Krajowy Plan Strategiczny – czy to będzie jak lizanie lizaka przez szybę?

Czeka nas największa od 30 lat i raczej rewolucyjna zmiana podejścia do finansowania rolnictwa. Krajowy Plan Strategiczny ma swoich zwolenników, przede wszystkim w osobie Pana Janusza Wojciechowskiego, Komisarza ds. Rolnych UE ale też swoich krytyków, chociażby w osobach byłych ministrów rolnictwa. „Jako Wielkopolska Izba Rolnicza należymy od momentu jak tylko pojawiły się pierwsze pomysły tej reformy do jej krytyków. Nie krytykowaliśmy potrzeby zmian i włączenia rolnictwa w walkę o spowolnienie zmian klimatu. Wszakże to rolnictwo, pomimo, że nie jest przecież największym emitentem gazów cieplarnianych, to z pewnością jest pierwszą i największą ofiarą zmian klimatycznych”-  napisała WIR w komunikacie.

Nasza zasadnicza uwaga dotyczyła natomiast, zbyt wysokiego tempa wdrażania tych zmian i zbyt małego finansowania. Te uwagi formułowaliśmy od trzech lat w ramach konsultacji prowadzonych w tym czasie przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Z gorzką satysfakcją przyjmujemy dzisiaj tezę, którą wreszcie postawił w swoim wystąpieniu Pan Komisarz Wojciechowski, że Unia Europejska przeznacza zbyt małe środki na sfinansowanie zmian, które mają się dokonać w naszej branży. Jest to obecnie tylko 0,4% PKB Unii Europejskiej. Przyjmujemy z zadowoleniem, jego deklarację, że tę sprawę postawi w kontekście przygotowywania nowej perspektyw a to już całkiem niedługo, ponieważ obecna potrwa tylko 5 lat. Bardzo na to liczymy. Jako rolnicy możemy rzeczywiście dużo zrobić dla klimatu ale to kosztuje. Te działania muszą być sfinansowane przez budżet unijny oraz konsumentów.

Szybkie tempo wdrażania zmian

Druga teza o zbyt szybkim tempie wdrażania zmian też okazuje się prawdziwa. Mamy koniec roku, rolnicy będą wkrótce składać wnioski o nowe dopłaty, w tym ekoschematy, co wymaga jednak przemyślenia i rozważenia różnych opcji. Na szczęście nie będą jeszcze obowiązywać dwa nowe GEACi, dotyczące obowiązku ugorowania 4% powierzchni gruntów ornych oraz płodozmianu i struktury upraw. Są one, na razie, odłożone w czasie, ze względu na zagrożenie dla bezpieczeństwa żywnościowego wywołanego przez agresję Rosji na Ukrainę. Nie znamy jednak jeszcze szczegółowych rozporządzeń, które są w tej chwili przygotowywane, a to one będą stanowiły podstawę wdrożenia ekoschematów.

Wątpliwości budzi priorytet postawiony przez Komisarza Wojciechowskiego, a co za tym idzie finansowanie, które mocno preferuje gospodarstwa rolne posiadające produkcję zwierzęcą. Rzeczywiście w całej Europie, w tym w Polsce spada liczba takich gospodarstw i celem Komisarza jest zatrzymanie tego spadku a nawet odbudowa pogłowia. Będą one mogły korzystać z znacznie podwyższonych dopłat do dobrostanu zwierząt. Jednak w obu głównych kierunkach produkcji zwierzęcej, czyli w produkcji trzody chlewnej oraz bydła mlecznego i opasowego zawarto bariery, które uniemożliwią rolnikom skorzystanie  z tych dopłat. Ich wprowadzenie może wymagać znaczących nakładów inwestycyjnych a środki w II filarze KPS, przeznaczone na modernizację gospodarstw rolnych są bardzo ograniczone. Poza tym rolnicy, którzy już zaprzestali takiej produkcji, naszym zdaniem do nie wrócą i duże środki przeznaczone na te właśnie cele będą niewykorzystane.

Warunek pozostawienia okrywy na 80% gruntów ornych

Bardzo duże wątpliwości rolników budzi warunek pozostawienia okrywy na 80% gruntów ornych w gospodarstwie w okresie jesienno-zimowym. To w naszych warunkach klimatycznych i szczególnie w sytuacji uprawy kukurydzy i buraków cukrowych, które późno schodzą z pola bardzo trudny warunek do spełnienia. „Będziemy jako Wielkopolska Izba Rolnicza wnioskować o maksymalne obniżenie tego poziomu w ramach zmian do Krajowego Planu Strategicznego, które są przecież możliwe. Ważne, że ta zasada dotyczyć będzie dopiero sezonu 2023/24”.

WIR uważa, że mniejsze gospodarstwa rolne, bez produkcji zwierzęcej będą miały kłopoty ze spełnieniem warunku dotyczącego struktury upraw i płodozmianu. Czekamy tu na kluczową decyzję, do jakiej grupy upraw zalicza się kukurydza na ziarno i na kiszonkę.

Ograniczenie poziomu produkcji rolniczej w UE

Nasze duże zastrzeżenia budzą mechanizmy, które ograniczą poziom produkcji rolniczej w UE, takie jak forsowanie rolnictwa ekologicznego, duża redukcja zużycia środkó1) ochrony roślin czy nawozów. Musimy pamiętać, że populacja Świata rośnie i właśnie przekroczyła 8 mld a terenów nadających się do produkcji rolniczej będzie ubywać ze względu na zmiany klimatyczne. W takiej sytuacji Europa powinna przejąć na siebie obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego dla Świata a nie postawić się w sytuacji ekskluzywnego klubu producentów drogiej  żywności ekologicznej.

Z drugiej strony, należy wierzyć w zdolności polskich rolników do korzystania z funduszy unijnych. Autor tego tekstu pamięta czasy, kiedy Polska wchodziła do UE. Było wtedy też bardzo dużo obaw i wątpliwości a czas pokazał, że rolnicy dobrze wykorzystują środki i potrafią się dostosować do zmian, które zachodzą w tym zakresie. Jest teraz czas zimowy, który sprzyja refleksji i przygotowaniu się do tej reformy. Jako Wielkopolska Izba Rolnicza wspieramy tutaj rolników, przede wszystkim poprzez dostarczenie informacji w formie szkoleń, forów rolniczych i publikacji na naszej stronie internetowej www.wir.org.pl.

Rolnicy pytają minister rolnictwa odpowiada. Spotkanie w Orpiszewie

Źródło: WIR, Andrzej Przepióra