Uprawa międzyplonów zwiększających bilans substancji organicznej w glebie oraz poprawiających bilans paszowy w gospodarstwie.
Poplony mogą być wykorzystywane jako pasza, bądź jako zielony nawóz czy po prostu pozostawiane na mulcz. Ich uprawa łagodzi ujemne skutki zbyt dużego udziału zbóż w strukturze zasiewów, są często jedynym przerywnikiem monokultury zbożowej. Z ich udziałem można poprawić strukturę i żyzność gleby. Ich obecność na polu zapobiega też jej erozji.
Do międzyplonów warto się przygotować
Poplon letni należy siać po zbiorach głównych w lipcu lub sierpniu. Wtedy sięgamy po gorczycę, facelię, grykę i rzepak. Po wysiewie poplon rośnie przez kilka miesięcy, a przed zimą jest przyorany lub pozostawiony na polu, dzięki czemu zwiększa się zawartość materii organicznej w glebie.
Także poplon ozimy ma określony termin wysiewu, przypadający na przełomie września i października. Jego zalety są nie do przecenienia, bowiem doskonale ochrania glebę podczas zimy, poprawiając jednocześnie jej strukturę poprzez zwiększenie składników odżywczych. Polepsza tym samym jej stan przed wiosennym siewem roślin uprawnych. Rolnicy najchętniej wybierają na poplon ozimy żyto, pszenicę ozimą czy rzepak ozimy.
Korzystne warunki dla wysiania międzyplonów występują po mieszankach roślin jarych, a także po wczesnych ziemniakach i warzywach.
Wartość pokarmowa poplonów w paszy dla zwierząt w dużej mierze zależy od czasu jaki upływa pomiędzy zbiorem roślin i siewem międzyplonów a nadejściem przymrozków jesiennych, zależy także od warunków glebowych, nasłonecznienia, temperatury, sumy opadów atmosferycznych.
Poplony możemy wykorzystać na paszę dla zwierząt, nawet zorganizować na nich pastwisko, jeśli uprawy znajdują się blisko gospodarstwa, albo wyprodukować tradycyjnie zielony i wartościowy nawóz lub ściółkę.
Mieszanka gatunków takich, jak: len oleisty, owies szorstki, koniczyna perska, groch pastewny, wyka jara, seradela, koniczyna aleksandryjska, łubin gorzki
Wymagania i warunki, co warto wiedzieć
Uzyskany plon, w zależności od gatunku uprawnego, kształtuje się na średnim poziomie od dwunastu do trzydziestu ton zielonej masy z jednego hektara. Decydując się na wysiew roślin poplonowych ścierniskowych należy zwiększyć normę wysiewu o około 25 procent w stosunku do normy, która jest zalecana w plonie głównym.
Uprawa międzyplonów to przede wszystkim poprawa żyzności gleby, jej efektywne wzbogacanie w pożądaną materię organiczną i jednocześnie alternatywa dla nawozów naturalnych (to korzyść dla gospodarstwa nie posiadającego inwentarza). Uprawa poplonów wpływa na stabilizację plonowania roślin następczych w płodozmianie, ma ogromną rolę fitosanitarną poprzez zmniejszenie kompensacji chorób i szkodników – w tym ograniczenie występowania mątwika, dzięki uprawie gorczycy czy niektórych odmian rzodkwi oleistej. Poplony ograniczają intensywne zachwaszczenie pól, co pozwala zmniejszyć stosowanie herbicydów oraz istotnie ograniczają negatywny wpływ erozji wodnej i wietrznej na polach przed wysiewem kolejnej uprawy.
W Wielkopolsce warunki glebowo-klimatyczne sprzyjają uprawie międzyplonów, które potrzebują dla swojej wegetacji od 65 do 90 dni, sprzyjającej długiej i ciepłej jesieni z temperaturą około 12 stopni Celsjusza oraz sumy opadów w okresie od lipca do września wynoszącej około 140-160 mm.
Rośliny z przeznaczeniem uprawnym na poplony ścierniskowe powinny charakteryzować się krótkim okresem wegetacji oraz szybkim tempem wzrostu i rozwoju rośliny. Dając w krótkim czasie wysoki plon zielonej masy i korzeni, który odznaczy się wysoką wartością pokarmową a w przypadku wymieszania z glebą wzbogaci bilans substancji organicznej w glebie.
Mieszanka gatunków takich, jak: kapusta abisyńska, groch pastewny, koniczyna inkarnatka, len oleisty, rzodkiew oleista, koniczyna perska, facelia, koniczyna biała, wyka ozima, żyto ozime
Najodpowiedniejszymi glebami do uprawy międzyplonów są gleby średnie o wysokiej kulturze rolnej, jednocześnie nie zaleca się uprawy międzyplonów na glebach bardzo lekkich i suchych, podmokłych i bardzo ciężkich oraz na glebach silnie zachwaszczonych.
Zalecany katalog upraw międzyplonów
- Groch pastewny
- Łubin wąskolistny i żółty
- Wyka siewna i kosmata
- Bobik
- Seradela
- Rzepak ozimy, jary
- Gorczyca biła
- Rzodkiew pastewna, oleista
- Rzepa ścierniskowa
- Facelia błękitna
- Kapusta pastewna
- Trawy szybko rosnące (życica trwała, kupkówka pospolita)
- Żyto
- Słonecznik
- Gryka
Są to rośliny, które pozostawiają bogatą materię organiczną dla gleby wzbogacając udział substancji materii organicznej w glebie, szybko zacieniają glebę ograniczając wschody chwastów, zapobiegają wymywaniu azotu i pozostałych składników w głąb gleby, rośliny wiążące azot z zostawiają bogate stanowisko po sobie w azot dla rośliny następczej.
Mieszanka gatunków takich, jak: facelia, len oleisty, owies szorstki, groch pastewny, wyka jara, seradela, koniczyna aleksandryjska, łubin gorzki
Warto wybrać na uprawę poplonową
ŻYTO, które posiada właściwości allelopatyczne, ograniczające kiełkowanie i rozwój niektórych chwastów dwuliściennych między innymi: szarłatu szorstkiego, komosy białej, palusznika krwawego. Późną jesienią może być wykorzystane jako pastwisko pozostawione natomiast do wiosny daje wczesną wiosną sporo zielonej masy z przeznaczeniem na paszę. Poplon żyta przede wszystkim udaje się na glebach słabszych, a po jego uprawie możemy wysiać roślinę następczą np. kukurydzę.
FACELIĘ, która wytwarza związki allelopatyczne, ograniczające występowania mlecza zwyczajnego, tojeści, koniczyn, wliczomlecza obrotnego, tasznika pospolitego, szarłatu szorstkiego, oraz rumianu polnego. Udaje się również na glebach słabszych, daje dużo zielonej masy, którą można wprowadzić do gleby lub przeznaczyć na paszę. Facelia jest roślina próchnico-twórczą.
SŁONECZNIK zalecany jest na stanowiska suche, ponieważ roślina wytrzymała jest na okresy posuchy i wytwarza dużo zielonej masy. Słonecznik posiada na powierzchni swoich liści związki fenolowe i terpeny zmywane przez deszcz atmosferyczny, następnie przedostające się do gleby z rozkładających się liści. W konsekwencji słonecznik ogranicza wschody komosy białej i pozostałych chwastów.
SERADELĘ można uprawiać jako tak zwaną wsiewkę. Jest to roślina o niskich wymaganiach glebowych i można ją z powodzeniem uprawiać na każdym jej typie i rodzaju. Jest rośliną wiążącą azot i zostawia dobre stanowisko dla upraw następczych. Seradela to również świetna i wartościowa pasza białkowa, cechująca się duża smakowitością.
ŁUBIN w poplonie powinien być siany możliwie szybko po zbiorze ozimin. Najlepiej jeszcze w lipcu. Dobrym wyborem są rośliny szybkorosnące łubinu wąskolistnego takie, które szybko wschodzą, i w krótkim czasie wytwarzają dużo zielonej masy. Łubiny służą odbudowie prawidłowej struktury gleby wzbogacając ją w substancje organiczne oraz składniki mineralne, w szczególności azot. Ich głęboki system korzeni uruchamia składniki z gleby niedostępne dla upraw zbóż.
GRYKA dzięki szybkiemu zacienianiu gleby wpływa na ograniczenie zachwaszczenia, poprawia strukturę gleby poprzez korzystny wpływ na tworzenie agregatów glebowych.
Wielu rolników rezygnuje z uprawy poplonów błędnie zakładając, że poplon wyciąga i pochłania całą wodę z gleby. Praktyka pokazuje jednak, że uprawa międzyplonu poprawia strukturę gleby, wpływa na poprawę zatrzymywania w niej wilgoci dla upraw następczych. Każda roślina – również te, uprawiane w międzyplonach, do swojego wzrostu rozwoju i pełnej wegetacji potrzebują wody. Pozytywny wpływ międzyplonu na glebę i rośliny następcze zauważymy po jego likwidacji. Korzystne efekty uprawy poplonów zauważymy w drugim, trzecim roku ich uprawiana, czyli podobnie jak przy stosowaniu nawozów naturalnych.
Tekst: Łukasz Matuszak, Powiatowy Zespół Doradztwa Rolniczego w powiecie konińskim
Zdjęcia: Zbigniew Łysiak, Powiatowy Zespół Doradztwa Rolniczego w powiecie nowotomyskim
