IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.
W pierwszym okresie raportowania tj. od 21 marca do 20 maja 2020 roku, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na obszarze Polski.
Mamy suszę!
Średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie których dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -100 mm. Najniższe wartości KBW poniżej -170 mm w tym okresie sześciodekadowym wystąpiły na terenie Pojezierza Lubuskiego. Wartości od -150 do -169 mm oprócz Pojezierza Lubuskiego notowano również na obszarze Pojezierza Wielkopolskiego. Niskie wartości KBW od -120 do -149 mm notowano na dużym obszarze Polski północno-zachodniej. Poza tym obszar o tej samej wielkości KBW notowano również w południowej części Niziny Śląskiej, w północnej części Wyżyny Krakowsko–Częstochowskiej, na Polesiu Lubelskim, Wyżynie Lubelskiej oraz w północnych terenach Wyżyny Małopolskiej.
Natomiast najwyższe wartości KBW notowano na obszarach północno-wschodniej Polski oraz na południu kraju: na Pogórzu Karpackim, Beskidach Zachodnich oraz na Przedgórzu Sudeckim, na tych trenach KBW wynosił od -119 do powyżej 50 mm.
Susza rolnicza występuje na terenie województw:
- Lubuskiego,
- Zachodniopomorskiego,
- Opolskiego,
- Wielkopolskiego,
- Kujawsko-pomorskiego,
- Łódzkiego,
- Lubelskiego,
- Świętokrzyskiego,
- Śląskiego,
- Dolnośląskiego,
- Mazowieckiego,
- Pomorskiego,
- Małopolskiego,
- Podlaskiego.
Susza notowana jest w uprawach:
- Zbóż jarych,
- Zbóż ozimych,
- Truskawek,
- Krzewów owocowych,
- Drzew owocowych.
W pierwszym okresie raportowania od 21 marca do 20 maja 2020 r. największe zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród upraw zbóż jarych. Suszę w tych uprawach odnotowano w 833 gminach Polski (33,63% gmin kraju), wystąpiła w 14 województwach na powierzchni 10,14% gruntów ornych. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach przedstawia tab. 1.
Tab. 1. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin zagrożonych | Udział gmin zagrożonych [%] | Udział powierzchni zagrożonej [%] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1. | lubuskie | 82 | 82 | 100,00 | 72,73 |
| 2. | zachodniopomorskie | 113 | 91 | 80,53 | 16,25 |
| 3. | opolskie | 71 | 55 | 77,46 | 6,94 |
| 4. | wielkopolskie | 226 | 163 | 72,12 | 36,58 |
| 5. | kujawsko-pomorskie | 144 | 95 | 65,97 | 7,88 |
| 6. | łódzkie | 177 | 104 | 58,76 | 15,64 |
| 7. | lubelskie | 213 | 97 | 45,54 | 7,29 |
| 8. | świętokrzyskie | 102 | 33 | 32,35 | 1,78 |
| 9 | śląskie | 167 | 52 | 31,14 | 7,46 |
| 10. | dolnośląskie | 169 | 43 | 25,44 | 3,99 |
| 11. | mazowieckie | 314 | 12 | 3,82 | 0,10 |
| 12. | pomorskie | 123 | 3 | 2,44 | 0,28 |
| 13. | małopolskie | 182 | 2 | 1,10 | 0,01 |
| 14 | podlaskie | 118 | 1 | 0,85 | 0,03 |
Suszę rolniczą odnotowano również w uprawach zbóż ozimych. Wystąpiła w 676 gminach Polski (27,29% gmin kraju), w 11 województwach na powierzchni 7,72% gruntów ornych. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach przedstawia tab. 2.
Tab. 2. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin zagrożonych | Udział gmin zagrożonych [%] | Udział powierzchni zagrożonej [%] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1. | lubuskie | 82 | 82 | 100,00 | 63,79 |
| 2. | zachodniopomorskie | 113 | 76 | 67,26 | 9,49 |
| 3. | wielkopolskie | 226 | 147 | 65,04 | 28,80 |
| 4. | opolskie | 71 | 42 | 59,15 | 4,78 |
| 5. | kujawsko-pomorskie | 144 | 73 | 50,69 | 5,70 |
| 6. | łódzkie | 177 | 81 | 45,76 | 11,66 |
| 7. | lubelskie | 213 | 86 | 40,38 | 5,16 |
| 8. | śląskie | 167 | 37 | 22,16 | 4,95 |
| 9 | dolnośląskie | 169 | 34 | 20,12 | 2,84 |
| 10. | świętokrzyskie | 102 | 17 | 16,67 | 0,34 |
| 11. | mazowieckie | 314 | 1 | 0,32 | 0,03 |
Susza rolnicza wystąpiła także w uprawach truskawek. Odnotowano ją w tych uprawach w 522 gminach Polski (21,07% gmin kraju), wystąpiła w 11 województwach na powierzchni 6,54% gruntów ornych. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach przedstawia tab. 3.
Tab. 3. Zasięg suszy w uprawach truskawek
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin zagrożonych | Udział gmin zagrożonych [%] | Udział powierzchni zagrożonej [%] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1. | lubuskie | 82 | 82 | 100,00 | 63,79 |
| 2. | wielkopolskie | 226 | 132 | 58,41 | 27,61 |
| 3. | zachodniopomorskie | 113 | 66 | 58,41 | 7,02 |
| 4. | opolskie | 71 | 28 | 39,44 | 2,66 |
| 5. | łódzkie | 177 | 60 | 33,90 | 6,43 |
| 6. | lubelskie | 213 | 69 | 32,39 | 4,26 |
| 7. | kujawsko-pomorskie | 144 | 30 | 20,83 | 1,72 |
| 8. | dolnośląskie | 169 | 25 | 14,79 | 2,26 |
| 9 | śląskie | 167 | 24 | 14,37 | 2,24 |
| 10. | świętokrzyskie | 102 | 5 | 4,90 | 0,14 |
| 11. | mazowieckie | 314 | 1 | 0,32 | 0,00 |
Suszę rolniczą notowano w uprawach krzewów owocowych. Odnotowano ją w tych uprawach w 166 gminach Polski (6,7% gmin kraju), wystąpiła w 5 województwach na powierzchni 1,48% gruntów ornych. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach przedstawia tab. 4.
Tab. 4. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin zagrożonych | Udział gmin zagrożonych [%] | Udział powierzchni zagrożonej [%] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1. | lubuskie | 82 | 74 | 90,24 | 27,65 |
| 2. | wielkopolskie | 226 | 72 | 31,86 | 5,59 |
| 3. | dolnośląskie | 169 | 8 | 4,73 | 0,29 |
| 4. | lubelskie | 213 | 8 | 3,76 | 0,16 |
| 5. | zachodniopomorskie | 113 | 4 | 3,54 | 0,21 |
Suszę rolniczą notowano w uprawach drzew owocowych. Odnotowano ją w tych uprawach w 7 gminach Polski (0,28% gmin kraju), wystąpiła w 1 województwie na powierzchni 0,03% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w tych uprawach przedstawia tab. 5.
Tab. 5. Zasięg suszy w uprawach drzew owocowych
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin zagrożonych | Udział gmin zagrożonych [%] | Udział powierzchni zagrożonej [%] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | lubuskie | 82 | 7 | 8,54 | 1,04 |
W marcu jak w garncu
Marzec bieżącego roku na znacznej powierzchni kraju był bardzo ciepły. Najcieplej było w południowo-zachodniej części kraju oraz w Kotlinie Sandomierskiej z temperaturą powyżej 6°C (cieplej od normy wieloletniej 1981-2010 o 1-2°C). Najchłodniej było w północno-wschodniej części Polski od 3 do 4°C ale i na tym terenie było cieplej od normy o 2-3°C. Natomiast w III dekadzie uwzględnianej w Systemie Monitoringu Suszy Rolniczej było zimno, na przeważającym obszarze kraju notowano od 2 do 3°C, a jeszcze zimniej było na północnym-wschodzie i południowym–zachodzie od 0 do 2°C, a miejscami na Pogórzu Karpackim notowano temperaturę powietrza nawet poniżej 0°C.
Największe nasłonecznienie w kwietniu
Kwiecień w tym roku był ciepły, temperatura wahała się od 6 do ponad 10°C. Najcieplej było w południowo-zachodniej części kraju (od 9 do ponad 10°C, cieplej było od normy od 1 do ponad 1,5°C). Im dalej w kierunku północno-wschodnim, tym było zimniej od 6 do 8°C. Na bardzo dużej powierzchni kraju temperatura powietrza tego miesiąca była wyższa od normy wieloletniej od 0,5 do 1°C. Należy natomiast zwrócić uwagę na bardzo duże usłonecznienie tego miesiąca wynoszące w południowych rejonach kraju ponad 300 godz. tj, większe od normy o 100%, a w północno-wschodnich obszarach kraju notowano ponad 270 godz. ze Słońcem tj, więcej od normy o 70%. Takie warunki termiczno-solarne sprawiły, że w kwietniu wystąpiła wyjątkowo wysoka ewapotranspiracja.
W pierwszej dekadzie maja na dużym obszarze kraju notowano temperaturę od 11 do 13°C. Zimniej było na północy i południu Polski od 9 do 11°C, a miejscami na Pogórzu Karpackim notowano temperaturę powietrza wynoszącą tylko 8-9°C. W drugiej dekadzie tego miesiąca nadal było chłodno, na przeważającym obszarze Polski temperatura wynosiła od 9 do 10,5°C. Najchłodniej było w północnych obszarach kraju gdzie notowano temperaturę od 8 do 9°C, a najcieplej w południowo-zachodnich terenach Polski oraz w Kotlinie Sandomierskiej z temperaturą od 11°C do ponad 11,5°C.
Marzec praktycznie bez opadów
W III dekadzie marca notowano na całym obszarze Polski bardzo małe opady lub ich brak. Jedynie na terenie Kaszub wystąpiły opady atmosferycznych wynoszące od 5 do 10 mm. Podobnej wielkości opady notowano na południowych krańcach kraju a miejscami były nieco wyższe i wynosiły od 10 do 15 mm.
W kwietniu nadal opady były bardzo małe. Szczególnie niskie, poniżej 10 mm wystąpiły w północnej części kraju, stanowiły one na tych terenach od poniżej 10 do 20% normy wieloletniej. Im dalej w kierunku południowym tym opady były nieco większe, wynoszące od 10 do ponad 30 mm i na tych obszarach stanowiły od 20 do ponad 40% normy.
W maju dolało
W maju opady atmosferyczne były bardzo zróżnicowane. W pierwszej dekadzie stwierdzono największe opady we wschodnich terenach kraju od 20 do 50 mm z wyjątkiem Podlasia, gdzie notowano opady od 10 do 20 mm. Podobnej wielkości opady notowano na przeważającym obszarze kraju. Natomiast najniższe opady od 5 do 10 mm występowały w północno-zachodniej części Polski. W drugiej dekadzie tego miesiąca nadal na tym terenie notowano bardzo małe opady od 5 do 15 mm. Tej wielkości opady wystąpiły też na obszarze województw: lubelskiego, świętokrzyskiego, śląskiego i opolskiego. Stosunkowo duże opady od 15 do 35 mm notowano w szerokim w pasie od Sudetów poprzez Nizinę: Śląską, Wielkopolską, Mazowiecką aż po Pojezierze Mazurskie. W tym okresie zdecydowanie największe opady notowano w północno-wschodniej części kraju wynoszące od 35 do ponad 50 mm.
Straty w plonach z braku wody
Stwierdzamy, że niedobory wody dla roślin uprawnych wynoszące od -120 do -179 mm, wystąpiły na dużym obszarze kraju. Brak dostatecznej ilości opadów zwłaszcza w trzeciej dekadzie marca oraz w znacznej mierze również w kwietniu spowodowały, że wystąpił duży niedobór wody w glebie, który negatywnie wpłynął na oziminy, truskawki i krzewy owocowe zwłaszcza zlokalizowane na glebach bardzo lekkich i lekkich. Występujący deficyt wody na glebach słabych powodował straty również w uprawach jarych w wyniku problemów wynikających ze słabymi wschodami roślin.
Według obecnych warunków pogodowych straty plonów z powodu deficytu wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych wystąpiły w uprawach zbóż jarych i ozimych, truskawek, krzewów i drzew owocowych.
Dyrektor
Prof. dr hab. Wiesław Oleszek
Opracowali: Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB, Dr hab. Rafał Pudełko, Dr Katarzyna Żyłowska, Dr Jan Jadczyszyn, Mgr Piotr Koza, Mgr Elżbieta Wróblewska
