcja Weterynaryjna rozpoczęła sprawdzanie dostosowania się hodowców zwierząt do obszaru cross-compliance dotyczącego zdrowia publicznego i zdrowia zwierząt (w tym zwalczania chorób zakaźnych zwierząt), dlatego warto zapoznać się z wymogami w tym zakresie.
Choroby zakaźne zwierząt – wywołane przez czynniki zakaźne choroby zwierząt, które ze względu na charakter, sposób powstania i szerzenia stanowią zagrożenie dla zdrowia zwierząt i ludzi. Czynnikami zakaźnymi wywołującymi te choroby są: bakterie, wirusy, priony, riketsje oraz grzyby. Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt jest to zgłaszanie, zapobieganie dalszemu szerzeniu się, wykrywanie, kontrola i likwidowanie chorób zakaźnych zwierząt, czyszczenie i odkażanie oraz określone postępowanie przy ponownym umieszczaniu zwierząt w gospodarstwie.
Zasady zwalczania chorób zakaźnych zwierząt reguluje ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (DzU nr 69, poz. 625) z późniejszymi zmianami (Rozdział 8). W rozdziale tym opisane są szczegółowo działania, jakie podejmuje powiatowy lekarz weterynarii w razie otrzymania zgłoszenia o podejrzeniu wystąpienia choroby zakaźnej objętej obowiązkiem zwalczania, a także decyzje, jakie podejmuje w związku z jej rozpoznaniem, wykluczeniem, wystąpieniem i zwalczaniem. Ustawa określa także obowiązki właściciela zwierząt dotyczące zwalczania chorób zakaźnych zwierząt. Załącznik do tej ustawy podaje wykaz chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania. W przypadku wystąpienia u zwierząt choroby podlegającej obowiązkowi zwalczania (zwalczanej z urzędu) właściciel zwierząt musi podporządkować się bezwzględnie do nakazów, zakazów i ograniczeń wydanych w celu zwalczania tej choroby przez powiatowego lekarza weterynarii, jak np. eliminacja chorych zwierząt, pobieranie próbek do badań laboratoryjnych, zakaz przemieszczania zwierząt, obowiązkowe szczepienia zwierząt, odkażanie gospodarstwa.
WYBRANE CHOROBY PODLEGAJĄCE OBOWIĄZKOWI ZWALCZANIA I ZGŁASZANIA
Pryszczyca
Pryszczyca jest chorobą wybitnie zakaźną i zaraźliwą, szczególnie szybko szerzącą się wśród zwierząt, ważną z punktu widzenia ekonomicznego. Jej ogniska nadal występują na świecie. Z powodu pryszczycy wybito wiele milionów zwierząt. Pryszczycę wywołuje wirus. Na zakażenie podatne są zwierzęta parzystokopytne, w tym hodowlane, głównie bydło, świnie, owce, kozy, a z wolno żyjących na przykład jelenie, antylopy, bawoły.
Objawy pryszczycy
Odsetek zwierząt podatnych na zakażenie sięga nawet do 100%. Natomiast śmiertelność jest na ogół niska i wynosi ok. 2% wśród dorosłych i około 20% wśród młodych zwierząt. Inkubacja choroby trwa od 2 do 14 dni. Choroba rozpoczyna się gorączką, brakiem apetytu, osowieniem, bolesnym zapaleniem dziąseł, gwałtownym obniżeniem mleczności krów. Następnie obniża się ciepłota ciała, z jamy ustnej zwisają długie lepkie pasma śliny, zwierzę ostrożnie przeżuwa i cmoka. Na błonie śluzowej policzków, dziąseł, języka pojawiają się pęcherze o średnicy 1-2 cm zawierające płyn surowiczy. Pęcherze mogą być obecne w szparze międzyracicowej, na koronce racic i gruczole mlekowym. Pękają one w ciągu 3 dni pozostawiając nadżerki. Opisywano także zaburzenia ze strony układu pokarmowego, porażenia kończyn tylnych. U świń, owiec i kóz choroba przebiega znacznie łagodniej, objawy są mniej widoczne. U świń pęcherze rozwijają się na tarczy ryjowej, racicach i piętkach. U owiec występują objawy podobne jak u bydła. U kóz zmiany częściej występują na kończynach.
![\"Pryszczyca](\"/wp-content/uploads/files/Image/zwierzeta_owady/884148_farm_animala.jpg\")
Zwalczanie choroby
Pryszczyca jest chorobą podlegającą obowiązkowi zwalczania i zgłaszania. Istotną rolę w zapobieganiu i zwalczaniu pryszczycy spełnia FAO. Z inicjatywy tej organizacji powstała Europejska Komisja do Spraw Zwalczania Pryszczycy. Podstawą do działania na poziomie państwowym są tzw. Plany gotowości, czyli postępowania w przypadku zagrożenia lub wybuchu ognisk choroby. Pryszczyca jest zwalczana z urzędu w skali światowej. Stosowane są dwie metody: eliminacja zwierząt oraz szczepienia bądź kombinacja tych dwóch metod. W Polsce stosowana jest eliminacja zwierząt chorych. Szczegółowe instrukcje dotyczące zwalczania pryszczycy zawarte są w rozporządzeniu MRiRW z dnia 10 lutego 2006 r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu zwalczania pryszczycy.
Choroba niebieskiego języka
Jest chorobą zwierząt przeżuwających zarówno domowych, jak i dzikich wywołaną przez wirusy. Choruje bydło, owce, kozy, ale i sarny, jelenie, antylopy i wielbłądy. Zwierzęta nie zarażają się bezpośrednio od siebie, jedynie przez owady kłująco-ssące z rodziny kuczmanów oraz poprzez krew i nasienie. Choroba nie przenosi się na inne zwierzęta gospodarskie i domowe oraz na ludzi. Mięso, mleko, skóry i wełna oraz inne produkty nie stanowią zagrożenia dla zdrowia ludzi.
Objawy u bydła
Na zakażenie wirusem wrażliwe są płody, stąd w wyniku zakażenia dochodzi do wodogłowia płodu i deformacji wrodzonych. Bydło po przechorowaniu może stać się nosicielem, co prowadzi do zakażania kuczmanów i przenoszenia choroby za ich pośrednictwem na zwierzęta zdrowe. Objawy kliniczne mogą być niewidoczne nawet do 60-80 dnia po zakażeniu. Jednakże jeśli wystąpią, można zaobserwować: gorączkę, zapalenie mięśni, ślinienie, zaczerwienienie, przekrwienie i obrzęk błony śluzowej jamy ustnej oraz innych eksponowanych nabłonków, głównie strzyków, owrzodzenie opuszki zębowej, zapalenie koronki i tworzywa racic, niepłodność i ronienia, rodzenie zdeformowanych i słabych cieląt.
Objawy u owiec
Posmutnienie i depresja, gorączka, stan zapalny jamy ustnej, któremu towarzyszy ślinienie, obrzęk głowy, w szczególności warg i języka, przekrwienie błony śluzowej jamy ustnej, sinica warg i języka, owrzodzenie warg, opuszki zębowej i języka, obrzęk, skręcanie głowy i wymioty, zapalenie koronki tworzywa racic powodujące kulawiznę, sztywny chód, u zakażonych ciężarnych samic może dochodzić do poronień i rodzenia zdeformowanych jagniąt. Choroba niebieskiego języka jest też zwana „pryszczycą rzekomą” z powodu występowania wielu podobnych objawów w tych dwóch chorobach.
Zwalczanie choroby
Choroba podlega obowiązkowi zwalczania i zgłaszania. Zwalczanie choroby prowadzone jest w oparciu o ustawę o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, a także o rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 maja 2004 r. w sprawie zwalczania choroby niebieskiego języka.
Choroba pęcherzykowa świń
Choroba pęcherzykowa świń jest wirusową chorobą trzody chlewnej świń i dzików, zakaźną i zaraźliwą.
Objawy choroby
Brak apetytu, podwyższona temperatura do 40oC, ostrożny drepczący chód. W 2-3 dniu choroby pojawiają się pęcherze w okolicy racic, w szparze międzyracicowej, w obrębie jamy ustnej, na wymieniu, na koronkach i piętkach racic. Pęcherze te pękają po 7-8 dniach pozostawiając nadżerki. U macior prośnych i oproszonych oraz u tuczników występują objawy nerwowe: atakowanie i gryzienie przeszkód, porażenia, które prowadzą do śmierci. U części prośnych loch stwierdza się ronienia.
Zwalczanie choroby
Choroba pęcherzykowa świń jest chorobą zakaźną podlegającą obowiązkowi zwalczania na mocy ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt oraz rozporządzenia MRiRW z dnia 26 lutego 2008 r. w sprawie sposobu i trybu zwalczania choroby pęcherzykowej świń.
Źródło: lek. wet. Elżbieta Berska, RADA nr 03/2011, www.lodr-bratoszewice.pl, fot. sxc.hu
