Racjonalne żywienie bydła mięsnego

Najtańsze i racjonalne żywienie bydła mięsnego to skarmianie pasz z użytków zielonych. Od wiosny do późnej jesieni wypas pastwiskowy uzupełniany słomą, a zimą sianokiszonki, siano i słoma. Dodatek pasz treściwych może być potrzebny okresowo przy najwyższym zapotrzebowaniu produkcyjnym zwierząt.

Stado podstawowe i jałówki reprodukcyjne należy żywić ekstensywnie z maksymalnym wykorzystaniem użytków zielonych. Wypas i całodobowe utrzymanie krów z cielętami na pastwisku zapewnia najwyższą efektywność produkcji wołowiny kulinarnej w stadach mięsnych. Również pasze objętościowe do żywienia zimowego stada, najlepsze i najtańsze są, gdy pochodzą z użytków zielonych. Cennym uzupełnieniem żywienia zimowego mogą być tanie pasze odpadowe z przemysłu rolno-spożywczego pod warunkiem pewności ich pozyskania i dobrej jakości, bo łatwo tracą wartość i pleśnieją. Natomiast popularna kiszonka z kukurydzy jest paszą drogą i posiada wysoką koncentrację energii. W żywieniu stada podstawowego może być stosowana w ograniczonych ilościach by nie zatuczyć krów i jałówek. Zatuczenie powoduje trudne porody i psuje rozród. Kiszonka z kukurydzy jest bardzo dobrą paszą do intensywnego opasu odsadków przeznaczonych na rzeź.

Szczególną rolę w żywieniu bydła mięsnego spełnia słoma, która daje uczucie sytości, wypełnienia i zaspokaja głód fizyczny. Włókno zawarte w słomie spowalnia przechodzenie treści pokarmowej przez żwacz, co poprawia wykorzystanie innych pasz oraz stymuluje odruch przeżuwania. Jednocześnie słoma służy do regulacji koncentracji składników pokarmowych w dawce oraz stabilizuje konsystencję kału.

Krowy mamki z cielętami

W żywieniu krów mamek z cielętami najważniejszą rolę odgrywa pastwisko, które w ciągu roku może dostarczyć 65% potrzebnych składników pokarmowych dla tych zwierząt. Jakość pastwiska i dostatek zielonki decyduje o wzroście i rozwoju cieląt oraz zdrowiu i kondycji krów. Cielęta 4-5 miesięczne powinny poza mlekiem matki, 40-50% składników pokarmowych czerpać z runi pastwiskowej. W celu zwiększenia przyrostów cieląt, należy dążyć do wzrostu mleczności krów poprzez zwiększenie poziomu ich żywienia oraz stosować dokarmianie cieląt paszą treściwą i sianem.

Późną jesienią stado zwiększa apetyt i przygotowuje się do zimy gromadząc rezerwy w organizmie oraz regeneruje okrycie włosowe gęstą i długą sierścią chroniącą przed zimnem i opadami. Krowy mięsne, gdy zakończą sezon wypasu w dobrej kondycji, mogą być żywione zimą wyłącznie paszami objętościowymi.

Pierwiastki – przy wczesnym kryciu osiągają tylko 70% masy ciała dorosłej krowy a więc muszą rosnąć, na co potrzebują dodatkowej paszy. Są też odpędzane od paszy i zmniejszają produkcję mleka, cielęta gorzej rosną a matki tracą kondycję, którą jest trudno odbudować. Dlatego też z takich pierwiastek należy stworzyć oddzielną grupę dobrego żywienia.

W okresie zimowym przykładowa dawka na krowę mamkę dziennie wynosi: kiszonek – 15 do 30 kg; siana – 1 do 2 kg; słomy – 3 do 5 kg. W celu uzupełnienia ewentualnych niedoborów stosuje się okresowo dodatek 1-2 kg. paszy treściwej (dziennie/szt.) zawierającej dodatki witaminowo-mineralne oraz lizawki solne w pojemnikach.

Ważne terminy wycieleń

Krowy mięsne po wycieleniu nie wymagają obfitego żywienia, bo nadmiar mleka może szkodzić cielętom i zdrowotności wymion. Dlatego też najlepsze są wycielenia zimowo-wiosenne (styczeń – kwiecień) w oborze przy słabszym żywieniu krów. Wtedy cielęta przy wyjściu na pastwisko są zdolne do pobierania trawy, a krowy pasąc się zwiększają mleczność. Więcej mleka dla starszych cieląt powoduje ich lepszy wzrost i rozwój.

Dodatek pasz treściwych

W żywieniu krów mamek podstawowe potrzeby pokarmowe zaspokajają pasze objętościowe. Dodatek 1 do 2 kg paszy treściwej na sztukę w ciągu doby może być potrzebny w okresie zwiększonego ich zapotrzebowania to jest: w szczycie laktacji (2 miesiące po wycieleniu), dla utrzymania wydajności, gdy cielęta potrzebują mleka; w okresie krycia oraz w ostatnim okresie ciąży (dla dobrej jakości siary i dobrej zdrowotności cieląt) oraz przy niższej wartości pokarmowej pasz objętościowych.

Korzystanie z rezerw organizmu

Przy okresowo niewystarczającym żywieniu, krowy korzystają z rezerw organizmu, a dopuszczalny spadek masy ciała wynosi nawet do 20%. Najwyższą masę ciała mają krowy przed porodem, a nastepnie w związku z produkcją mleka i wykorzystywaniem rezerw masa ciała spada i jest najniższa przy wyjściu krów na pastwisko. W czasie żywienia pastwiskowego masa krów się zwiększa i następuje odbudowanie rezerw.

Umiarkowane niedożywienie krów w ostatnim okresie ciąży, nie wpływa ujemnie na osłabienie przeżywalności cieląt i ich masę po urodzeniu oraz nie zmniejsza wydajności mlecznej w okresie karmienia cieląt. Ważna jest odpowiednia kondycja krów pozwalająca na korzystanie z rezerw organizmu w razie potrzeby. Przy dużych niedoborach składników w dawkach pokarmowych oraz złej kondycji krów może powodować obniżenie masy ciała cieląt przy urodzeniu, niższą produkcję mleka dla cieląt oraz pogarszać wyniki rozrodu.

Szczególnie wrażliwe na żywienie niedoborowe są krowy pierwiastki, które jeszcze rosną i składniki pokarmowe dawki wykorzystują na rozwój płodu i własnego organizmu.

Ważne – kondycja wystawowa krów mamek jest marnowaniem pieniędzy i programowaniem ciężkich porodów ponadto cielętom szkodzi wysoka wydajność mleczna krów na początku laktacji, powodując biegunki.

Dokarmianie cieląt

Cielęta powinny być umieszczone w kojcu do karmienia i wypoczynku, który jest wyposażony w karmniki na paszę treściwą i siano oraz poidła z wodą. W ścianie bocznej wygrodzenia są otwory przejściowe o regulowanej szerokości 40-55 cm i wysokości 100-110 cm służące do swobodnego wchodzenia i wychodzenia cieląt.

Wczesne pobieranie pasz stałych (treściwe, siano) znacznie przyspiesza rozwój żwacza i osiągnięcie odpowiednich wzajemnych proporcji pomiędzy poszczególnymi częściami przedżołądków, co poprawia w przyszłości pobieranie i wykorzystanie pasz objętościowych.

W mleku jest białko, a brakuje energii, dlatego należy dokarmiać ziarnem zbóż gniecionym z dodatkiem całych nasion (kukurydza, jęczmień, owies) do wieku 2 miesięcy (całe ziarno jest trawione, bo jest mały otwór żwaczowo-czepcowy przez który ziarno niestrawione nie przejdzie). Podawana pasza w takiej formie zwiększa perystaltykę jelit i przyspiesza wzrost brodawek żwacza.

Po ukończeniu drugiego miesiąca życia, kiedy następuje poszerzenie otworu żwaczowo-czepcowego, całe ziarna zbóż, głównie kukurydzy przechodzą niestrawione. Dlatego, gdy zaobserwuje się obecność ziarna w kale, należy go gnieść lub grubo śrutować, a białko można uzupełnić śrutą sojową nie więcej niż 10 do 20%.

Ostatnie badania przeprowadzone w USA wykazały, że dokarmianie cieląt miało niekorzystny wpływ na przyszłe mamki. Od mamek dokarmianych jako cielęta uzyskano mniej cieląt (niższa płodność), o niższej masie przy urodzeniu, jak i w wieku 210 dni życia (gorsza mleczność mamek). Dokarmianie paszą treściwą powodowało wyższe otłuszczenie odsadzanych jałówek, co pogarsza funkcję jajników oraz rozwój gruczołu mlecznego.

Uzyskane wyniki badań, można uzasadnić nadmiernym zjadaniem wysoko energetycznych pasz treściwych przez cielęta starsze, a niskim pasz objętościowych, które w ostateczności decydują o rozwoju przewodu pokarmowego.

Jałówki reprodukcyjne

Po odsadzeniu jałówki odrobacza się i wprowadza do zimowego odchowu. Pożądana masa ciała przy odsadzeniu cieliczki od matki powinna wynosić – 40% masy krowy dorosłej danej rasy. Pod koniec pierwszej zimy jałówki, w wieku ok. 14-15 miesięcy, powinny osiągnąć 50% masy ciała dorosłych krów. Średni przyrost masy ciała w tym okresie powinien wynosić 500-700 g/dzień.

Jałówki wykazują duże tempo wzrostu więc po odsadzeniu, do wieku 1 roku, trzeba żywić je paszami objętościowymi dobrej jakości z dodatkiem paszy treściwej 1-2 kg i mieszanek witaminowo-mineralnych. Sianokiszonkę i siano można skarmiać do woli, a kiszonkę z kukurydzy w minimalnej ilości, aby nie zatuczać. W wieku powyżej jednego roku dodatek paszy treściwej nie jest konieczny.

Błędy w odchowie prowadzą do ciężkich porodów. Użytkowanie rozpłodowe rozpocząć od uzyskania przez jałówki 3/4 masy ciała dorosłej krowy danej rasy. Krycie jałówek poniżej 18 miesięcy przy masie ciała do 400 kg, powodowało ciężkie porody, po których była opóźniona owulacja i wystąpienie rui po porodzie, a mleczność pierwiastek była niezadowalająca. Dodatkowo przy niedoborowym żywieniu w trakcie pierwszej laktacji występowało trwałe zahamowanie rozwoju szkieletowego i mięśniowego, co powodowało odstawanie tych krów od stada dobrze żywionego.

Wybrakowane krowy

Bez opasania dają wołowinę miernej jakości, z tego powodu należy je zasuszyć i opasać. Wybrakowane krowy są zazwyczaj w słabej kondycji, a ich opas w ciągu 2-3 miesięcy zwiększa masę ciała oraz poprawia umięśnienie i klasę rzeźną. Przy opasaniu zaleca się: stosowanie kiszonki z kukurydzy, sianokiszonki, z dodatkiem 2-4 kg mieszanki treściwej lub z jednoczesnym wykorzystaniem tanich pasz pochodzenia przemysłowego (wysłodki, wywar, młóto itp.).

Buhaje rozpłodowe

W okresie spoczynku dawka powinna być umiarkowana, aby zaspokoić zapotrzebowanie bytowe. W okresie rozpłodowym potrzebna jest dodatkowa pasza na produkcję spermy i na utrzymanie większej sprawności fizycznej. Przykładowa dawka w okresie zimowym: kiszonka z traw – 10 kg; siano – 5 kg; mieszanka treściwa – 3 kg; słoma do woli.

Opasanie odsadków

Zalecane przyrosty dobowe powyżej 1000 gram.

Masa ciała buhajków na końcu opasu: 450-500 kg w wieku 10-12 miesięcy, 500-600 kg przy wieku 14-18 miesięcy, 700-800 kg przy wieku 24-30 miesięcy.

Opas młodego bydła powinien być prowadzony w systemie intensywnym. Dobowe przyrosty masy ciała powinny wynosić powyżej 1000 g, aby nie nastąpiło obniżenie wartości rzeźnej opasanych zwierząt. Przy niższej intensywności żywienia wydłuża się czas trwania opasu i zwierzęta zużywają dużo składników na potrzeby bytowe. Żywienie powinno być oparte na kiszonkach i paszy treściwej z odpowiednim udziałem dodatków witaminowo-mineralnych (tabela 1.).

Tabela 1. Przykładowy schemat żywienia młodego bydła rzeźnego (opas intensywny)

Przy braku kiszonek można stosować żywienie opasów oparte o system angielski (tebela 2.), który polega na zestawieniu dawki w oparciu o słomę, jako jedynej paszy objętościowej zadawanej do woli. Uzupełnieniem i całą treścią dawki staje się pasza treściwa. System ten jest również stosowany we Francji.

Tabela 2. Żywienie opasów słomą i paszą treściwą (system angielski)

Stanisław Nowowiejski
Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
fot. freeimages