Co 5 sekund na świecie zjawisko to opanowuje powierzchnię gleby wielkości boiska do piłki nożnej (raport FAO 2019). Jego siła i intensywność uderza przede wszystkim w rolnictwo, które staje się nieefektywne, a co za tym idzie, nieopłacalne. Jak skutecznie zapobiec erozji gleby i zapewnić prewencji charakter długotrwały?
Erozja gleby wymaga kompleksowych rozwiązań w gospodarstwie, poczynając od właściwych metod zarządzania glebą po odpowiednią agrotechnikę. Żeby sprawdzić, jak wygląda zrównoważony plan przeciwerozyjny w praktyce, zajrzeliśmy do Farm Frites Poland Dwa Sp. z o.o. z siedzibą w Bobrownikach (powiat słupski, woj. pomorskie), firmy z ponad 20 letnim doświadczeniem w zrównoważonym podejściu do gospodarowania oraz 5 letnim stażem w roli pilotażowego gospodarstwa Polskiego Stowarzyszenia Rolnictwa Zrównoważonego ASAP.
Poprawa kondycji gleby
Farm Frites Poland Dwa specjalizuje się w uprawie ziemniaka odmian przeznaczonych do produkcji frytek. Rokrocznie obsadza nimi około 900 ha, łącząc je w 4 letni cykl zmianowania z pszenicą ozimą i rzepakiem. Następstwo tych roślin uwzględnia zapotrzebowanie gleby i upraw w składniki odżywcze oraz zapewnia jak najdłuższe okrycie pól, szczególnie w okresie zimowym. Ich zadarnienie pozwala uniknąć znoszenia i spływu materiału glebowego oraz niesionych wraz z nim składników odżywczych i środków ochrony roślin. W ten sposób gospodarstwo ogranicza ryzyko strat ekonomicznych i zanieczyszczenia okolicznych wód oraz powietrza. Uzupełnieniem cyklu zmianowania są poplony w postaci mieszanek roślin. W ich skład wchodzi m.in. rzodkiew oleista i owies szorstki, które stanowią idealny przedplon dla wymagającego ziemniaka. Eliminują zmęczenie gleby po uprawach, posiadają właściwości fitosanitarne, hamujące rozwój patogenów w polu, a co najważniejsze, stanowią skuteczne narzędzie przeciwerozyjne. Tworząc rozbudowany, głęboko wrastający system korzeniowy, spulchniają glebę i poprawiają jej napowietrzenie, a przeorana mieszanka tych roślin jest cennym źródłem materii organicznej. Dobra struktura fizyczna, biologiczna i chemiczna gleby to istotny czynnik ograniczający zjawisko erozji zarówno wodnej, jak i wietrznej. Dlatego gospodarstwo stawia na praktyki prowadzące do odbudowy materii organicznej w glebie po uprawach oraz sprzyjające rozwojowi w niej pożytecznej fauny. Poza odpowiednim doborem roślin w cyklu zmianowania oraz międzyplonem, na większości swoich pól przyorywuje słomę, a część gleb uprawnych, z których tą słomę zbiera, nawozi obornikiem. Ponadto raz na kilka lat, dla każdego pola, sporządza bilans materii organicznej, dzięki któremu monitoruje trendy dotyczące zmian jej poziomu w glebie.
Właściwa agrotechnika
Ponieważ uprawa wiąże się z wykorzystaniem ciężkich maszyn i urządzeń rolniczych, które mogą nadmiernie ugniatać glebę, prowadząc do zniszczenia jej struktury fizycznej, gospodarstwo stosuje szereg praktyk o charakterze prewencyjnym. To przede wszystkim ograniczenie liczby przejazdów maszyn w polu poprzez łączenie prac, regulacja ciśnienia w oponach, stosowanie szerokiego ogumienia i ścieżek technologicznych. Farm Frites Poland Dwa wykonuje też zabieg głęboszowania. Jest on jednak przeprowadzany po dokładnej analizie zagęszczenia gleby oraz dotyczy wyłącznie tych miejsc, gdzie występuje uzasadnione ryzyko zaburzenia jej prawidłowych cech fizycznych.
Ponadto, na polach ziemniaczanych, wykonuje dołkowanie gleby. Zabieg ten pozwala ograniczyć spływ powierzchniowy wody, szczególnie w niżej położonych miejscach i tym samym uniknąć jej zastoin w międzyrzędziach oraz przeciwdziałać wymywaniu cząstek gruntu wraz z cennymi składnikami odżywczymi oraz środkami ochrony roślin. Zwiększa on też powierzchnię chłonną gleby, dzięki czemu możliwa jest kumulacja większej ilości wody z opadów. Farm Frites wykonuje dołki równolegle z sadzeniem ziemniaków, jeszcze przed wykonaniem zabiegów ochronnych z użyciem herbicydów, wykorzystując do tego sadzarki sprzężone z dołownikiem. Zabieg ten sprawdza się w gospodarstwie jako uzupełnienie pozostałych praktyk przeciwerozyjnych, szczególnie w miejscach o większym nachyleniu terenu.
Część powierzchni pól uprawnych Farm Frites Poland Dwa jest nierówna i pagórkowata, co sprzyja niekontrolowanemu spływowi powierzchniowemu. Aby zapobiec temu zjawisku, gospodarstwo stosuje uprawę w poprzek stoków oraz rezygnuje z niej na dużych skłonach pól, które na stałe zadarnia trawą. Ponadto utrzymuje naturalne pasy zieleni i zadrzewienia, stanowiące naturalny bufor przed negatywny wpływem wiatru.
Opracowanie: Polskie Stowarzyszenie Rolnictwa Zrównoważonego ASAP.
