Kto pierwszy ten lepszy
Aby zwiększyć opłacalność produkcji ziemniaków, trzeba szukać nowych rozwiązań. Jednym z nich może być uprawa na wczesny zbiór, a korzyścią takiej uprawy jest wysoka cena produktu w okresie pierwszych zbiorów odmian bardzo wczesnych oraz niższe koszty ochrony chemicznej ziemniaków. W Polsce już od kilkunastu lat obserwuje się duży wzrost zainteresowania wczesnymi ziemniakami. Przejawia się to również w dość dużym popycie na ten produkt w miesiącach wiosennych.
Wprawdzie warunki w naszym kraju nie pozwalają na konkurowanie z ziemniakami pochodzącymi z północnej Afryki właściwie do połowy maja, to jednak pierwsze zbiory w Polsce uzyskuje się już na początku trzeciej dekady maja. Tak więc produkcja wczesnych ziemniaków może zaspokoić potrzeby konsumentów, jak również jest w interesie producentów, którzy w tym okresie mogą uzyskać zadowalające ceny za swoje produkty. Istnieje kilka sposobów uprawy wczesnych ziemniaków: uprawa na polu bez osłon, uprawa na polu pod osłonami oraz uprawa w tunelach foliowych i szklarniach. Ten trzeci sposób jest w praktyce rzadko stosowany ze względu na zbyt wysokie koszty takiej działalności.
Pod osłoną
Coraz bardziej popularne jest stosowanie osłon z folii perforowanej i agrowłókniny. Uprawa pod osłonami, zakładanymi „na płasko”, bezpośrednio po posadzeniu sadzeniaków, umożliwia przyspieszenie zbioru bulw ograniczając równocześnie ryzyko przemarznięcia roślin. Osłony stwarzają dobre warunki dla rozwoju i wzrostu roślin, przede wszystkim przez korzystne oddziaływanie na warunki cieplne oraz wilgotnościowe. Podstawowym problemem w tej kwestii jest wybór sposobu uprawy: czy uprawiać ziemniaki metodą tradycyjną, bez osłon, czy też zastosować coraz bardziej popularne w ostatnich latach osłony. Ujmując problem bardziej szczegółowo, można przedstawić go jako pytanie: czy stosowanie osłon w produkcji wczesnych ziemniaków zwiększa opłacalność tej produkcji?
Zastosowanie osłon w uprawie ziemniaków pozwala przyspieszyć ich produkcję, a więc również przyspieszyć termin zbioru. Jednak należy odpowiedzieć na pytanie, na ile korzyści z przyspieszenia zbioru ziemniaków (a więc uzyskanie wyższej ceny) zrekompensują koszty związane z zakupem osłon oraz dodatkową robocizną konieczną do zakrywania i odkrywania plantacji.
Opłacalność produkcji ziemniaków na wczesny zbiór ma wpływ nie tylko na wyższą cenę wcześniej zebranego produktu, ale również na wyższy plon.
Badania przeprowadzono w gospodarstwach położonych w zachodniej części województwa mazowieckiego. Badaniami objęto dwa gospodarstwa, w których stosowane były okrywy z folii i agrowłókniny, a także dwa inne prowadzące uprawę wczesnych ziemniaków bez stosowania osłon. Horyzont czasowy, jakim zostały objęte badania, dotyczył lat 2006-2007.
W przeprowadzonych badaniach przyjęto następującą hipotezę: zastosowanie osłon w produkcji wczesnych ziemniaków zwiększa opłacalność tej produkcji. Do jej weryfiikacji wyznaczono następujące zadania badawcze:
- zbadanie technologii uprawy ziemniaków na wczesny zbiór,
- określenie wpływu zastosowania osłon w uprawie wczesnych ziemniaków na termin zbioru,
- określenie zależności między terminem zbioru a ceną uzyskaną za produkt,
- ustalenie wielkości kosztów bezpośrednich produkcji, a przede wszystkim różnicy w poniesionych kosztach w przypadku uprawy pod osłonami i bez osłon,
- ustalenie korzyści (lub strat) z zastosowania osłon.
Specyficzne cechy technologii
Technologia produkcji ziemniaków na wczesny zbiór znacznie różni się od tej standardowej, nastawionej na zbiór jesienny. Również poszczególne systemy uprawy wczesnych ziemniaków cechują różne technologie produkcji. Uprawa polowa z zastosowaniem okrywy daje możliwość zbioru nawet po 60 dniach od posadzenia, a więc już nawet pod koniec maja. Uprawa prowadzona w zimnym tunelu lub szklarni pozwala termin ten przyspieszyć o jeszcze kilka dni. Wszystkim wymienionym systemom uprawy towarzyszy odpowiednia technologia produkcji, która pozwala na uzyskanie pożądanego plonu w odpowiednim dla producenta terminie. W uprawie ziemniaka z zastosowaniem okrywy wiele prac polowych różni się od zalecanych dla standardowej uprawy polowej. Zabiegami typowymi tylko dla tej technologii są: staranne zabezpieczenie pola przed rozwojem chwastów bezpośrednio po posadzeniu ziemniaków oraz nakładanie i zdejmowanie okrywy.
Klucz do sukcesu
Aby efekty tej technologii były korzystne, poza przestrzeganiem zasad prawidłowej agrotechniki przedstawionych przy omawianiu uprawy standardowej, należy spełnić następujące warunki:
- przyspieszenie terminu sadzenia o 7-10 dni w porównaniu do terminu optymalnego dla uprawy standardowej (większe przyspieszenie jest niewskazane, gdyż zbyt niska temperatura gleby w początkowym okresie po posadzeniu może zahamować rozwój kiełków),
- dostosowanie rozstawy rzędów do szerokości agrowłókniny lub folii, tak by można było dobrze okryć redliny pozostawiając zbędny „luz”,
- zapewnienie odpowiedniej obsady roślin, gdyż okres ich wzrostu i gromadzenia plonu będzie krótki,
- wykonanie oprysku herbicydem bezpośrednio po posadzeniu i ukształtowaniu roślin; jest to niezbędne, gdyż po okryciu pola nie ma już możliwości stosowania zabiegów zabezpieczających przed rozwojem chwastów; z uwagi na krótki okres wegetacji ziemniaków uprawianych na wczesny zbiór możliwość wyboru herbicydu jest ograniczona, gdyż wiele preparatów polecanych do zwalczania chwastów w ziemniakach nie ma określonego okresu karencji bądź wynosi on 90 dni,
- okrycie pola – praca może być wykonywana przy użyciu specjalnego agregatu, który rozkłada okrywę i ją umocowuje w glebie; inna możliwość to zastosowanie rozwiązania, w którym na zaczepie ciągnika montuje się poprzeczną belkę i na nią nakłada rulon z agrowłókniną lub folią, rozwijaną nad redlinami (okrywę zabezpiecza się wówczas po bokach ręcznie),
- zdjęcie okrywy w momencie, gdy rośliny ukończą wschody i w miarę potrzeby obredlenie pola; jeżeli mogą jeszcze wystąpić przymrozki, pozostawiamy okrywę w redlinach, by mogła być ponownie nałożona,
- podjęcie optymalnej decyzji co do terminu zbioru; rośliny, które początkowo rozwijały się pod okrywami mają często zmodyfikowaną powierzchnię asymilacyjną, w późniejszym okresie ich rozwoju może to powodować gorsze niż u roślin w uprawie standardowej tempo gromadzenie plonu, dlatego opóźnienie zbioru wiąże się z ryzykiem uzyskanie niższego efektu ekonomicznego. Również ważne przy wyborze terminu zbioru jest obserwowanie rynku i w miarę szybkie reagowanie na zmiany cen. O wynikach ekonomicznych takiej uprawy zwykle bardziej decyduje wczesność uzyskania plonu handlowego niż jego wielkość.
Cenne wnioski
Przeprowadzone badania pozwoliły na wyciągnięcie kilku wniosków.
Zastosowanie osłon pozwoliło na przyspieszenie terminu zbioru średnio o 2-2,5 tygodnia w stosunku do uprawy bez osłon. Dzięki zastosowaniu osłon można było o kilka dni wcześniej przystąpić do sadzenia sadzeniaków, dodatkowo osłony przyspieszyły wzrost i rozwój roślin.
Kolejnym spostrzeżeniem jest fakt, że przyspieszenie terminu zbioru miało wymierny efekt w postaci większej ceny uzyskanej za sprzedawany produkt.
Zastosowanie osłon było równoznaczne z poniesieniem większych kosztów bezpośrednich produkcji. Na zwiększenie tych kosztów składały się: koszty zakupu osłony (podzielone przez liczbę lat użytkowania), koszty paliwa zużytego przy rozwijaniu i zwożeniu osłon z pola oraz koszty robocizny potrzebnej przy rozwijaniu i zwijaniu osłon. Badania wykazały, że koszty bezpośrednie uprawy pod osłonami były o 30-40% większe niż przy uprawie bez osłon.
Wartość produkcji potencjalnie towarowej w produkcji pod osłonami znacznie przewyższała analogiczną wartość uzyskaną z produkcji bez osłon. Uprawa pod osłonami jest ciągle konkurencyjna w stosunku do tradycyjnej produkcji. Wymaga jednak większej precyzji w stosowaniu technologii oraz znajomości potrzeb rynku.
dr inż. Sławomir Jarka
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Źródło: www.raportrolny.pl, fot.morguefile.com
