Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych zwrócił się do Ministra Rolnictwa z wnioskiem o podjęcie działań w celu doprecyzowania przepisów dotyczących urzędowego stwierdzenia przez ARiMR osoby faktycznie użytkującej grunt rolny.
Dopłaty dla faktycznie użytkujących grunty
Obecnie występują problemy związane z dopłatami na użytkach rolnych w przypadku gruntów o nieuregulowanym statusie prawnym. W takich sytuacjach często dochodzi do sytuacji, w których o przyznanie dopłat ubiega się kilku rolników, choć faktycznie grunty te użytkowane są przez jedną osobę. W związku z powyższym KRIR wnioskowała o wprowadzenie zmian w przepisach o dopłatach, które umożliwiłyby przyznanie dopłat tej osobie, która faktycznie użytkuje grunt rolny, nawet jeśli nie posiada tytułu prawnego do tych nieruchomości. Rozwiązanie to miałoby szczególne znaczenie dla osób fizycznych, które w wielu przypadkach od lat prowadzą działalność rolniczą na gruntach nieuregulowanych, przyczyniając się do ich utrzymania i zagospodarowania, mimo braku formalnego tytułu własności czy dzierżawy.
W odpowiedzi Ministerstwo przekazało następujące wyjaśnienia: „Zgodnie z przepisami UE (art. 4 ust. 4 rozporządzenia 2021/21151) jednym z warunków przyznawania wsparcia w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR) jest wymóg, aby kwalifikujące się hektary pozostawały w dyspozycji rolnika. Jednocześnie w wyroku z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie C-216/19 Land Berlin Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) stwierdził, że dysponowanie gruntem powinno być zgodne z prawem danego państwa członkowskiego, a więc powinno odbywać się na podstawie tytułu prawnego. W związku z powyższym odstąpienie od wymogu posiadania tytułu prawnego byłoby niezgodne z ww. orzeczeniem TSUE”.
Ponieważ jednak prawo UE nie definiuje pojęcia „w dyspozycji” ani nie określa charakteru stosunku prawnego, na podstawie którego dany obszar jest użytkowany przez rolnika (pozostaje w jego dyspozycji), na gruncie prawa krajowego przyjęto, że pojęcie „w dyspozycji” należy odczytywać jako tożsame z posiadaniem, rozumianym zgodnie z art. 336 ustawy – Kodeks cywilny, który definiuje posiadacza rzeczy zarówno jako tego, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i tego, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).
Dla kogo płatności?
Oznacza to, że płatności są przyznawane rolnikowi, który rzeczywiście wykonuje wszelkie czynności niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa (działania organizacyjne, kierownicze, jak i osobiste zaangażowanie w bezpośrednim wykonywaniu pracy fizycznej w gospodarstwie) – czyli jest faktycznym użytkownikiem. Płatności nie są przewidziane dla właścicieli, którzy dysponując jedynie tytułem własności, nie zajmują się produkcją rolną.
W przypadku, gdy właściciel wnioskuje o przyznanie płatności nie użytkując gruntów, postępuje niezgodnie z obowiązującymi przepisami. Zgodnie bowiem z art. 23 ustawy o PS WPR, w przypadku gdy grunt rolny stanowi przedmiot posiadania samoistnego i posiadania zależnego, płatności przysługują posiadaczowi zależnemu, czyli temu, kto faktycznie zajmuje się uprawą zadeklarowanych do płatności gruntów.
Ponadto należy mieć na uwadze, że wymóg posiadania tytułu prawnego zabezpiecza interesy posiadacza przed nieuprawnionym pobieraniem płatności przez osoby nieuprawnione. W sytuacji konfliktu krzyżowego płatności przysługują temu rolnikowi, który faktycznie użytkuje dany grunt i posiada do niego tytuł prawny.
Jednocześnie należy zauważyć, że warunek posiadania prawa do użytkowania gruntów może zostać spełniony poprzez wszystkie dopuszczone prawem formy, jak np. tytuł własności czy umowa dzierżawy. Należy podkreślić, że zgodnie z przepisami obowiązującymi w Polsce, umowa dzierżawy zawarta w formie ustnej jest tak samo ważna i wiążąca strony, jak umowa zawarta w formie pisemnej. Zatem prawo do płatności przysługuje takiej osobie również w przypadku, gdy umowa dzierżawy została zawarta w formie ustnej.
Z autorem tekstu można się skontaktować poprzez e-mail: wirleszno@wir.org.pl
Opracowanie: Paweł Dopierała
