Gołębie w gospodarstwach rolnych

W krajach Europy zachodniej oraz u naszych południowych sąsiadów chów gołębi jest bardzo popularny. W małych miastach oraz na wsiach ludzie chętnie utrzymują w wolierach gołębie ozdobne, a mięso gołębi użytkowych cieszy się dużą popularnością, szczególnie w Czechach i na Węgrzech.

Odpowiedni gołębnik

Teren pod gołębnik zlokalizowany powinien być na przepuszczalnym podłożu, w miejscu osłoniętym od silnych wiatrów, bez przeciągów, z dala od ruchliwych dróg, najlepiej w pobliżu domu. Gołębnik nie może być usytuowany w sąsiedztwie wielkich drzew, których gałęzie mogą uszkodzić konstrukcję, a spadające liście zawsze będą stanowiły problem z utrzymaniem czystości. Na dużych drzewach dość często czają się również drapieżniki do których należą koty i jastrzębie. W jednym gołębniku nie powinno być więcej jak kilkanaście par gołębi, z czego na jednym m2 powierzchni nie powinno przypadać więcej niż 2-3 pary.

Na gołębnik, z powodzeniem, możemy zaadaptować istniejące już budynki takie jak altana lub szopa, pamiętając, iż muszą być one po przebudowie funkcjonalne i ładne. Budynek taki powinien stać na fundamentach umieszczonych w ziemi na głębokości 50 cm lub też na filarach. Do budowy gołębnika używane są cegły, drewno i różnego rodzaju płyty. Budynek taki powinien odznaczać się dobrą izolacją cieplną oraz musi być skonstruowany w ten sposób, aby umożliwić hodowcy jego czyszczenie oraz zadawanie w nim karmy. Powinny znajdować się tu okna zabezpieczone siatką. Rozjaśnią one wnętrze gołębnika, a hodowca będzie mógł go kontrolować bez konieczności wchodzenia do środka. Zaleca się również, aby część dachu stanowiły przeźroczyste płyty lub szkło.

Latem powinna istnieć możliwość ich zakrycia lub zamalowania wapnem

Należy pamiętać jednak, że latem powinna istnieć możliwość ich zakrycia lub zamalowania wapnem, w celu ochrony noclegowni przed silnymi promieniami słonecznymi. Niektórzy hodowcy w gołębnikach montują także sztuczne oświetlenie w celu przedłużenia okresu lęgowego. W budynku dla gołębi mięsnych (ciężkich, latających niechętnie) musi znajdować się zamykany otwór zlokalizowany tuż przy ziemi umożliwiający wyjście ptaków na zewnątrz lub do woliery, a właścicielowi na sprawne jego otwieranie i zamykanie. Z kolei dla gołębi lekkich otwór taki powinien umiejscowiony być na wysokości min 1,5 m.

Oprócz karmideł i poideł, w które można zaopatrzyć się w sklepach zoologicznych lub na giełdach w gołębniku należy umieścić segmenty lęgowe zwane celami. Liczba cel musi odpowiadać liczbie par hodowlanych ptaków, a ich wielkość rasom jakie będziemy utrzymywać. Wysokość celi dla dużych gołębi mięsnych powinna wynosić 40-55 cm, szerokość 80 cm, a długość 100 cm. Celę taka powinniśmy podzielić poprzeczną deska do połowy wysokości na dwie równe części. W każdej części celi powinniśmy umieścić miseczkę z gipsu lub tworzywa sztucznego, która posłuży ptakom jako gniazdo. Miseczka taka powinna posiadać wgłębienie i średnice 30 cm. W miseczce umieszczamy małą ilość grubej słomy bądź siana.

Para gołębi mięsnych mając do dyspozycji dwie miseczki jest w stanie w tym samym czasie karmić młode i wysiadywać obok jaja. Dla gołębi ozdobnych wystarczy jedna, niepodzielona cela, dużo mniejsza niż w przypadku gołębi mięsnych. Na jednej ze ścian gołębnika umieszczamy również siodełka na których ptaki będą odpoczywały. Siodełko zazwyczaj zbite jest z dwóch wąskich klepek szerokości 7 cm, długości 15 cm i przytwierdzone jest do ściany przy pomocy śrub, w ten sposób aby jeden ptak nie brudził na drugiego. Siodełko powinno być przeznaczone tylko dla jednego ptaka. Coraz częściej wielu hodowców montuje w budynku sztuczne oświetlenie, które jest szczególnie ważne podczas krótkich, zimowych dni, a niektórzy posiadają nawet ogrzewanie.

Woliera dla gołębi

Jeżeli chcemy utrzymywać gołębie ras ciężkich oraz gołębie ozdobne do gołębnika powinniśmy dobudować na zewnątrz część ażurową (wolierę). Gołębie mięsne fruwają niechętnie lub wolno, a gołębie ozdobne dość często pozbawione są instynktu nagłej ucieczki lub poprzez formowane pióra nie widzą zagrożenia. W związku z tym omawiane rasy ptaków są szczególnie narażone na ataki drapieżników. Woliera powinna być budowana podobnie jak gołębnik na fundamentach umieszczonych w ziemi na głębokości 50 cm w celu ochrony ptaków przed szczurami, lisami i psami. Na krawędzi fundamentu należy wznieść podmurówkę pod konstrukcje klatki wysokości 30 cm. Trzeba pamiętać, iż każda klatka powinna być dłuższa niż szersza.

Dla gołębi wystarcza woliera o wysokości 200-250 cm. Długość i szerokość zależy oczywiście od liczby ptaków, jakie w przyszłości będą tam utrzymywane. Za optymalną wielkość woliery przeznaczonej dla kilkunastu par gołębi uważa się klatkę o powierzchni 10 m². Podłoże klatki stanowić może beton, wióry drzewne, piasek, kora drzew iglastych, torf, jak również zwarta, pielęgnowania darń.

Podłoga powinna mieć spadek odprowadzający nadmiar wody z woliery. Jako konstrukcję klatki można użyć ram drewnianych, jednak coraz częściej do tego celu przeznacza się metalowe kątowniki, ramy lub rurki. Po przygotowaniu ram należy naciągnąć na nie delikatną siatkę, najlepiej zgrzewaną, o oczkach nie większych niż 2,5 x 1,25 cm. Nie zaleca się używać do budowy woliery siatki o większych oczkach z uwagi na łatwość wtargnięcia do klatki wróbli i gryzoni, które mogą wyjadać karmę i być roznosicielami chorób. Pokrycie dachu woliery wykonać należy z półprzeźroczystych płyt plastykowych lub innych, zamontowanych w ten sposób, aby umożliwić wodzie opadowej spływ daleko od klatki. Można także zamontować nieduże rynny. Należy pomyśleć o drzwiach wejściowych, dzięki którym hobbysta będzie mógł sprzątać i zadawać karmę w wolierze.

Żywienie gołębi

Gołębie najlepiej żywić dostępnymi granulatami zawierającymi wszystkie niezbędne składniki lub mieszankami sporządzanymi we własnym zakresie. Jako pokarm dla gołębi nadają się nasiona następujących roślin: pszenica, kukurydza, jęczmień, wyka, soja, peluszka, groch, rzepak, soczewica, słonecznik, słodki łubin, len. Ptakom należy podawać również soczyste części roślin: sałata, tarta marchew, gotowane ziemniaki, szpinak, młode liście buraków, seradela, lucerna, kapusta włoska, gorczyca, jarmuż.

Gołębie ras mięsnych zjadają dziennie 80-100 g mieszanki ziaren, gołębie ozdobne, nawet o połowę mniej. Regularnie podajemy witaminy, żwir i mieszanki mineralne.  Głównym celem hodowli gołębi ciężkich jest uzyskanie młodych ptaków o dużej masie ciała. Tucz gołębi przeznaczonymi na rzeź przebiega inaczej niż kur, kaczek czy indyków. Młode gołębie od wyklucia do czasu uboju (4 tydzień życia) są cały czas pod opieką ptaków dorosłych. Również to ptaki dorosłe dostarczają pożywienia pisklętom. Największe dobowe przyrosty masy ciała młode gołębie osiągają do 21. dnia życia i zaraz po tym okresie ptaki powinny być ubijane. Tucz powyżej 28 dni jest niewskazany z uwagi na przyrosty tkanki tłuszczowej, a nie mięśniowej.

Rasy gołębi mięsnych

Kurak florencki to stara włoska rasa znana jest już od 1793 roku. Prawdopodobnie powstał w wyniku krzyżowania kuraka maltańskiego z kurakiem modeńskim. Kuraki florenckie są dużymi ptakami ważącymi od 670 g do 790 g. Cechują się dobra płodnością i żywotnością. Ptaki są ubarwione jednobarwnie (czarne, czerwone, żółte).
Kurak maltański to najbardziej charakterystyczny reprezentant tej grupy gołębi. Jego wyprostowana sylwetka bardziej kojarzy się z kurą niż gołębiem. Przodkowie kuraka maltańskiego najprawdopodobniej pochodzą z Indii. Te potężne i efektownie wyglądające ptaki bardzo licznie hodowane są na Bałkanach. Ptak posiada krótkie skrzydła, luźno przylegające do ciała, krótki ogon skierowany do góry oraz długie, mocne nogi. Ptaki są jednokolorowe, najczęściej czarne, czerwone, żółte, białe, niebieskie z czarnymi pasami, grochowe, szekowate i tygrysowate.
King jest rasą wyhodowaną w Stanach Zjednoczonych. Masa ciała młodych tuczonych ptaków w wieku 28 dni wynosi nawet 700 g. Są to płochliwe ptaki i bardzo niechętnie latają, dlatego koniecznie należy utrzymywać je w wolierach lub wolno na podwórku lub w zagrodzie. Od jednej pary w sezonie reprodukcyjnym otrzymać można nawet 12 młodych. Główne upierzenie ptaków to: białe, czarne i beżowe. Są bardzo popularne wśród polskich hodowców.

Modena angielska to uszlachetniona odmiana kuraka modeńskiego. Jednak współczesna modena bardzo różni się od formy wyjściowej i wyglądem przypomina raczej małego kinga niż klasycznego kuraka. Rasa ta jest popularna w USA, Kanadzie Austrii i Południowej Afryce. Natomiast w Europie hodowany jest jej klasyczny typ zwany angielskim. W ostatnich latach hodowcy z Europy zachodniej dość często posiłkują się importami z USA. Waga tych ptaków waha się w granicach 600 g, są więc dość ciężkie i niechętnie latają. Hodowane są najczęściej w systemie wolierowym i wymagają niskich gołębników. Modeny są ptakami silnymi, żywotnymi i dość dobrze wychowują swoje młode. Ptaka charakteryzują krótkie, uniesione do góry i szerokie skrzydła krótkie oraz bardzo krótki, uniesiony do góry ogon. Nogi są mocne, średnio krótkie i nieopierzone. Modeny występują w bardzo wielu odmianach barwnych.

Cauchois to stara francuska rasa, pochodząca z Caux w Normandii. Wyhodowana została z udziałem garłaczy, Mondain, Carneau oraz kolorowych gołębi polnych. Cauchois to bardzo duży, żywy gołąb z długimi skrzydłami i ogonem, słabo wykształconym gardłem i z lekko uniesionym korpusem. Masa ptaków dochodzi do 800g. Wyróżnia się następujące rodzaje kolorów upierzenia: łuskowane, pasiaste i jednobarwne. Wszystkie gołębie niezależnie od ubarwienia mają białe nadogonie (kuper).

Olbrzymy rzymskie istniały już za czasów Cesarstwa Rzymskiego, jednak jako rasa zostały uszlachetnione w południowej Francji, a w połowie XIX wieku sprowadzone do Niemiec. Olbrzym rzymski jest prawdziwym gigantem wśród gołębi. Jego masa wynosi ok. 1000g, a rozpiętość  skrzydeł nawet ponad 1m. Korpus ptaka jest bardzo długi, szeroki, lekko opadający do tyłu. Z kolei głowa proporcjonalna do figury, a nogi średniej długości.  Olbrzym rzymski występuje w następujących rodzajach upierzenia: czarny, czerwony, żółty, niebieski, brązowo-płowy z jasnymi tarczami skrzydeł i białymi plecami. Tuczone młode w wieku 28 dni ważą 600 g.

Strasser pochodzi z Czech. Ptak posiada zwarty i szeroki tułów. Tęczówki oka są żółto-pomaranczowe. Dorosły ptak osiąga prawie 1 kg masy ciała, a młode w 28 dniu życia ważą ponad 700 g. Podstawowym upierzenia ptaka jest białe, z tym, że góra, skrzydła i ogon mogą być czarne, czerwone, żółte bądź niebieskie.

Ryś polski jest rodzimą rasą wyhodowaną w wyniku krzyżowania gołębi polnych z garłaczami śląskimi. Ptaki te znane były już w XVIII wieku, jednak szczególny rozkwit rasy nastąpił w początkach XIX wieku, dzięki hodowcom z Krakowa, okolicznych miejscowości oraz całej Galicji. W obecnym kształcie rasa ta hodowana jest przez miłośników gołębi w całym kraju i poza jego granicami. Maja krepa budowę ciała i wysokie czoło. Rysie występują w kolorach: niebieskim, czarnym, czerwonym i żółtym. Ptaki mogą być jednobarwne lub łuskowane posiadające cętkowany rysunek na pokrywach skrzydeł. u wszystkich jednak obowiązkowo powinny występować dwa białe pasy na skrzydłach.

Masa ciała gołębi w 28 dniu życiu wynosi ponad pół kilo. Ptaki te nadają się idealnie do krzyżowania z innymi rasami mięsnymi w celu pozyskania mieszańców o wybitnej wydajności rzeźnej i zdolności lotu. Młode w wieku 28 dni ważą średnio 650 g. Gołębie raczej niechętnie latają, ale potrafią żerować na polach uprawnych. Z kolei wrocławski mięsny jest rasa wyhodowana właśnie w celach mięsnych. Dorosłe ptaki cechuje zwarta budowa ciała, szeroka pierś i szeroko rozstawione nogi. Młode w wieku 28 dni osiągają masę ciała około 750 g. Wydajność rzeźna ptaka jest bardzo wysoka wynosząc nawet 87 %.

Rasy gołębi ozdobnych

Pawiki to jedna z najstarszych ras gołębi, przywieziona do Europy z Indii w XVI wieku. Jednak dzisiejszy wygląd gołębie te zawdzięczają Anglikom, dlatego często nazywane bywają pawikami angielskimi. W związku ze swoją nieprzeciętną urody pawiki stały się jednymi z najpopularniejszych ras gołębi ozdobnych. Ptaki te są namacalnym dowodem twórczej ingerencji człowieka w odwieczne prawa natury. Pawik nigdy by nie powstał bez udziału ludzi również bez ich pomocy nie jest w stanie przetrwać w naturze. Od pozostałych ras gołębi pawiki wyraźnie różnią się pokrojem. W pozycji paradnej ptaki stoją na czubkach palców, a z powodu wygiętej do tyłu szyi, głowa spoczywa na przedniej poduszce. Głowa wraz z szyją tworzy z boku literę „S”. Figura tułowia ze wszystkich stron jest zaokrąglona. Pierś ptaka jest mocno podniesiona, a ogon tylko lekko wklęsły, możliwie najszerszy i płaski, noszony prosto.

Pawiki występują w wielu odmianach barwnych i z różnym wzorem rysunku na upierzeniu. Najczęściej jednak spotyka się białe i jednobarwnie ubarwione ptaki. Do rzadkości nie należą także pawiki srokate, cętkowane, tarczowe oraz z pojedynczymi piórami innej barwy. Jeżeli w naszym sąsiedztwie nie występują ptaki drapieżne, to pawiki możemy utrzymywać swobodnie w obejściu. Dobrze prezentują się w gołębnikach palowych oraz swobodnie spacerując na podwórkach i dachach. W innym przypadku musimy skonstruować dla nich wolierę.

Gołąb fryzowany (loczek) wytworzony został w Europie południowej. Wielkością i wyglądem gołąb fryzowany przypomina pospolite gołębie miejskie. Ptak ma szeroką pierś, a na skrzydłach występuje najbardziej charakterystyczna cecha dla tej rasy-bardzo mocno zmierzwione i poskręcane spiralnie pióra. U niektórych osobników tego rodzaju pióra mogą występować również na ogonie oraz na sterówkach skrzydeł. Zdarzają się również ptaki ze skręconymi piórkami na nogach. Gołębie te maja głowę lekko wypukłą, a ich oczy przybierają barwę od żółtej do pomarańczowej. Najczęściej spotykane kolory gołębi fryzowanych to: jabłkowaty, czarny, biały, niebieski, popielato-czerwony i żółty. Większość gołębi fryzowanych nie ma loków na głowie, a te posiadające tzw. koronę oraz bogato upierzone nogi nazywa się mediolańskimi.

Perukarze zostały przywiezione do Europy z Indii koło roku 1550 przez holenderskich żeglarzy. Gołębie szybko rozprzestrzeniły się w zachodniej i środkowej Europie stając się obok pawików jedną z najdoskonalszych i najbardziej rozpowszechnionych ras gołębi ozdobnych. Gołąb ten jest średniej wielkości, o wyprostowanej postawie i wydłużonej sylwetce, z lekko odchyloną do tyłu, bardzo słabo widoczną głową. Ptak posiada perłowe oczy oraz krótkie nogi i ogon oraz dość długie skrzydła. Cechą główną jest anormalna długość piór, które tworzą strukturę peruki. Peruka przez długoletnią hodowlę została doprowadzona praktycznie do perfekcji. Jest duża i całkowicie przykrywa głowę ptaka. Wyróżnić w jej częściach można: woal, kapelusz, grzywę oraz róże. Najczęściej spotykane kolory u perukarza to: biały, żółto – tygrysowaty, czerwono – tygrysowaty; żółty, czerwony, czarny, niebieski z czarnymi pasami i bez pasów, oraz żółto – płowy. Kolor powinien być równomiernie rozłożony, nasycony i czysty.

Brodawczaki charakteryzują się mocno rozwiniętymi brodawkami na głowie. Najciekawszym reprezentantem tej grupy jest karier pochodzący z północnej Afryki. Ponad sto lat temu ptaki te sprowadzono do Europy, gdzie zostały uszlachetnione.  Karier jest dużym, muskularnym, o niezbyt obfitym upierzeniu, i wysokiej postawie ptakiem. Gołąb posiada bardzo ciekawie rozbudowane brwi wokół oczu (karo) i brodawki dziobowe. Kariery mogą być: czarne, kawowe, niebieskie, niebieskie z czarnymi pasami, niebiesko-płowe, brązowe, brązowo-płowe, czerwone, żółte, białe oraz srokate we wszystkich kolorach. Brodawczaki polskie i świętokrzyskie nie mają tak bardzo rozwiniętych brodawek jak karier. Brodawczak świętokrzyski wyhodowany został w połowie XX wieku w Ostrowcu Świętokrzyskim i jego okolicach.
Początkowo sprowadzane przez repatriantów ze Lwowa gołębie o barwie kasztanowo – czerwonej, z jasnymi lotkami i ogonem krzyżowano z miejscowymi gołębiami krótkodziobymi o  nazwie „buldog”. Z tych krzyżówek powstał w obecnym wyglądzie gołąb zwany brodawczakiem świętokrzyskim. Jest to gołąb średniej wielkości, nieco większy od podobnego mu brodawczaka polskiego, sylwetką przypominający gołębia pocztowego. Ptak występuje w jednym kolorze kasztanowo – czerwonym z jasnymi lotkami i ogonem. Z kolei Indian jest bardzo starą rasą pochodzącą z wschodniej Azji skąd przez Afrykę północną, Cypr dotarł do Europy. Jest to silny, szeroki, zwarty gołąb, a główną jego cechą jest mocna głowa z dużymi brwiami o kolorze karminowo – czerwonym i duże białe woskówki. Indiany występują w wielu kolorach upierzenia.

Garłacze charakteryzują się prawie pionową postawą ciała i rozbudowanym podgardlem, mogącym pompować się powietrzem. Ptaki te nazywane są także „dętymi”. Największym z garłaczy jest garłacz angielski. Ptaka charakteryzuje do tego stopnia wyprostowana postawa, że od oka do czubka środkowego palca można przeciągnąć pionową linię. Ptak ten jest bardzo ruchliwy, towarzyski i lepiej czuje się na swobodzie niż w wolierach. Z kolei garłacz brneński pochodzący z Czech i Moraw jest najmniejszy i najdelikatniejszy z wszystkich garłaczy. Dzięki swemu żywiołowemu temperamentowi jest bardzo lubianym ptakiem. Charakterystyczne jest jego podrygiwanie w czasie ruchu lub tokowania. Grzbiet i ogon ptaka tworzą prostą, opadającą linię, a nadmuchane gardło jest kuliste. Garłacz pomorski jest starą rasą, wyhodowaną na Pomorzu z garłaczy sprowadzonych z Holandii. Jest to bardzo duży, szeroki i mocny ptak. Gołąb ten utrzymuje postawę pod kątem od 45 do 60 stopni. Jest to bardzo efektownie wyglądający ptak, którego nogi są mocno opierzone, a z piór tworzą się duże łapcie.

Ceny gołębi ozdobnych:

•     Pawik- 30-70 zł/ para
•     Loczek- 30-40 zł (loczek tarczowy -60 zł/szt.)
•     Perukarz- 60-200 zł/ para (w zależności od budowy peruki)
•     Brodawczak polski- 40-110 zł/ szt.
•     Karier- 30-120 zł/ szt.
•     Indian- 130 zł/para
•     Garłacz angielski, brneński- 60-180 zł/ szt.
•     Garłacz pomorski- 50 zł/ szt.
•     Garłacz górnośląski-  30-60 zł/ szt.

Ceny gołębi mięsnych:

•     king: 25-60 zł/ szt.
•     ryś polski: 10-40 zł/ szt.
•     strasser: 10-50 zł/ szt.
•     olbrzym rzymski: 45-60 zł/ szt.
•     modena angielska 120 zł/ szt.
•     kuraki 60-80 zł/ szt.
•     cauchois 25-40 zł/ szt.

Tekst i fot.: dr inż. Radosław Kożuszek