Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich jest ściśle związany z dywersyfikacją źródeł dochodu. Współczesne rolnictwo, oprócz tradycyjnej produkcji roślinnej i zwierzęcej, wymaga elastyczności i otwartości na różnorodne możliwości. Dodatkowe źródła dochodu dla rolników stanowią szansę nie tylko na poprawę rentowności gospodarstw, ale także na wzmocnienie lokalnych gospodarek i ochronę środowiska. Poniżej przedstawiamy kilka głównych obszarów, w których mieszkańcy wsi mogą znaleźć dodatkowe dochody.
Dodatkowe źródła dochodów na obszarach wiejskich
- Agroturystyka i Turystyka Wiejska
Agroturystyka to jedna z najbardziej rozwijających się gałęzi działalności na obszarach wiejskich. Rolnicy, którzy oferują noclegi w swoich gospodarstwach, organizują warsztaty, wycieczki, degustacje czy inne formy turystyki wiejskiej, mogą wygenerować dodatkowy dochód. Tego typu działalność ma szczególne znaczenie w kontekście rosnącego zapotrzebowania na turystykę ekologiczną i wypoczynek na łonie natury.
Popyt na agroturystykę wynika z faktu, że coraz więcej osób poszukuje spokoju i kontaktu z naturą, a jednocześnie unika zatłoczonych miejsc turystycznych. Rolnicy, którzy przekształcają swoje gospodarstwa w atrakcje turystyczne, zyskują nie tylko dodatkowe źródło dochodu, ale także promują swoje produkty regionalne oraz tradycje.
Przykłady działalności agroturystycznej:
- Noclegi w domach gościnnych, chatkach czy gospodarstwach rolnych.
- Organizacja warsztatów rękodzielniczych, gotowania tradycyjnych potraw czy pracy w ogrodzie.
- Wycieczki po gospodarstwie rolnym, zapoznanie turystów z życiem na wsi, czy możliwość uczestniczenia w codziennych pracach rolnych.
Wspieranie agroturystyki jest możliwe dzięki programom wsparcia takim jak Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR 2023-2027), który oferuje dotacje na modernizację obiektów noclegowych i rozwój infrastruktury turystycznej.
- Małe Przetwórstwo Rolnicze
Przetwórstwo produktów rolnych to jedna z najskuteczniejszych metod dywersyfikacji dochodów w gospodarstwach rolnych. Produkcja przetworów, takich jak dżemy, soki, sery, wędliny, a także pasz dla zwierząt, nie tylko podnosi wartość produktów rolnych, ale także stwarza możliwość sprzedaży lokalnym rynkom lub na rynkach krajowych i zagranicznych.
Korzyści z małego przetwórstwa:
- Dodanie wartości do produktów – Zamiast sprzedawać surowce, rolnicy mogą sprzedawać gotowe produkty, co zwiększa ich wartość rynkową.
- Zwiększenie zatrudnienia – Przetwórstwo rolnicze wymaga pracy, co pozwala na tworzenie miejsc pracy na wsi, zwłaszcza dla osób młodych i starszych, które chcą pozostać na wsi.
- Zróżnicowanie ryzyka – Zamiast polegać wyłącznie na plonach rolnych, rolnicy mogą rozwijać działalność przetwórczą, co pozwala na zmniejszenie wrażliwości na zmienne warunki pogodowe.
Również w tym przypadku, (PS WPR 2023-2027) oferuje wsparcie finansowe na budowę i modernizację małych zakładów przetwórczych oraz zakup odpowiedniego wyposażenia technologicznego.
- Produkcja Energii Odnawialnej
Zrównoważona produkcja energii odnawialnej na wsi stała się atrakcyjnym źródłem dochodów. Rolnicy mogą inwestować w instalacje fotowoltaiczne, biogazownie czy turbiny wiatrowe. Produkcja energii na potrzeby własne pozwala nie tylko na zmniejszenie kosztów energii, ale również na sprzedaż nadwyżek do sieci energetycznych. To szczególnie istotne, gdyż ceny energii rosną, a panele fotowoltaiczne stają się coraz bardziej dostępne.
Dodatkowo, biogazownie, które wykorzystują odpady organiczne z gospodarstw rolnych, umożliwiają produkcję biogazu wykorzystywanego zarówno do celów energetycznych, jak i jako nawóz organiczny.
- Leśnictwo i Produkcja Drewna
Wielu rolników posiada grunty leśne, które mogą stanowić dodatkowe źródło dochodu. Produkcja drewna opałowego, wycinka drzew na sprzedaż, czy sprzedaż surowców leśnych (np. grzybów, jagód, miodu) to tradycyjne, ale wciąż popularne metody pozyskiwania dochodów z lasów.
Leśnictwo, oprócz produkcji drewna, obejmuje również działalność związaną z ekoturystyką (np. organizowanie wycieczek po lesie) czy pozyskiwaniem produktów leśnych takich jak jagody, grzyby, zioła. Zrównoważona gospodarka leśna pozwala nie tylko na dodatkowy dochód, ale także na zachowanie bioróżnorodności i odpowiedzialne zarządzanie zasobami leśnymi.
- Rzemiosło i Produkty Lokalne
Rękodzieło i produkcja tradycyjnych produktów lokalnych to doskonała forma zarobku, zwłaszcza w regionach o bogatych tradycjach. Tworzenie wyrobów artystycznych, jak ceramika, odzież ludowa, czy regionalne produkty spożywcze, może przyciągnąć turystów i kolekcjonerów. Takie produkty można sprzedawać zarówno na lokalnych targach, jak i w sklepach internetowych.
- Usługi Rolnicze i Wynajem Maszyn
Gospodarstwa rolnicze, które dysponują nowoczesnymi maszynami, mogą oferować wynajem sprzętu innym rolnikom, którzy nie posiadają odpowiednich maszyn do realizacji swoich prac. Można wynajmować maszyny do orki, siewu, zbioru, czy do prac związanych z uprawami. To nie tylko dodatkowy dochód, ale również forma wsparcia dla innych gospodarstw rolnych.
- Rybactwo i Akwakultura
W regionach, które są blisko wód, rolnicy mogą zainteresować się hodowlą ryb (np. karpia, pstrąga) lub uprawą roślin wodnych (np. w akwaponice). Akwakultura staje się coraz bardziej popularną alternatywą dla tradycyjnych metod produkcji rolniczej. Produkcja ryb jadalnych może przynieść wysokie dochody, a także rozwój lokalnych rynków zbytu.
Dodatkowe źródła dochodów na obszarach wiejskich to nie tylko szansa na poprawę sytuacji finansowej rolników, ale także sposób na rozwój lokalnych społeczności, tworzenie nowych miejsc pracy oraz wspieranie zrównoważonego rozwoju wsi. Warto poszukiwać nowych możliwości, takich jak agroturystyka, małe przetwórstwo, produkcja energii odnawialnej czy produkcja lokalnych produktów rzemieślniczych. Programy wsparcia, takie jak PS WPR, oferują szeroką gamę dotacji i możliwości, które mogą pomóc rolnikom wdrożyć innowacyjne rozwiązania i rozwijać działalność pozarolniczą.
Klaudia Karwowska
PZDR Łomża
