GUS podał wstępny szacunek głównych ziemiopłodów rolnych

Główny Urząd Statystyczny podał wstępny szacunek produkcji głównych upraw rolnych i ogrodniczych.

Z szacunków wynika, że zbiory zbóż podstawowych z mieszankami będą o ok. 4% mniejsze od ubiegłorocznych i wyniosą ok. 27,4 mln ton:

• zbiory zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi wstępnie szacuje się na około 27,4 mln t, tj. o około 4% mniej od zbiorów ubiegłorocznych;
• zbiory rzepaku i rzepiku ocenia się na około 3,2 mln t, tj. o około 4% więcej od zbiorów ubiegłorocznych;
• produkcję warzyw gruntowych ocenia się na około 3,9 mln t, tj. o blisko 2% mniej od roku poprzedniego;
• szacuje się, że zbiory owoców z drzew będą o 3,3% wyższe od ubiegłorocznych i wyniosą ponad 4,0 mln t;
• produkcję owoców z krzewów owocowych i plantacji jagodowych szacuje się na niemal 0,6 mln t, czyli o 0,5% więcej od zbiorów w 2020 r.

Niekorzystny wpływ na kształtowanie się produkcji roślinnej w bieżącym roku miały przede wszystkim:

• chłodne dni w kwietniu i maju ze spadkami temperatury powietrza przy gruncie ( w kwietniu miejscami nawet poniżej  -10°C), hamujące wzrost i rozwój roślin;
• niedobór opadów deszczu w kwietniu i w maju, powodujący rejonami nadmierne przesuszenie gleby;
• lokalnie występujące w czerwcu i lipcu ekstremalne zjawiska klimatyczne, tj. burze, gradobicia i nawałnice połączone z silnym wiatrem.

Korzystnie natomiast wpłynęły:

• przeprowadzenie siewów zbóż i rzepaku w optymalnych na ogół terminach agrotechnicznych i sprzyjających warunkach pogodowych;
• dobre wyrośnięcie i rozkrzewienie roślin ozimych w końcowej fazie wzrostu jesienią 2020 r.;
• niewielkie straty zimowe zbóż ozimych (zaorano jedynie 0,3% zasianej powierzchni zbóż ozimych).

Warunki agrometeorologiczne

Przebieg warunków agrometeorologicznych w okresie od jesieni 2020 r. do lata 2021 r.

Siewy zbóż ozimych na jesieni 2020 roku przeprowadzano na ogół w optymalnych terminach agrotechnicznych. Do końca drugiej dekady października siewy zakończono. Temperatura powietrza w listopadzie podtrzymywała wegetację i stwarzała dobre warunki dla wzrostu i rozwoju późno zasianych ozimin, a zachowane optymalne terminy agrotechniczne wysiewu w listopadzie pozwalały na dobre ich krzewienie. Natomiast dobowe wahania temperatury powietrza sprzyjały hartowaniu się roślin.

Utrzymująca się w grudniu wysoka jak na tę porę roku temperatura powietrza, wzrastająca okresami powyżej 10°C podtrzymywała wegetację, a warunki pogodowe nie stwarzały na ogół zagrożenia dla zimujących roślin. Oziminy w grudniu były dobrze wyrośnięte i rozkrzewione.

Przebieg pogody w styczniu i w lutym, pomimo przejściowo występujących od drugiej dekady stycznia znacznych spadków temperatury powietrza przy powierzchni gruntu, dochodzących do -20°C, a miejscami nawet poniżej, nie stwarzał na ogół większego zagrożenia dla zimujących roślin. Występująca w tym czasie na obszarze kraju pokrywa śnieżna dostatecznie chroniła oziminy przed szkodliwym wpływem niskich temperatur powietrza i obniżeniem się temperatury gleby na głębokości węzła krzewienia. W wyniku notowanych w lutym dni z dodatnią temperaturą powietrza oraz opadami deszczu, na polach tworzyły się zastoiska wody. Podczas nocnych spadków temperatury zamarzająca woda pokrywała powierzchnię gleby skorupą lodową, lokalnie powodując osłabienie systemu korzeniowego roślin. W pierwszej połowie marca, w całym kraju nadal trwała zimowa przerwa w wegetacji. Lokalnie pod koniec drugiej, a na znacznym obszarze Polski w trzeciej dekadzie miesiąca nastąpiło ruszenie wegetacji roślin ozimych i trwałych użytków zielonych. Na początku okresu wegetacyjnego potrzeby wodne roślin były w pełni zaspokojone. Pod koniec miesiąca korzystne warunki agrometeorologiczne umożliwiły wykonywanie pierwszych wiosennych prac polowych. Na znacznym obszarze kraju rozpoczęto także siewy owsa, pszenicy jarej i jęczmienia jarego. Warunki agrometeorologiczne w kwietniu były na ogół niekorzystne dla rolnictwa. Występujące w ciągu miesiąca chłodne dni ze spadkami temperatury powietrza przy gruncie miejscami nawet poniżej  -10°C, spowalniały tempo wzrostu i rozwoju roślin, a pod koniec miesiąca w wielu rejonach kraju obserwowano przesuszenie wierzchniej warstwy gleby.

Wyjątkowo chłodne dni w maju w połączeniu z niedoborem opadów miały niekorzystny wpływ na rośliny w początkowej fazie rozwoju. Niedobory wody w glebie wystąpiły w wielu rejonach kraju, a najbardziej dotkliwe odnotowano w północno-zachodniej i północnej części Polski. Notowane w drugiej połowie maja opady deszczu poprawiły stan uwilgotnienia gleby, jednak warunki termiczne (na ogół zimne dni i noce) nadal spowalniały wegetację upraw. Pod koniec maja wzrost temperatury powietrza korzystnie wpłynął na przyspieszenie opóźnionej w bieżącym roku wegetacji roślin. Warunki wegetacji w czerwcu były zróżnicowane, głównie ze względu na występujący w wielu rejonach kraju niedostatek opadów, a także ich znaczne zróżnicowanie regionalne. Lokalnie jednak ulewne deszcze połączone z burzami i silnym wiatrem oraz gradobicia spowodowały nadmierne uwilgotnienie gleby, wylegnięcie łanów zbóż, a miejscami nawet podtopienia pól. W pierwszej połowie lipca, w całym kraju trwało dojrzewanie rzepaku i rzepiku oraz zbóż ozimych i jarych, a notowane opady deszczu poprawiły stan uwilgotnienia wierzchniej warstwy gleby. Lokalnie rozpoczęto żniwa jęczmienia ozimego. Przebieg pogody w okresie żniw będzie miał decydujący wpływ na wielkość i jakość uzyskanych zbiorów.

Tabl. 1. Temperatura powietrza i opady w okresie od jesieni 2020 r. do lata 2021 r.

2000. a) Jako normę IMiGW przyjmuje od 2002 r. do końca 2019 r. średnie z lat 1971-2000. Od stycznia 2020 r. średnie z lat 1981-2010.
2001. b) Średnie miesięczne /obliczenia GUS na podstawie danych IMiGW/.

Zboża

Wstępnie szacuje się, że powierzchnia uprawy zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi w 2021 r. jest o ok. 1% mniejsza od ubiegłorocznej i wynosi ponad 6,3 mln ha^[1], z tego:

• pszenicy około 2,4 mln ha;
• żyta około 0,8 mln ha;
• jęczmienia ponad 0,7 mln ha;
• owsa ponad 0,5 mln ha;
• pszenżyta około 1,3 mln ha;
• mieszanek zbożowych około 0,7 mln ha.

Wstępnie szacuje się, że plony zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi wyniosą 43,2 dt/ha, tj. o 1,6 dt/ha (o 4%) mniej od plonów z roku ubiegłego.

Plony zbóż ozimych łącznie z ozimymi mieszankami zbożowymi wstępnie oceniono na 46,3 dt/ha, tj. o 1,4 dt/ha (o 3%) mniej od plonów z roku ubiegłego.

Plony zbóż jarych łącznie z jarymi mieszankami zbożowymi wstępnie oceniono na 35,1 dt/ha, tj. o 1,2 dt/ha (o 3%) mniej  od plonów ubiegłorocznych.

Tabl. 2. Plony zbóż, rzepaku i rzepiku ogółem w latach 2010-2021

1. a) Wstępny szacunek plonów w 2021 r.

Tabl. 3. Zbiory zbóż, rzepaku i rzepiku ogółem w latach 2010-2021

1. a) Wstępny szacunek zbiorów w 2021 r.

Zbiory zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi ocenia się na 27,4 mln t, tj. o 1,2 mln t (o 4%) mniej w porównaniu do zbiorów ubiegłorocznych.

Zbiory zbóż ozimych wstępnie wyszacowano na 21 mln t, tj. o 1,7 mln t (o 7%) mniej od zbiorów z roku ubiegłego.

Zbiory zbóż jarych łącznie z jarymi mieszankami zbożowymi wstępnie wyszacowano na 6,3 mln t, tj. o 0,5 mln t (o 8%) więcej od zbiorów z roku ubiegłego.

Rzepak i rzepik

 Rozpoczęte w drugiej dekadzie sierpnia 2020 r. siewy rzepaku ozimego zakończono w pierwszej dekadzie września. Przebieg warunków pogodowych w okresie jesieni sprzyjał kiełkowaniu ziarna i wschodom roślin rzepaku. Dodatnia temperatura powietrza w listopadzie podtrzymywała wegetację i stwarzała dobre warunki dla wzrostu i rozwoju roślin. Rośliny przed wejściem w stan zimowego spoczynku były dobrze wyrośnięte, rozkrzewione i zahartowane. Zima nie spowodowała większych strat w zasiewach rzepaku. Łącznie na obszarze całego kraju do zaorania zakwalifikowano jedynie ok. 0,4% (w 2020 r. – ok. 0,6%) powierzchni zasianej jesienią, a  stan plantacji rzepaku ozimego który pozostawiono pod tegoroczne zbiory oceniano znacznie lepiej niż przed rokiem. Wegetacja rzepaku wiosną, pomimo chłodów, przebiegała na ogół bez zakłóceń. Wiosenne chłody z przymrozkami nie wyrządziły szkód w zasiewach, spowodowały jednak opóźnienie kwitnienia. Występujące w czerwcu i lipcu opady deszczu korzystnie wpłynęły na stan plantacji. Pomimo późnowiosennego deficytu opadów, wypełnienie łuszczyn jest zadowalające. Plony rzepaku mogą być wyższe od ubiegłorocznych.

Szacuje się, że powierzchnia uprawy rzepaku i rzepiku w bieżącym roku zwiększyła się w porównaniu do roku ubiegłego o około 2% i wynosi około 1 mln ha. Zbiory rzepaku i rzepiku wstępnie oszacowano na 3,2 mln t, tj. o około 4% więcej od ubiegłorocznych.

Ziemniaki

 W bieżącym roku sadzenie ziemniaków przeznaczonych na wczesny zbiór rejonami rozpoczęto w marcu. Większość plantacji (przeznaczonych na późniejszy zbiór) zostało zasadzonych w drugiej połowie kwietnia. Warunki wegetacji – od posadzenia do końca maja były niezbyt korzystne dla upraw ziemniaka. Chłodna pogoda z przymrozkami i niedoborem opadów deszczu spowodowała, że wschody roślin były nierównomierne i wydłużone w czasie. Występujące od drugiej połowy maja opady deszczu poprawiły stan plantacji ziemniaków. Jest on jednak zróżnicowany regionalnie. Ocenia się, że w bieżącym roku powierzchnia uprawy ziemniaków będzie nieco wyższa od ubiegłorocznej i wyniesie ponad 0,2 mln ha. Uwzględniając dotychczasowy przebieg warunków meteorologicznych i czynników wpływających na możliwości plonotwórcze ziemniaków można wnioskować, że plony i zbiory ziemniaków w bieżącym roku będą niższe od ubiegłorocznych, jednak ostatecznie zależeć one będą od dalszego przebiegu pogody.

Buraki cukrowe

Wstępnie szacuje się, że powierzchnia uprawy buraków cukrowych wyniesie około 0,25 mln ha i będzie zbliżona do ubiegłorocznej. Rozpoczęte pod koniec marca siewy buraków cukrowych powszechnie prowadzono w drugiej i trzeciej dekadzie kwietnia. Z uwagi na wiosenne chłody (zwłaszcza noce z przymrozkami), wschody roślin były opóźnione, powolne i niewyrównane. Utrudnione było też terminowe wykonywanie prac pielęgnacyjnych i zabiegów odchwaszczających. Opady deszczu w drugiej połowie maja i w czerwcu poprawiły stan plantacji i sprzyjały na ogół właściwemu wzrostowi roślin. Ogólnie jednak w połowie lipca stan plantacji buraków cukrowych był dobry, a wegetacja dość dynamiczna. Szacunkowa obsada roślin na 1 ha wynosi około 93 tys. sztuk i jest wyższa od ubiegłorocznej. Wysokość plonów buraków cukrowych będzie jednak zależała od dalszego przebiegu warunków pogodowych.

Siano łąkowe

Stan trwałych użytków zielonych po zimie był dobry. Wiosenna wegetacja roślin, rozpoczęła się na trwałych użytkach zielonych pod koniec marca i przebiegała bez zakłóceń, lecz nie dynamicznie. Do zbioru pierwszego pokosu siana łąkowego przystąpiono w trzeciej dekadzie maja. Korzystna pogoda w tym okresie spowodowała, że sianokosy przeprowadzono sprawnie. Można więc ocenić, że siano pierwszego pokosu było dobrej jakości i wysokiej wartości pokarmowej. Plony I pokosu traw łąkowych w przeliczeniu na siano oceniono na około 28,5 dt/ha, natomiast zbiory z łąk trwałych (w przeliczeniu na siano) wyniosły około 7,3 mln t.

Warzywa gruntowe

Z uwagi na niskie temperatury i częste opady deszczu, w bieżącym sezonie siewy warzyw do gruntu rozpoczęły się z opóźnieniem wynoszącym od dwóch do trzech tygodni i były rozciągnięte w czasie. Wschody roślin również były opóźnione i nierównomierne, co sprzyjało rozwojowi chwastów. W wyniku licznych, miejscami intensywnych opadów deszczu na początku okresu wegetacyjnego, nadmiernie uwilgotniona gleba utrudniała terminowe wykonywanie niezbędnych zabiegów agrotechnicznych. Pod koniec maja i na początku czerwca, temperatury powietrza znacznie wzrosły, a zasoby wody zgromadzonej w glebie zaczęły się wyczerpywać. W wielu regionach kraju gleba ulegała nadmiernemu przesuszeniu i konieczne stało się nawadnianie plantacji.

Warunki uprawowe na przeważającym obszarze kraju znacząco poprawiły się wraz ze wzrostem liczby opadów deszczu pod koniec czerwca i na początku lipca. Opady te w niektórych regionach były intensywne i miały gwałtowny przebieg (występowały gradobicia), co prowadziło do lokalnych podtopień i uszkodzeń plantacji. Zwiększyła się również presja ze strony szkodników i chorób grzybowych. W konsekwencji pogorszeniu może ulec wartość handlowa plonów. Ocenia się jednak, że ostateczny poziom zbiorów warzyw w skali całego kraju będzie zadowalający. Wysokie mogą być plony zwłaszcza odmian średnio-późnych i późnych. Warunki pogodowe, jakie dominowały w Polsce pod koniec czerwca oraz w lipcu sprzyjały bowiem szybkiemu przyrostowi masy biologicznej warzyw. Na obecnym etapie łączną produkcję warzyw gruntowych (wczesnych i późnych) szacuje się na 3,9 mln t, tj. o ok 2% mniejszą w porównaniu do roku ubiegłego. Na ostateczny poziom zbiorów dominujący wpływ będą miały warunki pogodowe w kolejnych miesiącach okresu wegetacji. Biorąc pod uwagę aktualną sytuację, przewiduje się nieznaczne zmniejszenie produkcji większości podstawowych gatunków warzyw gruntowych w stosunku do ubiegłego sezonu.

Ocenia się, że tegoroczne zbiory kapusty nieznacznie przekroczą poziom 700 tys. t, a kalafiorów wyniosą ok. 145 tys. t. Zbiory cebuli, podobnie jak marchwi, oceniono na ok. 630 tys. t. Zbiory buraków w bieżącym sezonie oszacowano na niespełna 240 tys. t, natomiast pomidorów na ok. 160 tys. t. Poziom produkcji ogórków oceniony został na 120 tys. t. Łączne zbiory pozostałych gatunków warzyw szacuje się na ponad 1,2 mln t, przy czym największy udział w tej grupie mają: dynia, pietruszka, seler korzeniowy, a także brokuły i kukurydza cukrowa.

Owoce

W bieżącym sezonie przewiduje się wyższe plonowanie większości gatunków owoców z drzew i krzewów owocowych. Obniżyła się natomiast, w relacji do lat ubiegłych, powierzchnia ich upraw. Łączne zbiory owoców są obecnie oceniane na niespełna 4,6 mln ton, tj. o ok. 3% więcej w porównaniu do produkcji z roku poprzedniego. Obfita pokrywa śnieżna, która utrzymywała się na przeważającym obszarze kraju, skutecznie zabezpieczyła większość plantacji przed negatywnym wpływem mrozów występujących pod koniec 2020 i na początku 2021 r.

Sporadyczne problemy z przemarzaniem miały charakter lokalny i dotyczyły przeważnie młodych nasadzeń. Topniejący śnieg istotnie wzbogacił zasoby wody zgromadzone w glebie, dzięki czemu rośliny przeważnie rozpoczynały okres wegetacji w dobrej kondycji. Jedynie w centralnej Polsce poziom wilgotności podłoża był niezadowalający. Rozwojowi roślin nie sprzyjały warunki pogodowe w marcu i kwietniu. Temperatury w tych miesiącach były niskie, a w wielu regionach kraju występowały częste opady deszczu. W konsekwencji spowolniony został rozwój pąków kwiatowych, co jednak uchroniło je przed przymrozkami. W związku z niekorzystnymi warunkami pogodowymi, skróceniu uległ okres kwitnienia roślin, a obloty zapylaczy były w trakcie jego trwania znacznie ograniczone. Ocenia się, że zawiązywanie owoców było słabsze niż przed rokiem, ale wystarczające do osiągnięcia dobrego plonu.

Warunki dla optymalnego rozwoju upraw sadowniczych znacząco poprawiły się w czerwcu i lipcu, a wysokie temperatury sprzyjały zwiększaniu się masy owoców. Problem w części regionów kraju stanowiły w tym czasie intensywne zjawiska atmosferyczne (porywisty wiatr, ulewne deszcze, grad), które uszkodziły część dojrzewających owoców. Na obecnym etapie szacuje się nieznaczny wzrost plonowania wszystkich gatunków. Mniejsza będzie jednak ilość zbieranych owoców, lecz jednocześnie będą one większe i cięższe.

Tegoroczną, łączną produkcję owoców z drzew szacuje się obecnie na ponad 4,0 mln t, czyli o 3,3% więcej w porównaniu do roku poprzedniego. Ostateczny wynik będzie jednak zależał od przebiegu warunków atmosferycznych w nadchodzących miesiącach okresu wegetacyjnego. Jakość owoców w bieżącym sezonie jest na ogół zadowalająca.

[1] Powierzchnię zasiewów upraw rolnych i ogrodniczych ustalono na podstawie szacunków rzeczoznawców terenowych GUS.

Źródło: GUS