WIR podsumowała rok na rynku trzody chlewnej

Rok 2021 był rokiem niezwykle trudnym dla producentów trzody chlewnej. Wielu z nich borykało się z gwałtownymi, rosnącymi kosztami produkcji, nadzwyczaj niskim cenami w skupach oraz stale rozprzestrzeniającym się afrykańskim pomorem świń.

W 2021 roku odnotowano 124 ogniska ASF – najwięcej bo, aż 54 ognisk w województwie podkarpackim, 20 ognisk ASF w województwie warmińsko-mazurskim, 12 w dolnośląskim, oraz niestety Wielkopolski również wirus nie ominął i stwierdzono w naszym województwie 9 ognisk. W wyniku wystąpienia wszystkich ognisk utylizacji zostało poddanych 42 559 zwierząt.  

Tabela 1. Liczba ognisk ASF w Polsce w 2021 roku (stan na 21.12.2021r.)

Źródło: Opracowanie własne

Od początku stycznia do 30 listopada 2021 r. w Polsce zlikwidowanych zostało blisko 31,5 tys. stad trzody chlewnej

W przeciągu tych 328 dni, codziennie likwidowanych było 96 stad. Głównym powodem zamykania polskich gospodarstw był szalejący i rozprzestrzeniający się wirus afrykańskiego pomoru świń.

Wykres 1. Zmiany liczby stad świń w Polsce w latach 2002 – 2021 (w tys. szt.)

Na początku stycznia 2021r. w Polsce pogłowie trzody chlewnej kształtowało się na poziomie 11 266 700 szt., natomiast ze statystyk Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa na dzień 30.11.2021r. pogłowie trzody chlewnej wynosiło 9 906 536 szt. – odnotowano spadek o 12,07%.

Jedynie w trzech z szesnastu województw stwierdzono zwiększenie pogłowia trzody chlewnej: lubuskie – o 8 614 szt., opolskie – o 7 968 szt. oraz pomorskie – o 3 775 szt. W pozostałych województwach zaobserwowano spadek pogłowia trzody chlewnej, największy w województwach: podkarpackim (21,2% – 34 051 szt.), wielkopolskim (21% – 665 956 szt.) oraz łódzkim (18,2% – 222 914 szt.). Niestety obecna sytuacja w sektorze trzody chlewnej powoduje, że mamy do czynienia z najniższym pogłowiem trzody chlewnej od 70 lat.

Tabela 2. Pogłowie trzody chlewnej w okresie od 06.01.2021 do 30.11.2021 r. ( w szt.)

Źródło: opracowanie własne

W pierwszym tygodniu stycznia 2021r. średnia cena skupu tucznika (netto) w wadze żywej kształtowała się na poziomie 3,55 zł/kg. i była na takim samym niskim poziomie jak w przypadku ostatniego notowania w roku 2020 (28.12.). Wielkopolska cechuje się wysokim poziomem kultury rolnej oraz koncentracją hodowli – zwłaszcza trzody chlewnej, która stanowi główne źródło dochodu wielu wielkopolskich gospodarstw rolnych.  Wielkopolska Izba Rolnicza jako samorząd stale i na bieżąco pomagający rolnikom zwróciła się 18 stycznia 2021r. do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z prośbą o przygotowanie kolejnego wsparcia dla rolników poszkodowanych przez drugą falę pandemii koronawirusa, a także o ponowne wystąpienie do Komisji Europejskiej o uruchomienie programu prywatnego przechowalnictwa wieprzowiny – o naszej interwencji mogą Państwo przeczytać tutaj. Dramat dotyczący trudnej sytuacji rynkowej dotyczył także wielkopolskiego rolnictwa, ze względu na wielkość pogłowia oraz liczbę gospodarstw rolnych prowadzących ten kierunek produkcji. Sytuację na rynku trzody chlewnej dodatkowo pogarszał niekontrolowany import z krajów wspólnotowych, m.in. Danii, gdzie zakłady przetwórcze liczyły na „łatwy zarobek”.  Sytuacji nie ułatwiał także ograniczony handel oraz zamknięcie gastronomii.

12 lutego 2021r. Wielkopolska Izba Rolnicza wystosowała pismo do Głównego Lekarza Weterynarii – Pana Bogdana Konopki w sprawie konsultacji z Wojewódzkimi Lekarzami Weterynarii w woj. zachodniopomorskim, lubuskim oraz dolnośląskim w sprawie zmiany sposobu walki z ASF i zdecydowanego ograniczenia populacji dzików oraz zwrócono się z wnioskiem o wprowadzenie przepisów nakazujących powiatowym lekarzom weterynarii czasowe ograniczenie wstępu do lasu w związku z ASF – treść pisma dostępna tutaj. W pierwszym kwartale 2021 roku ceny skupu tucznika wahały się do 3,55 do 4,87 zł/kg, jednak nadal nie zapewniały one zysku z produkcji.

18 marca 2021r.  stwierdzono pierwsze ognisko afrykańskiego pomoru świń wśród świń – w gospodarstwie, w którym utrzymywano 16.566 świń, położonym w miejscowości Niedźwiady, gmina Świebodzin, powiat świebodziński, województwo lubuskie.

Od kwietnia obowiązywało rozporządzenie wykonawcze Komisji (RWK) 2021-605 z dnia 7 kwietnia 2021r. ustanawiające szczególne środki zwalczania afrykańskiego pomoru świń. Mają być one stosowane przez państwa członkowskie UE dotknięte tą chorobą, na których terytorium występują obszary objęte ograniczeniami I, II lub III. Nowe wytyczne niosą za sobą zmiany w zakresie ochrony biologicznej hodowli trzody. W związku z tym Wielkopolska Izba Rolnicza wspólnie ze służbami weterynaryjnymi zorganizowała cykl powiatowych spotkań szkoleniowych w tym zakresie. Wszystkie spotkania odbywały się pod Patronatem Wojewody Wielkopolskiego – Pana Michała Zielińskiego, któremu dziękujemy za nadanie rangi temu wydarzeniu. Cykl spotkań został zainagurowany  w dniach 26-27 maja br. w Gminnym Ośrodku Kultury w Zagórowie w powiecie słupeckim. Spotkania odbywały się również w czerwcu oraz lipcu. Łącznie zorganizowanych zostało 34 szkoleń dla rolników z całej Wielkopolski, w których uczestniczyło ponad 1100 osób. O podsumowaniu cyklu szkoleń mogą Państwo przeczytać tutaj.

20 lipca 2021r. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi ogłosiło (na polecenie Ministra) informację o opracowaniu nowego planu, który ma skutecznie walczyć z ASF. Następnie przedstawione zostały nowe założenia programu, które będą dotyczyły zarówno tych instrumentów finansowych, które już były stosowane oraz nowych rozwiązań, które mają służyć rolnikom skutecznie zwalczyć ASF w naszym kraju. Wielkopolska Izba Rolnicza po szczegółowym przeanalizowaniu programu, zgłosiła szereg uwag, a najbardziej podsumowującą te działania jest uwaga „za mało i za późno”. Wielkopolska Izba Rolnicza od kilku lat zgłasza postulaty dotyczące wsparcia tego sektora w dobie rozprzestrzeniającego się wirusa ASF. Szczegółowe uwagi WIR dotyczące proponowanego mechanizmu rekompensat cenowych zobaczą Państwo tutaj.

Analizy Wielkopolskiej Izby Rolniczej dotyczące sytuacji na rynku trzody chlewnej wykazały, iż zapaść cenowa na tym rynku wynika przede wszystkim z odbudowania w krótkim czasie przez Chiny krajowego pogłowia, jak również z  ograniczenia importu wieprzowiny z Europy. Według wielu ekspertów na rynku europejskim powstała w ten sposób nadwyżka podaży nad popytem w wysokości około 30%. Kolejnym czynnikiem złej sytuacji na rynku trzody chlewnej było uzależnienie się od pośredników, zarówno w zakupie warchlaków, pasz, innych środków produkcji, jak i w sprzedaży tuczników. Dodatkowo nakładały się na to problemy z ASF i lawinowo rosnące koszty produkcji. W wyniku tych zjawisk załamała się ekonomika produkcji gospodarstw trzodowych. Na wykresach poniżej przedstawiono parametry ekonomiczne produkcji w przeliczeniu na 1 sztukę tucznika w maju, kiedy eksport do Chin był na wysokim poziomie oraz w październiku, kiedy to uległ znaczącej obniżce.

Ceny w skupach z tygodnia na tydzień spadały, były (i nadal są) na drastycznie niskim poziomie. Skupy oferowały za kg tucznika od 3 zł do maksymalnie 4,50 zł, i ceny te nie pokrywały nawet kosztów produkcji, nie mówiąc już o jakichkolwiek zyskach. Z analiz Wielkopolskiej Izby Rolniczej wynika, że w zależności od systemu utrzymania rolnik traci około 150-200 zł na sprzedanym tuczniku. Kolejne gospodarstwa w Polsce przechodziły kryzys, a producenci oraz hodowcy świń nie znali dnia ani godziny, kiedy ASF zaatakuje ich gospodarstwo. Producenci musieli mierzyć się z niespotykanymi do tej pory i w takiej skali, podwyżkami cen pasz, zbóż czy też energii.

Cena skupu tucznika (netto) w wadze żywej w Polsce w 2021 r. kształtowały się następująco:

26 października Wielkopolska Izba Rolnicza pod patronatem medialnym Top Agrar Polska zorganizowała debatę  pt. „Aktualna sytuacja na rynku trzody chlewnej i problemy ze zwalczaniem ASF”. Debata dzieliła się na dwie części: najpierw swoje wystąpienia przygotowali prelegenci, wśród których byli m.in.: Zbigniew Król – Zastępca Dyrektora Wydziału Infrastruktury i Rolnictwa WUW w Poznaniu, Tomasz Wielich – kierownik zespołu ds. zdrowia i ochrony zwierząt Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii w Poznaniu, dr Mikołaj Jakubowski – Przewodniczący Zarządu Okręgowego PZŁ w Poznaniu oraz Prezes Wielkopolskiego Związku Hodowców Trzody Chlewnej – Grzegorz Majchrzak. Po części wystąpień nastąpiła część dyskusyjna z hodowcami i rolnikami. Rolnicy jednym głosem mówili, iż ich gospodarstwa znajdują się nad przepaścią i nikt nie chce im pomóc. Każdego dnia mają w oczach lęk i obawę, co nastąpi w kolejnych dniach. Hodowcy zauważają, że kontrole w ich gospodarstwach są ciągłe i dotyczą kontroli głównie w dokumentacji, a nie praktyce prawidłowej bioasekuracji.

Rolnicy oczekują, aby podczas kontroli zostali poinformowani w sposób praktyczny, co robią nie tak. To właśnie im – rolnikom, hodowcom zależy najbardziej na dostosowaniu się do zasad bezpieczeństwa, gdyż nie mogą pozwolić sobie na jakieś uchybienia. Hodowcy z żalem przekazywali informacje przedstawicielom Inspekcji Weterynaryjnej, iż nie reagowali gdy w okolicznym gospodarstwie padło 2/3 stada. Mają żal, że w Inspekcji nie reagują na stałe sygnały od hodowców. Dla rolników ich gospodarstwa są podstawą bytu i chcą je nadal prowadzić, jednak jak trafnie zauważyła jedna z uczestniczek spotkania interes ten staje się „drogim hobby” i niestety muszą do niego dokładać. Producenci rolni podkreślają, że biorą udział w spotkaniach z władzami, jednak nie przynoszą one żadnych efektów  i z tych spotkań nic nie wynoszą. Po debacie samorząd rolniczy sformułował z niej wnioski i podjał interwencję u Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi – całą relację z debaty mogą Państwo przeczytać tutaj.

1000 zł do lochy

2 grudnia 2021r. nowy Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi – Henryk Kowalczyk ogłosił pomoc finansową dla producentów trzody chlewnej w formie dopłaty w wysokości 1000 zł do lochy i w powiązaniu z produkcją prosiąt. Była to realizacja jednego z postulatów, który od lat składa m.in. Wielkopolska Izba Rolnicza. Uznaliśmy, że zaproponowana forma pomocy jest ruchem w dobrym kierunku, jednakże zdaniem samorządu rolniczego warunki przyznawania tej pomocy wymagają korekt. Przede wszystkim pomoc ta powinna mieć charakter długofalowy, a nie jednorazowy. Wielkopolska Izba Rolnicza w piśmie do Ministra zaproponowała wydłużenie terminu urodzenia prosiąt w wspieranym gospodarstwie rolnym do końca 2022 r. lub ogłoszenie, że po zakończeniu tego naboru wniosków odbędzie się kolejny. O szczegółach naszej interwencji mogą Państwo przeczytać tutaj.

W grudniu obserwujemy poziom cen skupu tucznika podobny do tego, który był w połowie września – (notowanie 13.12.) 4,33 zł/kg. Wyższe ceny skupu tuczników w tym okresie wynikają głównie ze zwiększonego popytu na mięso w okresie przedświątecznym. Mimo podwyższonych cen w skupach to nadal nie pokrywają one kosztów produkcji. Straty, które ponoszą producenci niestety z miesiąca na miesiąc są wyższe, gdyż zarówno ceny energii, jak i ceny pasz są horrendalnie wysokie.

Eksperci prognozują, że w drugim i trzecim kwartale 2022 r. ceny skupu trzody chlewnej mogą być wyższe od tych oferowanych obecnie. Jednak czy tak będzie? Czas pokaże. Wszystko zależeć będzie od tego, jak poradzimy sobie z wirusem afrykańskiego pomoru świń.

Aleksander Poznański
Andrzej Przepióra

WIR