Jak prawidłowo przechowywać ziemniaki?

7 grudnia 2011

Na jakość przechowywanych ziemniaków składa się wiele czynników agrotechnicznych oraz sam sposób ich przechowywania. Nie bez znaczenia są warunki pogodowe panujące podczas wegetacji. Duża ilość opadów w czerwcu i lipcu utrudniała wykonanie w optymalnym terminie zabiegów ochrony od zarazy ziemniaczanej. Spowodowało to w wielu przypadkach przemieszczenie się tej choroby z liści i łodyg do bulw, co przyczyniło się do gnicia ziemniaków na polu. Pomimo przebierania może to mieć wpływ na ich przechowywanie.

W czasie długiego okresu przechowywania należy stworzyć takie warunki, aby ubytki naturalne i straty w tym okresie były jak najmniejsze. Straty spowodowane przez ubytki naturalne (oddychanie i parowanie) w okresie przechowywania nie powinny przekraczać 10%.

Duży wpływ na wielkość strat podczas przechowywania ma nasilenie występowania chorób rozwijających się w tym okresie. Optymalne warunki przechowywania powodujące najmniejsze straty i zapewniające zachowanie wysokiej jakości bulw są do spełnienia tylko w nowoczesnych przechowalniach z możliwością kontrolowania temperatury i wilgotności. Byłoby idealnie, gdyby wszystkie ziemniaki były w ten sposób przechowywane. Niestety, znaczna ich część (ponad połowa zebranego plonu) jest przechowywana w tradycyjnych kopcach ziemnych, prowizorycznych przechowalniach i piwnicach, w których kontrola warunków przechowywania jest bardzo utrudniona, a straty w niesprzyjających warunkach mogą dochodzić do 50% i więcej.

Najważniejsze choroby występujące w czasie przechowywania ziemniaków to: zaraza ziemniaka, mokra i sucha zgnilizna, zgnilizny mieszane i parch srebrzysty.

Zaraza ziemniaka. Na porażonych bulwach można zaobserwować lekko wgłębione, szaro-ołowiane plamy, które w miarę rozwoju infekcji stają się coraz wyraźniejsze, a miąższ w tych miejscach zamiera. Do infekcji najczęściej dochodzi pod koniec okresu wegetacji na plantacjach, na których nie prowadzono ochrony przeciwko tej chorobie lub prowadzono ją nieodpowiednio. Porażeniu bulw przez zarazę sprzyja również zbyt płytkie sadzenie, (odpowiednia głębokość 8-10 cm) i niewłaściwe uformowanie redlin (stosowanie obsypników z urządzeniami do profilowania redlin do ostatniego obsypywania zapobiega infekcji bulw).

Stosowanie szerokich rzędów -75 cm a nawet 90 cm nie sprzyja rozwojowi zarazy ziemniaka. Bardzo ważna jest dobra chemiczna ochrona dostosowana do podatności odmian oraz warunków pogodowych. Właściwe przygotowanie plantacji do zbioru, stosowanie chemicznej desykacji na 2-3 tygodnie przed planowanym zbiorem znacznie obniża porażenie bulw przez tę chorobę. Bardzo duże znaczenie na rozwój tej choroby w czasie przechowywania ma odpowiedni zbiór ziemniaków. Powinien być przeprowadzony w sposób minimalizujący mechaniczne uszkodzenia, a ponadto w warunkach suchych i o ile to możliwe w temperaturze ponad 10^oC. Ziemniaki przeznaczone do długotrwałego przechowywania powinny być przebrane i wolne od wszelkich bulw uszkodzonych oraz z objawami chorobowymi. Bulwy przed złożeniem do przechowalni lub kopca należy pozostawić w suchym i przewiewnym miejscu, aby był czas na odparowanie nadmiaru wody oraz zabliźnienie się drobnych uszkodzeń mechanicznych.

Sucha zgnilizna. Na powierzchni porażonej bulwy występują ciemnobrunatne plamki o koncentrycznym wyglądzie. Miąższ w tych miejscach mięknie i zapada się. Rozwijający się proces gnilny stopniowo opanowuje całą bulwę, która wysycha i ulega mumifikacji. Powstaniu choroby sprzyjają wszelkiego rodzaju uszkodzenia skórki powstałe w czasie zbioru, transportu i sortowania bulw. Podwyższona koncentracja CO2 i wilgotność względna powietrza 50-70% w okresie przechowywania sprzyjają również rozwojowi tej choroby.

Zapobieganie polega na sadzeniu zdrowymi sadzeniakami i przeprowadzeniu zbioru dojrzałych bulw w suchych warunkach, unikaniu powstawania uszkodzeń mechanicznych w czasie zbioru, transportu i sortowania, stwarzaniu odpowiednich warunków w czasie przechowywania a szczególnie nie należy dopuścić do obniżenia wilgotności poniżej 85%.

Mokra zgnilizna. Na porażonych bulwach można zaobserwować najpierw ciemnobrunatne plamy, pod którymi miąższ ulega procesowi gnilnemu, rozmiękcza się i bulwy ulegają rozpadowi. Rozwojowi infekcji sprzyjają wszelkie mechaniczne uszkodzenia i występowanie na plantacji roślin ziemniaka z objawami czarnej nóżki (przeprowadzać selekcję negatywną). Ponadto występowaniu choroby sprzyjają częste opady w okresie wegetacji. Należy unikać uprawy ziemniaków na glebach zbyt ciężkich oraz w miejscach, gdzie ryzyko występowania zastoin wodnych jest duże. Zbiór ziemniaków należy przeprowadzać w suchych warunkach i ograniczać uszkodzenia mechaniczne. Bulwy przeznaczone do przechowywania powinny być przebrane i osuszone, aby umożliwić zabliźnianie się skórki.

Zgnilizny mieszane. W okresie przechowywania bardzo rzadko dochodzi do rozwoju zgnilizny bulw spowodowanej tylko przez jednego patogena. Składowanie w nieodpowiednich warunkach dużych ilości ziemniaków ułatwia porażanie bulw przez kilka chorób jednocześnie, np. zarazę ziemniaka oraz suchą i mokrą zgniliznę.

Parch srebrzysty. Na powierzchni bulwy występują brunatnoołowiane nieregularne plamy wielkości od kilku do kilkunastu milimetrów. W miarę rozwoju choroby plamy nabierają zabarwienia srebrzystego. Zniszczenie przez grzyba komórek skórki powoduje, że bulwy takie szybciej tracą wodę oraz są bardziej narażone na infekcje wtórne przez inne patogeny.

Choroba rozwija się szybciej w warunkach zbyt wysokiej wilgotności i podwyższonej temperatury w okresie przechowywania. Bulwy silnie porażone przez parcha srebrzystego nie nadają się do stosowania jako sadzeniaki.

Zapobieganie polega na używaniu do sadzenia zdrowych sadzeniaków. Temperatura w czasie przechowywania poniżej 3⁰C hamuje rozwój choroby. Dla ochrony przed parchem srebrzystym cennego materiału sadzeniakowego w okresie przechowywania można zaprawić bulwy. Zaprawa ogranicza rozwój parcha srebrzystego, ponadto działa hamująco na rozwój suchej zgnilizny w okresie przechowywania.

Metody ograniczenia strat
Aby ograniczyć straty powodowane przez choroby okresu przechowywania należy zwracać uwagę na szereg elementów prawidłowej technologii uprawy, właściwe przygotowanie plantacji do zbioru, zbiór w odpowiednich warunkach oraz zapewnienie optymalnej temperatury i wilgotności w czasie przechowywania.

Do sadzenia należy używać zdrowych sadzeniaków (najlepiej z plantacji kwalifikowanych) oraz o podwyższonej odporności na choroby.
Sadzenie przeprowadzić w terminie optymalnym i w prawidłowo uprawioną glebę.
Należy stosować jesienne nawożenie organiczne lub uprawę poplonów zielonych (np. gorczyca). Wiosenne nawożenie obornikiem sprzyja porażeniu ziemniaków przez różne choroby oraz utrudnia wykonanie prawidłowego sadzenia i zbioru.
Uprawę ziemniaków należy prowadzić na glebach lekko zwięzłych a poziom nawożenia azotowego dostosować do potrzeb danej odmiany.
Ziemniaki należy sadzić na głębokość około 8-10 cm. Zbyt płytkie sadzenie zwiększa ilość bulw zazielenionych i zwiększa możliwość porażenia bulw przez zarazę. Natomiast zbyt głębokie sadzenie powoduje wydłużenie wschodów ziemniaków oraz utrudnia przeprowadzenie zbioru, co może doprowadzić do wzrostu uszkodzeń mechanicznych, a co za tym idzie porażenia bulw przez różne patogeny.
Stosować rozstawę rzędów 75 cm i większą, co nie sprzyja rozwojowi chorób grzybowych, a zwłaszcza zarazy ziemniaka.
Do ostatniego obsypywania używać urządzeń z profilowaniem redlin. W tak uformowanych redlinach rośliny ziemniaka mają optymalne warunki wzrostu i rozwoju oraz zapobiega to porażeniu się bulw ziemniaka przez różne choroby.
Prowadzić na plantacji prawidłową i dostosowaną do danej odmiany chemiczną ochronę przed chwastami, szkodnikami i chorobami.
Przygotować plantację do zbioru stosując desykację lub mechaniczne niszczenie naci.
Zbiór przeprowadzać w czasie suchej pogody, przy temperaturze powyżej 10⁰C.
Ziemniaki przeznaczone do długotrwałego przechowywania należy przebrać i usunąć wszystkie bulwy z widocznymi objawami chorobowymi lub uszkodzone.
Bulwy przed przechowywaniem pozostawić na kilka dni w suchym i przewiewnym miejscu, aby umożliwić zabliźnianie się skórki oraz odparowanie nadmiaru wody.
Zapewnić ziemniakom w czasie przechowywania temperaturę 3-4⁰C i wilgotność około 85%.