Użytkowanie rozpłodowe loch

Użytkowanie rozpłodowe loch jest zagadnieniem trudnym. Cechy reprodukcyjne świń są znacznie gorzej odziedziczalne od cech użytkowości tucznej i rzeźnej, stąd są mniej przewidywalne i bardziej uwarunkowane środowiskiem, a w szczególności sposobem żywienia.

W organizmie loch przeplatają się procesy budowy i rozpadu składników pokarmowych. Występują więc okresy przyrostu (ciąża) i ubytku masy ciała (laktacja).

Lochy należy żywić tak, aby ograniczyć do minimum straty składników z ich ciała w okresach laktacji (przy zapewnieniu maksymalnej produkcji mleka) i utrzymać niewielki przyrost ciała loch w okresie ciąży – bez ujemnego wpływu na rozwój płodów.

W każdym z tych okresów poza podstawowymi składnikami pokarmowymi, szczególnie ważne jest odpowiednie zaopatrzenie loch w składniki mineralne i biologicznie czynne (witaminy i mikro-elementy).

Należy pamiętać, że między poszczególnymi fazami reprodukcji zachodzi wiele współza-leżności. Najwłaściwsze żywienie w poszczególnych fazach rozrodu nie musi rzutować na wynik produkcyjny. Błędy żywieniowe (i inne) sumują się w organizmach loch, a skutki mogą być widoczne dopiero po jakimś czasie, co wówczas jest trudne lub wręcz niemożliwe do skory-gowania.

Okres lochy luźnej czyli jałowienia
Ruja u normalnie żywionych i prawidłowo użytkowanych loch występuje w kilka dni po odsa-dzeniu prosiąt. W dniu odsadzenia prosiąt nie zaleca się zadawać żadnej paszy. W następnych dniach należy żywić lochę dobrze, aż do jej pokrycia. W tym okresie młode lochy oraz lochy w słabej kondycji powinny otrzymywać więcej paszy. Stosowanie obfitego żywienia u nadmiernie chudych loch powoduje ryzyko ich straty z powodu niedowładu. Żywienie tych loch należy popra-wić nie przez ilość zadawanej paszy, a przez jej jakość.

Praktycznie losze w okresie jałowienia należy podawać paszę pełnoporcjową dla loch karmią-cych w ilości około 3 kg dziennie, nie dłużej jednak jak 7 dni. W 8 dniu przejść na paszę pełno-porcjową przeznaczoną na okres żywienia w ciąży niskiej, nawet jeżeli locha nie została w tym czasie pokryta. Zmiana paszy przyśpiesza wystąpienia rui.

Niska ciąża
Lochy po pokryciu aż do czasu ukształtowania się łożyska (co trwa zwykle 3-4 tygodnie) należy nadal utrzymywać indywidualnie. Lochy w drugim i trzecim miesiącu ciąży mogą być bez większego ryzyka utrzymywane grupowo. Potrzeby pokarmowe loszek i loch w tym okresie są podobne. Pierwiastka potrzebuje więcej paszy na wzrost, wieloródka jest cięższa, ma więc większe potrzeby bytowe. Ciężarne samice lepiej wykorzystują paszę niż nie pokryte. Energetyczny koszt ciąży w pierwszych trzech miesiącach jest znikomy i zwiększa się dopiero w ostatnim miesiącu, gdy płody zaczynają intensywniej rosnąć. Występują więc skłonności do zatuczania. Zatuczone w czasie ciąży lochy rodzą zwykle mioty mało wyrównane z dużą liczbą martwych (przeważnie zaduszonych) prosiąt.

Praktycznie losze we wczesnej ciąży należy podawać 2,25 kg maksymalnie 2,75 kg paszy pełnoporcjowej i paszę balastową to jest zawierającą znaczną ilość włókna (latem – starsza zielonka, zimą – siano). Dodatek paszy balastowej przeciwdziała zaparciu oraz daje losze poczucie sytości.

Wysoka ciąża
W tym okresie jest bardzo intensywny wzrost płodów. Następuje też gromadzenie w organizmie rezerw składników pokarmowych i witamin, które są niezbędne na okres karmienia prosiąt.

Praktycznie w tym okresie należy zwiększyć dzienną dawkę paszy do 3 kg, a stosować dla młodych loch (1 i 2 ciąża) – mieszankę przeznaczoną dla loch karmiących. Natomiast dla starszych loch wystarczy podawać paszę sporządzoną ze zmieszania mieszanki dla loch na okres ciąży niskiej i mieszanki dla loch karmiących w stosunku 1:1.
Takie żywienie pozwoli na utrzymanie rezerwy energetycznej w ciele lochy na czas karmienia prosiąt oraz zapobiegnie małej masie prosiąt przy urodzeniu. Prosięta przy takim żywieniu lochy powinny być wyrównane.

Okres porodowy
Na 2-3 dni przed porodem należy zmniejszyć dzienną dawkę paszy do 2 kg. W dniu porodu należy podać jedynie osolone pójło z otrąb pszennych. Ostrożne żywienie lochy w tym okresie zapobiega gorączce poporodowej i zapaleniu wymienia z powodu nadprodukcji mleka.

Okres karmienia prosiąt
Pasza dla karmiącej lochy musi być wysoko energetyczna i bardzo dobrze zbilansowana. Niedobór białka w paszy obniża wydajność mleka u maciory, prosięta gorzej przyrastają, natomiast niedobór energii powoduje nadmierne wychudzenie lochy.

Dzienną dawkę paszy w tym okresie dostosowuje się do liczby prosiąt, licząc około 2 kg mieszanki dla lochy i około 0,45 kg mieszanki na 1 prosię. Przy dużym miocie 10 sztuk i więcej praktycznie lochę należy żywić do woli.

W celu zatrzymania laktacji zmniejsza się w ostatnich 3 dniach przed odsadzeniem prosiąt dzienną dawkę paszy, codziennie o połowę aż do zupełnej głodówki w dniu odsadzenia. Takie postępowanie sprzyja dobremu zasuszeniu i pozwala na ponowne zwiększenie ilości podawanej paszy do 3 kg dziennie już w 2-3 dni po odsadzeniu prosiąt.

Generalnie można przyjąć, że aby uzyskać regularną produkcję prosiąt oraz dużą wydajność życiową lochy trzeba ją żywić ekstensywnie do 90 dnia ciąży, umiarkowanie powyżej 90 dnia ciąży, a intensywnie podczas laktacji.

Na rynku krajowym jak też i regionalnym firmy paszowe produkują i dystrybuują gotowe mieszanki pełnoporcjowe dla loch ciężarnych i karmiących. Są też w sprzedaży koncentraty i dodatki mineralno-witaminowo-aminokwasowe, na bazie których można sporządzać mieszanki z pasz gospodarskich na miejscu w gospodarstwie. Dla tych rolników, którzy sami sporządzają mieszanki podaję przykłady mieszanek pełnoporcjowych dla loch i loszek.

Oprac.: mgr inż. Irena Mancewicz-Rabiega
Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
fot. sxc.hu