Dramatyczna sytuacja w rolnictwie, ceny spadają, rolnicy są zdesperowani

Przednówek dla wielkopolskich rolników nie jest łatwy. Drastycznie spadły ceny zbóż i rzepaku. Spadają ceny mleka. W trzodzie chlewnej, co prawda, notujemy wzrosty ale w tuczach otwartych są one konsumowane przez dużo wyższe ceny importowanych warchlaków. Wdrażana, z dużym opóźnieniem, jest nowa Wspólna Polityka Rolna. Stosowne akty prawne wprowadzono z dużym opóźnieniem, w zasadzie na ostatnią chwilę.

Rynek zbóż

29 marca br. odbyły się rozmowy okrągłego stołu pomiędzy przedstawicielami rolników, a Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Ich celem było ustalenie dalszych działań, mających na celu odbudowę polskiego rynku zbóż, kukurydzy i rzepaku, który całkowicie się załamał po niekontrolowanym imporcie tych płodów rolnych z Ukrainy. Po dwóch turach rozmów ustalono 11 punktów, których realizacja ma spowodować opróżnienie magazynów polskich rolników jeszcze przed żniwami oraz skuteczne przekierowanie zboża z Ukrainy poza Unię Europejską.

Poniżej przedstawiamy ustalone propozycje działań:

1. Rząd RP wystąpi do Komisji Europejskiej o przywrócenie ceł na zboże z Ukrainy.
2. Wzmocnione zostają kontrole na granicy. Do czasu otrzymania wyniku badania transport zostaje wstrzymany.
3. 600 mln złotych z budżetu krajowego trafi do producentów pszenicy i kukurydzy.
4. Dodatkowe 520 mln złotych z rezerwy kryzysowej trafi do rolników. Będą uwzględnione pozostałe gatunki zbóż i rzepaku.
5. Będą dopłaty do transportu dla rolników i podmiotów zajmujących się obrotem zbóż w wysokości 100, 150, 200 zł do tony pszenicy lub kukurydzy w zależności od odległości od portów bałtyckich. Rząd RP wystąpi do Komisji Europejskiej o zgodę na udzielenie pomocy.
6. Magazyny będą opróżnione przed żniwami poprzez zwiększenie eksportu m.in. na cele humanitarne do krajów Afryki. Proces skupu rozpocznie się najpóźniej 12 kwietnia 2023 r.
7. Budowa silosów i magazynów będzie mogła odbywać się bez pozwoleń na budowę.
8. Będą dopłaty do budowy silosów zbożowych.
9. Będą preferencyjne kredyty płynnościowe dla rolników z oprocentowaniem w wysokości 2 proc. Akcja kredytowa to 10 mld złotych.
10. Będą pożyczki płynnościowe z KOWR dla podmiotów skupowych.
11. Do końca maja 2023 r. nastąpi nowelizacja ustawy o biopaliwach.

Wielkopolska Izba Rolnicza od samego początku konfliktu na Ukrainie zwracała i zwraca uwagę na jego konsekwencje dla rolnictwa. Te konsekwencje dotyczą wielu zagadnień związanych z niestabilnością rynków rolnych, wzrostem cen gazu i energii, wzrostem i zmiennością kosztów produkcji oraz cen skupu płodów rolnych. W przypadku zboża zwracaliśmy uwagę przede wszystkim na zwiększenie kontroli nad przepływem towarowym – w sensie jego ilości oraz jakości. Od MRiRW otrzymywaliśmy zazwyczaj uspokajające informacje, że „wszystko jest pod kontrolą”. Jak się okazało, tej kontroli nie było i zboże oraz inne płody rolne zalały polski rynek powodując spadek cen skupu, poniżej kosztów produkcji. Złożyliśmy też szereg uwag do projektowanej pomocy, ponieważ nie uwzględnia ona innych gatunków zbóż i rzepaku, co w przypadku Wielkopolski jest bardzo ważne. Ten postulat zawarto w 11 punktowym porozumieniu. Długoterminowo potrzebne są działania i rozmowy na arenie Unii Europejskiej w zakresie utrzymania konkurencyjności naszego rolnictwa w kontekście zbliżania się Ukrainy do UE.

Według naszych ostatnich notowań i kalkulacji, ceny skupu zbóż i rzepaku oraz opłacalność ich produkcji spada. Jest to przede wszystkim efekt rosnących cen środków produkcji i spadku cen skupu. Wielkopolska Izba Rolnicza wielokrotnie zwracała uwagę na ryzyko spadku cen zbóż i rzepaku wynikające z napływu tych surowców z Ukrainy. W przypadku rzepaku doszedł jeszcze import tego surowca z Australii.

W grudniu 2022r. dotarły sygnały od rolników z naszego województwa – głównie z powiatu konińskiego o nieuczciwych praktykach stosowanych przez jedną z firm skupujących zboże. Jak wskazują rolnicy do tej firmy wjechały samochody ciężarowe, który przewoziły zboże z Ukrainy w  tzw. „big bagach”. Nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie fakt, iż te zboże trafiło bezpośrednio do firmowych silosów. Rolnicy podejrzewają, że zboże, które było w tzw. „big bagach” mogło być zbożem technicznym, czyli przeznaczonym do produkcji np. pelletu, a później odsprzedawane będzie jako zboże konsumpcyjne lub paszowe.

Zboża z Ukrainy

Polscy, w tym wielkopolscy rolnicy ponoszą bardzo duże straty finansowe, w związku z napływem do Polski zbóż, rzepaku, kukurydzy oraz drobiu z terenu Ukrainy. Ceny skupu tych płodów rolnych znacząco spadły i w dniu dzisiejszym znajdują się poniżej poziomu opłacalności produkcji. Te fakty nie znalazły się w zdanej mierze w ocenie skutków tej regulacji. W związku z czym wnioskujemy o uzupełnienie planowanej regulacji o ocenę skutków przedłużenia okresu braku ceł na polskie rolnictwo i polskie gospodarstwa rolne.

Analiza takich skutków powinna być następnie uzupełniona o wskazanie w projektowanym rozporządzeniu mechanizmów rekompensat dla polskich rolników, które naszym zdaniem będą musiały zostać wdrożone. Rozumiemy konieczność wspierania Ukrainy natomiast ciężary takiego wsparcia nie mogą  zostać wprost przeniesione na rolników poprzez tak znaczący spadek cen skupu zbóż, rzepaku i kukurydzy.

Planowane rozporządzenie powinno zawierać również mechanizmy tranzytu płodów rolnych z Ukrainy poza obszar Unii Europejskiej w sposób, który nie będzie zakłócał cen skupu płodów rolnych w krajach UE, szczególnie tych, które graniczą z Ukrainą.

Rozporządzenie powinno regulować kwestię zboża technicznego i eliminować patologie związane z jego napływem na obszar celny UE.

W rozporządzeniu powinny zostać wskazane mechanizmy oraz źródła ich finansowania pozwalające na lepszą kontrolę fitosanitarną napływających do Polski płodów rolnych z Ukrainy.

Problem na rynku zbóż nie jest jedynym problemem z którym muszą się mierzyć rolnicy w Polsce. Wielkopolska Izba Rolnicza dostrzega szereg problemów które naszym zdaniem pozostają nierozwiązane. Są to m.in.:

Zapaść na rynku trzody chlewnej:

– spadek ilości stad trzody chlewnej i pogłowia,

– spadek liczby macior polskich ras pod kontrolą,

– rosnący deficyt w handlu zagranicznym,

– niepotrzebne wykluczenie wielu rolników z pomocy dla producentów prosiąt,

– rozrastający się sektor tuczu nakładczego,

– zapaść finansowa sektora,

– dyktat sieci detalicznych,

– zbyt mała elastyczność służb weterynaryjnych w znoszeniu ograniczeń ASF,

– brak rekompensat za utracone dochody dla rolników produkujących w strefach ASF.

Reforma Wspólnej Polityki Rolnej:

– zbyt ambitne cele klimatyczne połączone z niskim budżetem,

– skomplikowany i niezrozumiały system wdrożeniowy,

– opóźnienie w przygotowaniu systemu prawnego oraz informatycznego,

– wykluczenie izb rolniczych z możliwości korzystania z pomocy technicznej w zakresie informowania i szkolenia rolników.

Wysokie ceny gazu i energii:

– spadek rentowności produkcji ogrodniczej,

– wysokie koszty nawozów,

– wysokie koszty funkcjonowania branży spożywczej, w szczególności duże kłopoty finansowe małych i średnich spółdzielni mleczarskich oraz rodzinnych zakładów mięsnych.

Tematyka KOWR:

– plany rozdysponowania dużych areałów powracających do Zasobu – wcześniejsza informacja dla organizacji rolniczych, możliwość konsultacji podziałów,

– funkcjonowanie TRS – brak frekwencji, nieuwzględnianie opinii TRS,

– wyłączanie tzw. 30 – wcześniejsze informowanie org. rolniczych o terminach wyłączeń, bądź przesunięć tych terminów,

– brak organizowania w Wielkopolsce przetargów ofertowych, pomimo próśb rolników i pozytywnej opinii TRS.

Źródło: WIR, Andrzej Przepióra, Aleksander Poznański