Racjonalna dawka dla krowy

Właściwe żywienie krów oznacza podanie składników pokarmowych w ilościach dostosowanych do aktualnej wydajności mlecznej oraz stanu fizjologicznego. Prawidłowe żywienie jest warunkiem: dobrej wydajności, zdrowia, płodności oraz rentowności produkcji.

W strukturze kosztów wytwarzania mleka, żywienie stanowi najwyższy udział, szacowany na ponad 50% całości nakładów. Nakłady na paszę można obniżyć m.in. poprzez podwyższenie wydajności jednostkowej od krowy. Wystarczy pamiętać, że krowa o wydajności 6000 kg rocznie potrzebuje na wytworzenie 1 kg mleka tylko ok. 75% białka ogólnego i ok. 70% energii w porównaniu z rówieśnicą o wydajności rocznej 3000 kg mleka.

Największe możliwości obniżenia kosztów produkcji mleka tkwią w racjonalnym żywieniu.

Stosowanie zbilansowanych dawek pokarmowych nie wyklucza jednoczesnej poprawy wydajności mlecznej i stanu zdrowia oraz wskaźników rozrodu bydła. Poprawa zaś jakości pasz objętościowych umożliwia zmniejszenie zużycia pasz treściwych, a więc wpływa korzystnie na obniżenie kosztów produkcji i zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienie chorób metabolicznych.

Racjonalne żywienie oznacza przestrzeganie następujących zasad:

• należy zapewnić pobranie dostatecznej ilości suchej masy przez zwierzę;
• musi być wystarczająca ilość białka ogólnego;
• powinna być wystarczająca ilość energii;
• dieta musi zawierać odpowiedni dla przeżuwaczy udział włókna (18-20%);
• w diecie należy zapewnić pokrycie zapotrzebowania na składniki mineralne, mikroelementy i witaminy;
• pasze powinny być dobrej jakości i cechować się wysoką strawnością.

Substancja organiczna w paszy objętościowej powinna mieć współczynnik strawności co najmniej 70%, a dla krów o wysokiej wydajności mlecznej – 80%. Zbyt niska strawność ogranicza możliwość pobrania paszy, a tym samym zmniejsza udział składników pokarmowych. Jakość pasz objętościowych ma szczególne znaczenie w przypadku wysokowydajnych krów w pierwszych miesiącach laktacji.

W pierwszym stadium laktacji zwykle szybciej wzrasta produkcja mleka niż podnosi się zdolność pobrania pasz objętościowych przez krowę. Jest to szczególnie istotny problem u krów młodych, o dużych wydajnościach, przekraczających 30 kg mleka, u których dawki paszy treściwej sięgają 12 kg.

Wysokie dawki
Wysokie dawki paszy treściwej prowadzą do upośledzenia funkcji żwacza, zmniejszają wydzielanie śliny, a w konsekwencji powodują obniżenie pH żwacza. Celuloza pochodząca z pasz objętościowych jest w tych warunkach gorzej rozkładana, a treść przewodu pokarmowego dłużej zalega, powodując dalsze zmniejszenie pobrania paszy. W konsekwencji dochodzi najczęściej do zaburzeń metabolicznych, m.in. kwasic i ketozy.

Teoretycznie dodatek każdego kilograma paszy treściwej powinien powodować zwiększenie wydajności prawie o 2,5 kg mleka. Przy czym w miarę wzrostu wydajności efektywność wykorzystania pasz treściwych maleje. Trzeba również zaznaczyć, że wykorzystanie przez krowy białka strawnego zawartego w różnych paszach treściwych jest różne, zależnie od podatności białka na zachodzące w żwaczu procesy dezaminacyjne.

Zawartość suchej masy
W paszach gospodarskich jest podstawową informacją o wartości i jakości paszy. Szczególnie w przypadku pasz o dużej zawartości wody, informacja o zawartości suchej masy jest ważnym kryterium jakościowym paszy, rozstrzygającym o możliwości jej pobrania oraz przydatności jej przechowywania. Nieznajomość udziału suchej masy w paszy prowadzi do błędnego oszacowania jej wartości pokarmowej i przeszacowania możliwości jej konsumpcji przez zwierzę, co w rezultacie prowadzi do niepełnego pokrycia zapotrzebowania pokarmowego. Krowa mleczna powinna pobrać znaczne ilości pasz objętościowych – w przeliczeniu na suchą masę 2% masy ciała zwierzęcia, a łącznie z konsumpcją suchej masy zawartej w paszach treściwych może sięgać do 3% masy ciała. Oznacza to, że krowa o masie 600 kg powinna pobrać około 12 kg suchej masy z paszami objętościowymi, a łącznie z paszą treściwą do 18 kg suchej masy. Jeżeli zawartość suchej masy w paszach objętościowych jest niewystarczająca (np. wiosną przy skarmianiu młodych zielonek) i zwierzęta nie będą syte, to trzeba niedobór ten pokryć np. dodatkiem słomy. Odwrotnie, jeżeli zawartość suchej masy jest za wysoka, może to prowadzić do ograniczenia pobrania paszy treściwej oraz do ograniczenia wydajności u krów wysokoprodukcyjnych.

Racjonalne żywienie krów mlecznych oznacza, że udział pasz objętościowych powinien być możliwie jak największy, a dawka paszy treściwej ma być ograniczona do niezbędnych ilości.

Dawka paszy treściwej
Jest uzależniona nie tylko od wydajności ale również od rodzaju, ilości i jakości paszy objętościowej. Im jest lepsza jakość paszy objętościowej, tym mniejszy może być dodatek paszy treściwej.

W zależności od wydajności zwierząt i wartości pokarmowej dawki podstawowej zmienia się skład mieszanki treściwej. Zawartość białka w paszy treściwej reguluje się przez ustalenie odpowiednich proporcji między udziałem mieszanki przemysłowej, a śrutą zbożową czy innymi paszami energetycznymi, jak np. wysłodki suche. Zwykle zawartość białka ogólnego strawnego w mieszankach dla krów mlecznych wynosi od 11,0 do 15,0%. W okresie żywienia letniego stosuje się mieszanki o małej zawartości białka.

Większość niezbędnych składników mineralnych jest pobierana w wystarczającej ilości w paszach dostępnych dla zwierząt. W okresie żywienia zwierząt zarówno latem, jak i zimą należy określać zapotrzebowanie i podawać następujące pierwiastki: fosfor, wapń, magnez i sód. Może także występować niedobór mikroelementów takich, jak: cynk, mangan, miedź i jod.

Duża zawartość cynku zapobiega chorobom skóry, poprawia stan racic, oraz wpływa na stan zdrowotny gruczołu mlekowego, zmniejszając liczbę komórek somatycznych. Optymalny skład pozostałych mikroelementów (Se, Mn, Co, J) zapewnia wysoką zdrowotność, także lepszą płodność i zmniejszenie ilości przypadków tzw. cichych rui u wysokowydajnych krów. W wielu przypadkach chodzi nie tylko o dostateczną, absolutną ilość podanych minerałów, ale także o właściwy ich stosunek ilościowy, np. stosunek wapnia do fosforu powinien wynosić 1,5:1.

Zawartość składników mineralnych paszach objętościowych może ulegać znacznym wahaniom uzależnionym od ich jakości i rodzaju gleby, nawożenia i klimatu.

Pełne pokrycie zapotrzebowania na składniki mineralne i mikroelementy można osiągnąć, jeżeli krowy otrzymują mieszanki przemysłowe w ilości 100-150 g na sztukę. Przed sezonem pastwiskowym i na jego początku mieszanka musi być bogata w magnez; przeciwdziała to występowaniu tężyczek pastwiskowych.

W praktyce wielu rolników nie docenia przy żywieniu bydła, racjonalnego pojenia,co odbija się ujemnie na jego zdrowiu i produkcyjności. Ważną zasadą jest, aby podawana bydłu woda była czysta i zdrowa – wolna od bakterii chorobotwórczych. Pojenie w zakażonych lub brudnych i cuchnących sadzawkach, kałużach itp. jest niedopuszczalne.

Zwierzęta powinny mieć zasadniczo stały dostęp do świeżej i czystej wody do picia tak w oborze, jak i na pastwisku, gdyż ma to wielki wpływ na ich zdrowie i wykorzystanie przyjmowanej paszy. Szczególne znaczenie ma to dla krów dojnych, u których stwierdzono bezpośredni związek między ilością wypijanej wody, a wydajnością mleczną. Krowa dojna potrzebuje 2,5 litra wody na każdy litr udojonego mleka. Bydło mleczne utrzymywane w oborach pije wodę 14 razy dziennie. W oborach wolnostanowiskowych jedno poidło powinno przypadać na 20 krów. W oborach uwięziowych jedno poidło montuje się na 2 stanowiska.

Źródło: Arkadiusz Bojałkowski, Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Oddział w Zarzeczewie  www.kpodr.pl