Ustawa o zmianie ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, uchwalona 24 października 2008 roku przez Sejm, jest najistotniejszą nowelizacją ustawy regulującej kwestie jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych na przestrzeni 8 lat jej obowiązywania.
Zmiana obowiązujących przepisów jest odpowiedzią polskiego prawodawcy na postulaty konsumentów i producentów żywności, narażonych na nieuczciwą konkurencję ze strony podmiotów, świadomie naruszających prawo.
Sfałszowanie narusza przepisy
Jakość produktów nabywanych przez konsumentów finalnych w dużej mierze zależy od skuteczności przeprowadzanych przez IJHARS kontroli. Nieuczciwych producentów żywności powinny dotykać wymierne, negatywne konsekwencje tych kontroli.
Zgodnie z definicją fałszowanie żywności stanowi formę naruszenia przepisów o jakości handlowej. Jako czyn, który w sposób szczególny narusza interesy ekonomiczne konsumenta, zafałszowanie żywności jest również w sposób surowy karane.
Nieuczciwi przedsiębiorcy, świadomi znikomej dotkliwości grożących im dotychczas grzywien, często utrudniali lub nawet uniemożliwiali przeprowadzenie czynności kontrolnych. Jedyną możliwą reakcją inspektorów IJHARS było nałożenie grzywny nieprzekraczającej 500 zł. Nawet w przypadku niewielkich przedsiębiorstw nie jest to kara dotkliwa.
Ustawa daje możliwość kary
Znowelizowana ustawa daje inspektorom IJHARS możliwość nałożenia w drodze decyzji administracyjnej kary w wysokości do piętnasto- lub dwudziestokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za rok poprzedzający, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” (obecnie byłyby to kary wysokości nawet 50 tys. zł).
Celem prowadzonych czynności kontrolnych jest stwierdzenie czy kontrolowany artykuł rolno- spożywczy spełnia, czy nie spełnia wymagań w zakresie jakości handlowej. W sytuacji, gdy przedsiębiorca narusza prawo i wprowadza do obrotu produkty o niewłaściwej jakości, organy IJHARS mogą w drodze decyzji administracyjnej: zakazać wprowadzania do obrotu takiego artykułu, nakazać poddanie go określonym zabiegom lub też nakazać jego zniszczenie.
Do tej pory takie decyzje mogły zostać wydane wyłącznie po zakończeniu czynności kontrolnych. Znowelizowana ustawa umożliwia ich wydawanie przed zakończeniem kontroli. Kontrolujący, stwierdzając w toku kontroli niewłaściwą jakość partii produktu, a także duże prawdopodobieństwo wprowadzenia go do obrotu przed zakończeniem czynności kontrolnych, może wydać przed zakończeniem kontroli decyzję, o której mowa wyżej.
Ustawa w dotychczasowym brzmieniu, obok wydania takiej decyzji, dawała możliwość ukarania grzywną w wysokości do 500 zł osoby, której przypisać można było winę za niewłaściwą jakość wprowadzanych do obrotu artykułów rolno-spożywczych.
Po zmianie ustawy, kara pieniężna w drodze decyzji administracyjnej będzie mogła być nałożona zarówno na konkretną osobę fizyczną, jak i na przedsiębiorcę będącego osobą prawną.
W przypadku wprowadzania do obrotu artykułów rolno-spożywczych nieodpowiadających jakości handlowej określonej w przepisach, kara pieniężna będzie wynosiła od 500 zł do pięciokrotności korzyści majątkowej uzyskanej lub która mogłaby zostać uzyskana przez wprowadzenie tych artykułów do obrotu.
Gdy do obrotu wprowadzane są artykuły rolno-spożywcze zafałszowane, kara pieniężna będzie wynosiła od 1 tys. zł do 10 % przychodu osiągniętego przez przedsiębiorcę w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
Szczególna kara przewidziana została w stosunku do podmiotów notorycznie naruszających prawo. Wprowadzając ponownie do obrotu produkt tego samego rodzaju, który nie odpowiada jakości handlowej ze względu na tę samą wadę, przedsiębiorcy zostaną ukarani karą pieniężną podwyższoną o wysokość kar nałożonych w okresie 24 miesięcy przed dniem rozpoczęcia kontroli.
Znaczący krok na drodze
Nowy system kar ograniczy stosowanie nieuczciwych praktyk przez producentów żywności. Skorzystają na tym przede wszystkim ci, którzy artykuły rolno-spożywcze wprowadzają do obrotu w sposób uczciwy i zgodnie z obowiązującymi przepisami. Nowe przepisy nie przesądzają z góry, że podmiot je naruszający działa zawsze świadomie i z premedytacją. Ustalając wysokość kary na podstawie nowych przepisów, organy kontrolne obligatoryjnie biorą pod uwagę: stopień szkodliwości popełnionego czynu, stopień zawinienia, zakres naruszenia, dotychczasową działalność podmiotu i wielkość jego obrotów.
Oczywiste jest, że podmiot, dotychczas działający w sposób uczciwy, popełniający nieumyślnie czyn o niskiej szkodliwości ukarany zostanie stosunkowo niską karą. Inspektorzy IJHARS, stwierdzając w toku kontroli nieprawidłowości, na mocy zmienionych przepisów będą zobligowani do przekazania kontrolowanemu zaleceń pokontrolnych.
Zalecenia takie z założenia mają pełnić również funkcję edukacyjną. Kontrolowany uzyska dzięki nim konkretne wskazówki, w jaki sposób wyeliminować pojawiające się uchybienia.
Zaostrzenie stosowanych sankcji i usprawnienie czynności kontrolnych prowadzonych przez organy IJHARS wpłynie pozytywnie na ochronę ekonomicznych interesów konsumentów żywności.
Na mocy zmienionych przepisów są one zobowiązane do podawania do publicznej wiadomości informacji zawartych w decyzjach dotyczących zafałszowań artykułów rolno-spożywczych. Nowy przepis wpłynie korzystnie na świadomość wyborów dokonywanych przez konsumentów.
Dokonana zmiana ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych stanowi znaczący krok na drodze do zapewnienia polskiemu konsumentowi pełnowartościowej i odpowiadającej obowiązującym przepisom żywności. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych jako organ urzędowej kontroli żywności będzie mogła stać się gwarantem rzetelnego i zgodnego z prawem obrotu artykułami rolno-spożywczymi.
Źródło: Krajowa Izba Gospodarcza Przemysł Rozlewniczy, www.kigpr.pl, „Źródło” nr 1, 2009, fot. sxc.hu
