Wraz z rozwojem technologii, sztuczne lęgi stają się coraz efektywniejsze. O wynikach lęgu decydują przede wszystkim czynniki mające wpływ na zapłodnienie oraz zdolność wylęgową jaj.
Pierwszym aspektem mającym wpływ na zapłodnienie jest ilość kur przypadająca na jednego koguta. U kur nieśnych stosunek liczby kogutów do liczby kur powinien wynosić 1 : 10–15 sztuk, natomiast u ras mięsnych 1:8–10 osobników. Bardzo ważny jest również wiek rozmnażanych ptaków. Stada reprodukcyjne powinno zestawiać się z ptaków młodych. Nie dotyczy to jednak kur ras ozdobnych.
Kolejnymi ważnymi zagadnieniami są przeżywalność i żywotność plemników w jajowodzie, żywienie stada rodzicielskiego (niedobór witaminy E i składników mineralnych obniża stopień zapłodnienia), warunki utrzymania, warunki zoohigieniczne, stan zdrowia ptaków oraz stosowanie leków. Na wyniki zapłodnienia wpływ mają zachowania behawioralne. Czynniki stresowe, agresja, obniżona aktywność płciowa czy też krycie wybiórcze, mogą je pogorszyć.
Uwarunkowanie genetyczna
Na zdolność wylęgową jaj wpływ mają czynniki uwarunkowane genetycznie. W wyniku kojarzenia osobników spokrewnionych ze sobą istnieje większe ryzyko wystąpienia genów letalnych, powodujących śmierć zarodka. Poza tym ważną rolę odgrywa żywienie stad rodzicielskich oraz stan ich zdrowia. Niektóre choroby mogą zostać przenoszone przez jaja.
Innym aspektem jest jakość jaj. Jaja powinny posiadać odpowiednią masę, kształt i stan skorupy. Należy także zwracać uwagę na warunki przechowywania, jak i również transportu. Bardzo prozaiczną, jednak istotną sprawą jest sposób nakładania jaj do inkubatora. Powinny zostać umiejscowione tępym końcem do góry. Nie wolno umieszczać ich w inkubatorze bezpośrednio po transporcie. Jaja przechowywane w magazynie muszą zostać obowiązkowo zdezynfekowane. Należy dokładnie przestrzegać techniki lęgów i nie zapominać, że przepełnienie szuflad w klujniku ma negatywny wpływ na wynik lęgu.
Technika inkubacji
Na skuteczność inkubacji i jakość pozyskanych piskląt ogromny wpływ ma technika inkubacji. Prawidłowy przebieg embriogenezy uzależniony jest od takich parametrów, jak temperatura, zmiana położenia jaj podczas lęgu, wilgotność, jak również koncentracja tlenu oraz dwutlenku węgla. Temperatura uznawana jest za najważniejszy czynnik w rozwoju zarodka. Minimalna jej wysokość, w jakiej może rozwijać się zarodek przyjmuje wartość 20–21oC i określana jest jako zero fizjologiczne, a za letalną przyjmuje się 42oC. Prawidłowe rezultaty można osiągnąć tylko w temperaturze o zakresie 37–38oC. Temperatura wyższa bądź niższa, utrzymywana przez dłuższy czas, powoduje zaburzenia w rozwoju zarodka oraz może wpłynąć na wynik lęgu i jakość piskląt. Optymalna temperatura w komorze lęgowej powinna wynosić około 37,6–38oC, natomiast w komorze klujnikowej wahać się w granicach 37–37,5oC. Zarodki jednak gorzej znoszą przegrzanie niż ochłodzenie. Przegrzane kurczęta mają niewciągnięty woreczek żółtkowy, otwartą jamę brzuszną i przekrwione jelita, natomiast niedogrzane wylęgają się z opóźnieniem, ich kloakę wypełnia zielona masa, a w jamie dziobowej można zaobserwować płyn.
Obracanie jaj ma ogromne znaczenie dla poprawnej embriogenezy. Zmiana położenia jaj jest ważna dla prawidłowego rozwoju błon płodowych. Zabezpiecza przed zrostem tworzących się tkanek, prowadzących do wad rozwojowych. Zapobiega przysychaniu zarodka do błony obiałkowej, natomiast omoczni do żółtka. W komorze lęgowej aparatów halowych tace z jajami obracane są automatycznie, co godzinę o kąt 45o. W klujniku natomiast jaja nie zmieniają swego położenia.
Wilgotność powietrza
Kolejnym ważnym czynnikiem jest wilgotność powietrza. Wpływa ona na wielkość utraty wody z jaj w czasie procesu inkubacji. Zbyt wysoka wilgotność utrudnia parowanie wody z jaja, co prowadzi do nadmiaru płynów płodowych pod koniec inkubacji oraz do niewciągnięcia pęcherzyka żółtkowego. Pisklęta posiadają wówczas obrzęki, są osłabione i mają problemy z wykluwaniem się, może spowodować to utopienie się pisklęcia. Natomiast gdy wilgotność jest niewystarczająca, treść jaja zagęszcza się. Występują wtedy problemy z pobieraniem składników pokarmowych przez zarodek. Pisklęta z takich lęgów są słabe, drobne, suche, występują częste uduszenia podczas wylęgu. Wilgotność w komorze lęgowej dla jaj kurzych powinna wynosić 60–65%, natomiast w klujnikowej w granicach 65–70%.
Wymiana gazowa
Bardzo ważnym czynnikiem decydującym o wyniku lęgów jest koncentracja gazów oddechowych. Wymiana gazowa odbywa się poprzez skorupę i błony pergaminowe. Zawartość tlenu powinna wynosić 21%, zaś dwutlenku węgla 0,2–0,3%. Wartości te powinny być takie same w komorze lęgowej, jak i klujnikowej. Wentylacja powinna wynosić ok. 50%. Możliwe jest także zastosowanie cyklu zmiennego 20–80% w trakcie całego okresu inkubacji. Wymiana gazowa w inkubatorze uzależniona jest od ilości jaj do niego nałożonych. Wyższą stosuje się w przypadku pełnej obsady, natomiast mniejszą dla półpełnego aparatu wylęgowego.
Tekst: Ernest Góralski, KPODR
