W ubiegłym roku szkodnikiem, który w wielu regionach  kraju stworzył poważne zagrożenie dla upraw warzyw  kapustnych i sprawiał duże trudności w zwalczaniu, okazał się tantniś krzyżowiaczek.

Jest to gatunek pochodzący z regionu Morza Śródziemnego,  który rozprzestrzenił się na całym świecie i uważa się go za  jednego z najważniejszych szkodników roślin z rodziny kapustowatych. Żeruje na uprawnych i dziko rosnących roślinach  należących do różnych gatunków z tej rodziny. W Polsce występuje pospolicie na terenie całego kraju. Dorosłe motyle osiągają niewielkie rozmiary. Rozpiętość ich  skrzydeł sięga 15–17 mm, przednia para jest wąska, ma brązowoszarą barwę, z wyraźną jasną i falistą smugą. Podczas spoczynku na złożonych skrzydłach widać rysunek przypominający trzy ułożone obok siebie romby. Tylne skrzydła są jaśniejsze  i zakończone strzępiną. 

W polskich warunkach klimatycznych tantniś zimuje najczęściej w stadium poczwarki: w resztkach roślin, uprawach pozostających na zimowanie w polu, na miedzach, nieużytkach itp.  Zimowanie owadów dorosłych częściej jest spotykane w rejonach o cieplejszym klimacie, ale przy łagodnym przebiegu zimy  zimujące motyle obserwowano również na terenie kraju. Motyle pojawiają się na plantacjach w maju. Są słabymi lotnikami, przeważnie unoszą się do wysokości 2 m nad ziemią  i na krótkie dystanse.

Ze względu na niewielkie rozmiary są  jednak łatwo przenoszone przez wiatr na bardzo duże odległości (tzw. bierna migracja), co może częściowo wyjaśniać fakt  ich okresowych, bardzo licznych lokalnych wystąpień.

Dorosłe owady żyją ok. 3–4 tygodni. Samica składa jaja pojedynczo  lub w grupach po kilka sztuk w zagłębieniach na powierzchni  liści, wzdłuż nerwów. Przez całe życie może złożyć średnio  ok. 150 jaj. Po 6–7 dniach inkubacji zaczynają wylegać się larwy,  które przez pierwsze 2–3 dni żerują wewnątrz liścia. Później  wychodzą na zewnątrz i zeskrobują tkankę. Rozwój gąsienic  trwa średnio 14–17 dni, stadium poczwarki 5–15 dni.

150 gąsienic tantnisia krzyżowiaczka na jednej kapuście

W ciągu  sezonu szkodnik wykształca w naszych warunkach przeważnie  trzy pokolenia. Gąsienice pierwszego pokolenia pojawiają się  w czerwcu, drugiego – w lipcu, a trzeciego – w sierpniu i we  wrześniu. W rejonach o cieplejszym klimacie szkodnik może  wytworzyć kilkanaście pokoleń w ciągu sezonu (rozwój jednej  generacji, w zależności od temperatury, może trwać 18–51 dni). Największą szkodliwość wykazują gąsienice pierwszego pokolenia. Osiągają niewielkie rozmiary, ale mogą wystąpić bardzo licznie. W minionym sezonie stwierdzano nawet do 150 gąsienic na jednej roślinie kapusty. Tak zaatakowane rośliny były  całkowicie zniszczone.

Objawy żerowania tantnisia krzyżowiaczka

Gąsienice wiosennego pokolenia żerują  w liściach sercowych i w zawiązujących się główkach kapusty  bądź w zawiązkach róż kalafiorów i brokułów. Prowadzi to do  deformacji i niewytwarzania tych części roślin.

Gąsienice początkowo minują liście, później zjadają miękisz, wskutek czego  powstają „okienka” w liściach zewnętrznych. Początkowe objawy żerowania mogą przypominać uszkodzenia powodowane  przez pchełki żerujące na młodych liściach.

Często niewłaściwe  określenie sprawcy uszkodzeń we wczesnej fazie wzrostu może  skutkować trudnościami w późniejszym jego zwalczeniu. Pokolenia letnie, żerując na główkach czy wewnątrz róż, doprowadzają do obniżenia wartości handlowej plonu.

Jak skutecznie walczyć z tantnisiem?

Aby uzyskać wysoką skuteczność w walce z tantnisiem, konieczne jest prowadzenie stałego monitoringu uprawy w celu  określenia momentu pojawienia się szkodnika i początku  wylęgania się gąsienic. Zahamowanie rozwoju populacji na  tym etapie pozwala na zminimalizowanie szkód przy jednoczesnym ograniczeniu ilości użytych insektycydów. Pewnym  ułatwieniem w prowadzeniu monitoringu może być użycie pułapek feromonowych, odławiających dorosłe samce tantnisia  krzyżowiaczka.

Robert Wrzodak, Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach

Źródło: TSW 2017