Hoduj świnie zgodnie z wymogami

Od stycznia 2013 roku zacznie obowiązywać pełny zakres zasady wzajemnej zgodności, obejmujący przestrzeganie dobrostanu zwierząt. Jego celem jest zapewnienie zwierzętom gospodarskim zdrowia i komfortu bytowania oraz zapobieganie zranieniom i cierpieniu. Poniżej przedstawiamy wymogi w zakresie chowu trzody chlewnej.

Ogólne wymagania dotyczące ochrony zwierząt gospodarskich dotyczą:
–    kwalifikacji osób obsługujących zwierzęta;
–    kontroli zwierząt (dozoru);
–    zapewnienia zwierzętom swobody ruchu;
–    żywienia zwierząt (pasza, woda);
–    jakości budynków i pomieszczeń, w których przebywają zwierzęta;
–    zapewnienia zwierzętom właściwych warunków środowiskowych;
–    postępowania ze zwierzętami chorymi, zranionymi oraz wykonywania zabiegów lekarsko-weterynaryjnych;
–    technologii stosowanych w chowie i hodowli zwierząt;
–    przechowywania dokumentacji dotyczącej leczenia i padnięć zwierząt.

Posiadacza świń obowiązują ponadto dodatkowe szczegółowe wymogi, dotyczące:
–    systemu utrzymania i minimalnych powierzchni,
–    warunków środowiskowych w pomieszczeniach,
–    zapobiegania agresji u zwierząt,
–    wykonywania zabiegów weterynaryjnych i zootechnicznych.

Kwalifikacje osób obsługujących zwierzęta
Obsługą zwierząt powinny zajmować się osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych, potwierdzonych świadectwem ukończenia szkoły rolniczej lub wynikających z praktycznego doświadczenia nabytego podczas pracy ze zwierzętami w gospodarstwie rolnym. Najważniejsze jest, by osoba obsługująca zwierzęta miała podstawową wiedzę w zakresie żywienia, pielęgnacji i bezpiecznego obchodzenia się z nimi. Osoby rozpoczynające prowadzenie produkcji zwierzęcej w swoim gospodarstwie powinny ukończyć odpowiednie szkolenie; zwłaszcza prowadzenie gospodarstw specjalistycznych wymaga ciągłego doskonalenia wiedzy i śledzenia przepisów prawnych.

Kontrola zwierząt (dozór)
Kontrolowanie zwierząt ma na celu ocenę ich stanu zdrowotnego (kulawizny, biegunki, osowiałość, brak pobierania pokarmu, zapalenie wymion itp.) i warunków przebywania (np. skręcony łańcuch, wsunięcie nogi w niebezpieczne miejsce).

Zwierzęta gospodarskie utrzymywane w pomieszczeniach powinny być kontrolowane co najmniej raz dziennie, a cielęta – dwa razy dziennie. Praktycznie przegląd stada dokonywany jest przy wypełnianiu podstawowych obowiązków: karmienia i pojenia zwierząt.

Dla potrzeb kontroli zwierząt należy zapewnić w gospodarstwie oświetlenie stałe lub przenośne (niezależnie od oświetlenia naturalnego).

Zwierzęta gospodarskie utrzymywane w systemie otwartym powinny być doglądane tak często, jak to jest możliwe, by uniknąć ich cierpienia zarówno fizycznego (głód, pragnienie, obrażenia ciała), jak i emocjonalnego (strach). W sytuacji podejrzenia o chorobę należy, o ile jest to konieczne, oddzielić zwierzę od reszty grupy, zapewnić mu czyste, wygodne miejsce do leżenia i otoczyć je opieką. Jeżeli nasza opieka jest niewystarczająca, mamy obowiązek wezwania lekarza weterynarii.

Zapewnienie zwierzętom swobody ruchu i minimalne powierzchnie
Każde zwierzę powinno mieć swobodę ruchu, bez względu na system utrzymania. Oznacza to zwłaszcza zapewnienie zwierzęciu możliwości: swobodnego wstania i położenia się, dostępu do paszy i załatwiania potrzeb fizjologicznych. Zwierzęta utrzymywane w kojcach muszą mieć możliwość swobodnego obracania się.
Trzodę chlewną można utrzymywać w systemie otwartym lub w pomieszczeniach. Ze względu na „stadny” charakter świń, wskazane jest utrzymywanie ich w grupach. Dla każdej grupy technologicznej wyznaczono minimalne powierzchnie.

Minimalne powierzchnie dla warchlaków i tuczników utrzymywanych grupowo:
–    do 10 kg masy ciała                 0,15 m2/szt.
–    10-20 kg masy ciała                 0,20 m2/szt.
–    20-30 kg masy ciała                 0,30 m2/szt.
–    30-50 kg masy ciała                 0,40 m2/szt.
–    50-85 kg masy ciała                 0,55 m2/szt.
–    85-110 kg masy ciała               0,65 m2/szt.
–    powyżej 110 kg masy ciała       1,00 m2/szt.

Lochy i loszki w okresie między 4 tygodniem po pokryciu do 1 tygodnia przed wyproszeniem utrzymuje się grupowo – chyba, że w gospodarstwie znajduje się mniej niż 10 loch i loszek.

Minimalne powierzchnie dla loch i loszek w okresie między 4 tygodniem po pokryciu do 1 tygodnia przed wyproszeniem:

    w przypadku grupy liczącej mniej niż 6 sztuk:

          –    lochy (2,25 m2 + 10%)                    2,48 m2/szt.
          –    loszki (1,64 m2 + 10%)                   1,8 m2/szt.
          –    minimalna długość boku kojca       2,41 m

    w przypadku grupy liczącej 6-40 sztuk:

           –    lochy                                            2,25 m2/szt.
           –    loszki                                            1,64 m2/szt.
           –    minimalna długość boku kojca       2,81 m

    w przypadku grupy liczącej 40 sztuk i więcej:

          –    lochy (2,25 m2 – 10%)                    2,03 m2/szt.
          –    loszki (1,64 m2 – 10%)                    1,48 m2/szt.
          –    minimalna długość boku kojca       2,81 m

Bez względu na liczebność grup loch i loszek, w kojcu dla loch co najmniej 1,30 m2 powierzchni musi mieć podłoże lite. Na powierzchni tej (1,30 m2) otwory odpływowe nie mogą stanowić więcej niż 15%. Dla loszek lita powierzchnia podłoża musi wynosić co najmniej 0,95 m2, a otwory odpływowe nie więcej niż 15% tej powierzchni.
 

Parametry podłóg ażurowych (rusztowych, szczelinowych) dla grup świń

Utrzymywane grupowo zwierzęta, które są agresywne, atakowane przez inne świnie, chore lub zranione – czasowo należy utrzymywać pojedynczo. Powierzchnia kojca, w którym świnia jest utrzymywana pojedynczo, musi być na tyle duża, by zwierzę mogło swobodnie się obrócić.

Minimalna powierzchnia dla knurów utrzymywanych pojedynczo:
–      przy kryciu w kojcu      10 m2/szt.
–      bez krycia w kojcu       6 m2/szt.

Kojce knurów muszą być tak skonstruowane i usytuowane, by umożliwiały im słyszenie, widzenie i wąchanie innych świń oraz swobodne obracanie się i odpoczywanie w czystym, suchym miejscu.

Minimalna powierzchnia dla macior w okresie porodu lub z prosiętami: 3,5 m2/szt.

Prośne maciory oraz prośne loszki umieszczone w kojcach do proszenia czyści się oraz, jeśli to konieczne, poddaje zabiegom przeciwko pasożytom zewnętrznym i wewnętrznym.

Minimalna powierzchnia dla loszek i knurków hodowlanych: 2,7 m2/szt.

Żywienie zwierząt

Rodzaj i ilość stosowanych pasz powinny odpowiadać stanowi fizjologicznemu zwierząt, ich masie ciała i kierunkowi użytkowania. Nowo narodzone zwierzęta powinny mieć jak najszybciej zapewniony dostęp do siary.
Prosięta powyżej 2 tygodnia życia powinny mieć dostęp do wystarczającej ilości wody lub możliwość zaspokajania pragnienia przez dostęp do innych płynów. W upalne dni oraz dla chorych zwierząt dostęp do wody musi być stały.
Świnie należy karmić co najmniej jeden raz dziennie.

Przy grupowym utrzymaniu, jeśli nie stosuje się karmienia do woli bądź ze sterowanych elektronicznie stacji paszowych, należy zapewnić zwierzętom możliwość jednoczesnego dostępu do paszy.
Sprzęt i urządzenia do karmienia i pojenia muszą być regularnie czyszczone i sprawdzane.

Budynki i pomieszczenia dla zwierząt

W budynkach inwentarskich należy zadbać o bezpieczeństwo zwierząt oraz ich komfort psychiczny i fizyczny, poprzez odpowiednią konstrukcję pomieszczeń i wyposażenie.

Pomieszczenia, kojce, wyposażenie i urządzenia muszą być czyszczone i dezynfekowane, by uniemożliwić rozprzestrzenianie się chorób. Utrzymanie w czystości miejsca przebywania zwierząt zapobiega m.in. gromadzeniu się much i gryzoni, obecność których stanowi zagrożenie dla zdrowia zwierząt i ich psychicznego komfortu oraz zagraża bezpieczeństwu produktów żywnościowych pochodzenia zwierzęcego.

Wszelkie materiały służące do budowy pomieszczeń inwentarskich, kojców, boksów, a szczególnie te, z którymi zwierzęta mają kontakt (ściany, posadzki, przegrody, karmidła, poidła, wyposażenie dodatkowe) nie mogą być dla nich szkodliwe i muszą być łatwe do czyszczenia i dezynfekcji.

Pomieszczenie, kojce oraz ich wyposażenie nie mogą stwarzać zagrożenia zranieniem poprzez wystające elementy, ostre kanty i powierzchnie. Miejsce do leżenia nie może negatywnie wpływać na zwierzęta, musi być suche, czyste i wygodne. Przy grupowym utrzymaniu zwierząt musi być go tyle, by wszystkie zwierzęta jednocześnie miały możliwość odpoczynku.

Warunki środowiskowe

Świnie utrzymywane w budynkach muszą mieć zapewnione bezpieczne dla ich zdrowia warunki przebywania. Dotyczy to temperatury, oświetlenia, stężenia szkodliwych gazów (amoniak, dwutlenek węgla, siarkowodór), stanu podłóg oraz jakości materiałów użytych do wykonania urządzeń i sprzętu, z którymi zwierzęta mają kontakt.

Temperatura w budynkach inwentarskich dla trzody chlewnej nie jest regulowana prawem. Wymogi dotyczące komfortu cieplnego zależą głównie od wieku zwierząt.

Oświetlenie: natężenie światła sztucznego musi wynosić co najmniej 40 lx przez co najmniej 8 godzin dziennie, co odpowiada około 24 W/m2 światła żarowego lub 6 W/m2 światła jarzeniowego. W przypadku oświetlenia wyłącznie sztucznego nie może ono być włączone przez całą dobę.

Podstawowym warunkiem utrzymywania stężenia szkodliwych gazów i kurzu na poziomie nieszkodliwym dla zwierząt jest prawidłowo działająca wentylacja, która eliminuje też przykrą woń. Prawo polskie nakłada obowiązek monitorowania w pomieszczeniach inwentarskich stężenia amoniaku (NH3), dwutlenku węgla (CO2) i siarkowodoru (H2S). Maksymalne poziomy stężeń tych gazów nie mogą przekroczyć:
–    NH3     20 ppm
–    CO2     3000 ppm
–    H2S      5 ppm
W pomieszczeniach z wentylacją mechaniczną należy zapewnić system wentylacji awaryjnej (najczęściej grawitacyjnej) oraz zainstalować system alarmowy, regularnie sprawdzany pod kątem sprawności.

Optymalna wilgotność względna powietrza w pomieszczeniu inwentarskim wynosi 60-70%.

Podłogi nie mogą przyczyniać się do cierpień i chorób świń. Powinny być w miarę gładkie, stabilne, nieśliskie. Nie mogą powodować urazów mechanicznych poprzez wystające niebezpieczne elementy. Prosięta poniżej dwóch tygodni życia muszą mieć zapewnioną ściółkę.

Świnie nie mogą być narażone na ciągły hałas przekraczający 85 dB. Należy unikać nagłego źródła hałasu, mogącego wystraszyć zwierzęta.

Urządzenia, wyposażenie, sprzęt, z którym świnie mają bezpośredni kontakt, nie mogą zawierać substancji szkodliwych zarówno pod względem chemicznym, jak i mikrobiologicznym. Powinny być wykonane z materiałów łatwych do czyszczenia, mycia i dezynfekcji. Pomieszczenia, sprzęt i wyposażenie należy utrzymywać w dobrym stanie technicznym i higienicznym, a resztki pasz oraz odchody usuwać w jak najkrótszym czasie.

Zapobieganie agresji

Najczęstszymi przyczynami agresji świń utrzymywanych grupowo są: nadmierne zagęszczenie, niewłaściwa dieta, brak wody do picia. Tzw. ostateczne metody zmniejszenia agresji zwierząt (obcinanie ogonów, leki uspokajające) mogą być stosowane dopiero po wykorzystaniu sposobów podanych poniżej.

–    Zapewnienie dostępu do materiałów absorbujących uwagę.
Wszystkie świnie powinny mieć zapewniony stały dostęp do „materiału manipulacyjnego”, który nie może jednocześnie stanowić dla nich niebezpieczeństwa. Materiałem takim mogą być np. nieuzbrojone opony, worki napełnione słomą lub sianem, wiszące łańcuchy, ściółka z długiej słomy, drewno do obgryzania, kiszonka z całych roślin kukurydzy, itp. Najlepiej, jeśli są to przedmioty zawieszane, ponieważ świnie niechętnie zajmują się przedmiotami zabrudzonymi i śmierdzącymi.

–    Tworzenie grup świń wyrównanych wagowo i wiekowo.
Tworząc grupę świń, która będzie przebywać w jednym kojcu, należy dobrać zwierzęta zbliżone wiekowo i o podobnej wadze (różnice w masie ciała nie powinny przekraczać 10%). Grupy najlepiej tworzyć ze zwierząt młodych, najpóźniej tydzień po odsadzeniu.

–    Zapewnienie możliwości pobierania paszy wszystkim zwierzętom jednocześnie oraz podawanie pasz objętościowych zaspokajających głód i potrzebę żucia (ważne zwłaszcza dla loszek i loch).

–    Eliminowanie z grupy zwierząt agresywnych, poranionych, chorych i słabszych.
Jeśli zawiodły stosowane dotychczas metody zapobiegania agresji, zwierzęta zarówno wyjątkowo agresywne, jak i ich ofiary powinny być z grupy usunięte, przynajmniej czasowo. Zwierzęta takie można czasowo utrzymywać pojedynczo. Podawanie środków uspokajających musi być skonsultowane z lekarzem weterynarii.

Postępowanie z lochami i loszkami prośnymi

Prośne lochy i loszki w razie potrzeby należy odrobaczyć. Kojce i legowiska, w których umieszcza się lochy i loszki, również muszą być wolne od pasożytów. Najlepiej przeprowadzić dezynfekcję pomieszczeń i legowisk po uprzednim ich oczyszczeniu.
Przed spodziewanym proszeniem należy losze zapewnić wystarczającą do zrobienia gniazda ilość materiału (np. sieczka, liście).
Na czas porodu za lochą powinna być zapewniona odpowiednia przestrzeń ułatwiająca proszenie w sposób naturalny lub wymagający pomocy ludzkiej.

Postępowanie z prosiętami

Kojec dla loch z prosiętami powinien być tak skonstruowany, by zabezpieczyć prosięta przed przygnieceniem przez lochę.
Prosięta powinny przebywać z lochą co najmniej 28 dni. Wyjątkiem od tej zasady jest zagrożenie zdrowia lub życia lochy albo prosiąt. Można także odsadzić prosięta od lochy w 21 dniu życia, jeśli przenoszone są one do wyspecjalizowanego pomieszczenia, odizolowanego od tego, w którym przebywa locha. Pomieszczenie takie powinno być wcześniej wyczyszczone i zdezynfekowane.

Zakaz wiązania i pętania świń oraz kolczykowania nosa

Kolczykowanie („drutowanie”) nosów świń utrzymywanych w pomieszczeniach jest całkowicie zabronione. Zgodnie z ustawą o ochronie zwierząt jest to okrutne traktowanie zwierząt i podlega sankcjom karnym. Świnie utrzymywane w pomieszczeniu powinny mieć zapewnioną możliwość naturalnej dla nich potrzeby rycia (potrzeba ta wzrasta wraz z wiekiem świń), szczególnie u loch i loszek.

Kolczykowanie nosów jest dopuszczalne u świń utrzymywanych wyłącznie w systemie otwartym.
Utrzymywanie świń na uwięzi oraz ich pętanie jest bezwzględnie zabronione!

Dokumentacja dotycząca leczenia i padnięć zwierząt

Właściciel zwierząt jest zobowiązany do przechowywania dokumentacji ich leczenia.
W przypadku ewidencji padnięć zwierząt nie ma określonego urzędowego wzoru dokumentu, ale zapisy należy prowadzić chociażby w zeszycie, podając: datę i przyczynę padnięcia, gatunek i wiek zwierzęcia oraz jego znaki identyfikacyjne (jeśli wymagają tego przepisy ustawy o identyfikacji i rejestracji zwierząt). Zabronione jest samodzielne grzebanie i utylizowanie zwłok zwierząt, o ile nie ma się do tego uprawnień.

Zbigniew Szemczak
KPODR Minikowo, Oddział w Przysieku

Źródło: Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego