Członkostwo w UE umożliwiło Polsce dostęp do szeregu instrumentów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej (WPR). Lata 2014–2020 to trzecia już unijna perspektywa finansowa, z której korzysta nasz kraj.
UE przeznacza WPR ponad 60 mld euro rocznie
W tym okresie UE przeznaczyła ponad 420 mld euro w cenach bieżących na finansowanie wspólnej polityki rolnej (WPR), czyli ponad 60 mld euro rocznie. Oznacza to że każdy mieszkaniec UE przeznacza 117 euro rocznie na realizację tej polityki. Wydatki na WPR stanowią około 38% wszystkich wydatków z unijnego budżetu, podczas gdy jeszcze w latach 80. ubiegłego wieku, kiedy Wspólnotę tworzyło zaledwie 10 krajów członkowskich, a główne formy wsparcia w rolnictwie koncentrowały się na subsydiach eksportowych i mechanizmach interwencji rynkowej, udział wydatków na WPR wynosił ponad 70%.
Reformy WPR
Kolejne reformy wspólnej polityki rolnej i kolejne rozszerzenia Unii o nowe kraje przyniosły zarówno bezwzględny wzrost budżetu przeznaczonego na WPR, jak i zasadniczą zmianę struktury wydatków na rolnictwo. Po 1992 r. zmniejszono dotacje na wsparcie cenowe, zastąpione dopłatami bezpośrednimi, i wprowadzono mechanizmy wsparcia polityki rozwoju obszarów wiejskich. Agenda 2000 i reforma WPR z 2003 r. de facto zlikwidowały wsparcie cenowe, zastępując je dopłatami niepowiązanymi z produkcją (decoupled payments), które stały się głównym instrumentem wsparcia dochodu rodzin rolniczych. Po 2008 r. poziom wydatków na WPR w ogólnym budżecie UE ustabilizował się, ale od 2014 r. obserwujemy stały ich spadek. Mimo znaczącego rozszerzenia Unii w 2004, 2007 i 2013 r., procentowy udział wydatków na WPR w unijnym PKB spadł z 0,66% w latach 90. XX w. do 0,35% w 2018 r.
Unia finansuje dopłaty bezpośrednie
Obecnie ponad 3/4 funduszy na WPR Unia przeznacza na wspieranie dochodów rolniczych przez dopłaty bezpośrednie, co sprawia, że w okresie 2007–2013 stanowiły one średnio 26% dochodu rolniczego (zdefiniowanego jako Agricultural Factor Income) w UE-288. Jeśli uwzględni się wszystkie subsydia (finansowane z obu filarów WPR), wskaźnik ten wyniesie średnio w UE około 37%, choć, co warto odnotować, jego wartość jest silnie zróżnicowana między poszczególnymi krajami członkowskimi. W tym okresie w Polsce wyniósł on odpowiednio 30% (dopłaty bezpośrednie) i 45% (wszystkie subsydia operacyjne). Pozostała część budżetu WPR (1/4) wspiera politykę rozwoju obszarów wiejskich przez dedykowane programy rozwoju obszarów wiejskich (PROW), współfinansowane przez kraje członkowskie.
Polska jednym z największych beneficjentów budżetu unijnego
Od wejścia do UE Polska pozostaje jednym z największych beneficjentów budżetu unijnego dedykowanego na wsparcie rolnictwa i wsi. W latach 2004–209 nasz kraj uzyskał z budżetu unijnego ponad 56,5 mld euro z tytułu refundacji wydatków przeznaczonych między innymi na realizację wsparcia bezpośredniego (34,6 mld euro) i politykę rozwoju obszarów wiejskich (16 mld euro).
W ciągu 16 lat Unia Europejska sfinansowała wsparcie w formie dopłat bezpośrenich, inwestycji w rolnictwie i na obszarach wiejskich, które w przeliczeniu na jednego mieszkańca wsi w Polsce wyniosło 3700 euro10.
Źródło: Polska Wieś 2020. Raport o stanie wsi
