We wrześniu 2024 roku branże rolno-spożywczą zelektryfikowała wiadomość o wyroku sądu nakazującemu wypłatę przez rolnika z Grodziska koło Łodzi 120 tysięcy odszkodowania za zapachy pochodzące z hodowli trzody chlewnej. Odszkodowanie ma zostać przekazane sąsiadom hodowcy, którzy przenieśli się z miasta. Sytuacja ta była przyczynkiem wielu apeli przedstawicieli organizacji branżowych, sprzeciwiających się wydanemu wyrokowi. Podjęcie konkretnych działań zapowiedziało też ustami ministra Czesława Siekierskiego Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W wielu wypowiedziach przedstawicieli branży i ministerstwa przewijał się przykład francuskich rozwiązań prawnych mających na celu ochronę terenów wiejskich. Jedno z pierwszych rozwiązań mających na celu rozpoczęcie procesu zmian prawnych zaproponowała Polska Rada ds. Wieprzowiny, w skład której wchodzi między innymi Unia Producentów i Pracodawców Przemysłu Mięsnego.
Rozwiązania wzorowane na Francji
– Zaraz po wybuchu afery dotyczącej pana Szymona Kluki, który musi mierzyć się z wypłatą odszkodowania po, według mnie absurdalnej decyzji sądu, ogłosiliśmy, że rozpoczniemy działania zmierzające do zmian prawnych, które nie dopuszczą do podobnych sytuacji w przyszłości – mówi Wiesław Różański prezes zarządu Unii Producentów i Pracodawców Przemysłu Mięsnego – W porozumieniu z organizacjami zrzeszonymi w Polskiej Radzie ds. Wieprzowiny rozpoczynamy realizację projektu, którego bezpośrednim efektem będzie przedstawienie propozycji zmian prawnych, wzorowanych na rozwiązaniach wprowadzonych we Francji, mających na celu ograniczenie możliwości pozywania rolników za prowadzoną przez nich działalność rolniczą. Dodatkowo projekt obejmie kampanię społeczną, która ma uświadamiać konsekwencje gospodarcze i środowiskowe wynikające z przekształcania terenów wiejskich w obszary zabudowy jednorodzinnej.
Projekt, który uzyskał wsparcie Funduszu Promocji Mięsa Wieprzowego jeszcze w grudniu 2024 roku, zakłada przeprowadzenie szczegółowej analizy prawnej rozwiązań wprowadzonych we Francji. Jest to o tyle istotne, że sytuacja we Francji została rozwiązana dopiero dzięki wprowadzeniu dwóch ustaw. Największym echem odbiła się w Polsce ustawa o ochronie sensorycznego dziedzictwa francuskiej wsi, a więc ochronie dźwięków i zapachów charakterystycznych dla terenów wiejskich. Ustawa ta pochodząca z 2021 roku nie rozwiązała problemu. Okazało się, że główna przeszkoda leży w przepisach francuskiego kodeksu cywilnego, który reguluje stosunki sąsiedzkie, a tym samym stwarzał możliwość pozywania rolników przez mieszkańców miast, za „nadmierne zakłócanie relacji sąsiedzkich”, mimo obowiązywania ustawy o sensorycznym dziedzictwie terenów wiejskich. Ustawa wprowadzająca zmiany w kodeksie cywilnym została przyjęta przez francuski parlament w kwietniu 2024 roku.
Znalezienie równowagi pomiędzy rozwojem obszarów wiejskich a zachowaniem ich tradycyjnego charakteru
Według ekspertów, którzy są odpowiedzialni za realizację wspomnianego wyżej projektu, jeśli chcemy wzorować się na rozwiązaniach francuskich, to jednym z punktów wyjścia powinna być analiza zapisów polskiego prawa cywilnego, tak aby uniknąć sytuacji, z którą mieliśmy do czynienia we Francji, która wydłużyła proces ochrony prowadzenia działalności rolniczej na terenach wiejskich. Jednocześnie eksperci zaznaczają, że ewentualne zmiany powinny dotyczyć jedynie takich przypadków, w których pozywany rolnik prowadził działalność, przed faktem sprowadzenia się mieszkańców miast na tereny wiejskie. Wynika to bezpośrednio z doświadczeń francuskich ustawodawców w tym zakresie. W kolejnym etapie zostanie dokonana analiza dotycząca ewentualnej konieczności zmian przepisów dotyczących planów zagospodarowania przestrzennego i wydawania pozwoleń na budowę. Projekt zakończy się w pierwszej połowie 2025 roku, a jego bezpośrednim efektem będzie przedstawienie między innymi Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi obszernego raportu zawierającego propozycje zmian prawnych oraz opinii w tym zakresie wyrażonych przez przedstawicieli organizacji branżowych reprezentujących hodowców i producentów trzody chlewnej w Polsce.
Podjęte działania mają na celu nie tylko ochronę interesów rolników, ale również zapewnienie harmonijnego współistnienia mieszkańców wsi i osiedlających się na tych terenach osób z miast. Eksperci podkreślają, że kluczowe jest znalezienie równowagi pomiędzy rozwojem obszarów wiejskich a zachowaniem ich tradycyjnego charakteru. Wprowadzenie odpowiednich zmian prawnych, inspirowanych doświadczeniami francuskimi, może przyczynić się do stworzenia jasnych i sprawiedliwych zasad, które pozwolą uniknąć podobnych sporów w przyszłości. Przedstawiciele branży rolnej liczą na konstruktywny dialog z decydentami, który umożliwi wypracowanie rozwiązań sprzyjających zarówno rolnikom, jak i nowym mieszkańcom terenów wiejskich.
Źródło: Unia Producentów i Pracodawców Przemysłu Mięsnego
