Zawartość próchnicy w glebie znacznie zwiększa jej pojemność sorpcyjną. Ma to decydujący wpływ nie tylko na jej żyzność, ale także na zdolność do magazynowania wody oraz wiązania cennych składników mineralnych, w tym tych, które odpowiadają za globalne ocieplenie.

Czym jest kompleks sorpcyjny?

Kompleks sorpcyjny gleby stanowią składniki obdarzone zdolnością do zatrzymywania na swojej powierzchni jonów, molekuł, zawiesin, a także par, gazów, drobnoustrojów, w procesie określanym jako sorpcja gleby. Najbardziej istotnymi częściami gleby zdolnymi do zatrzymywania wymienionych elementów są: minerały ilaste, próchnica glebowa, połączenia organiczno-próchniczne, koloidy glebowe, tlenki i wodorotlenki żelaza i glinu. Z reguły uboższe w te składniki gleby lekkie cechują się małą pojemnością kompleksu sorpcyjnego, natomiast zasobniejsze gleby ciężkie cechuje duża pojemność kompleksu sorpcyjnego.

Podstawową funkcją kompleksu sorpcyjnego jest magazynowanie jonów na drodze sorpcji wymiennej. Chodzi tutaj o wymianę jonów pomiędzy roztworem glebowym a kompleksem sorpcyjnym(w ilościach równoważnych chemicznie. Co ważne – jony związane wymiennie mogą być pobrane przez rośliny po przejściu z kompleksu sorpcyjnego z powrotem do roztworu glebowego, ale mogą być też pobrane bezpośrednio przez włośniki korzeniowe. Ponadto – dzięki temu, że kompleks sorpcyjny zatrzymuje jony, składniki pokarmowe wprowadzone z nawozami nie są wymywane z gleby, jeśli roślina nie pobierze ich od razu. Możliwość zatrzymywania składników pokarmowych w kompleksie sorpcyjnym zapewnia roślinie stały dostęp do tych składników, ponieważ mogą one być łatwo uwalniane do roztworu glebowego.

Ładunek koloidów tworzących kompleks sorpcyjny jest w większości ujemny, a więc sorbowane są głównie kationy, czyli jony o ładunku dodatnim, w tym Ca2+, Mg2+, K+, Na+, NH4+, H+ i Al3+. To, ile cennych kationów może być zatrzymanych w kompleksie sorpcyjnym, zależy od składu tego kompleksu. W praktyce obowiązuje zasada, że im więcej minerałów ilastych i próchnicy w glebie, tym większa jest jej pojemność sorpcyjna.

Mając to na względzie, możemy poprawiać kompleks sorpcyjny, poprzez wprowadzanie do gleby substancji organicznej razem z nawozami naturalnymi i organicznymi, a zwłaszcza kompostem, któremu przyjrzymy się dziś bliżej.

Kompost – co to takiego?

Zgodnie z definicją, kompost to nawóz organiczny, wytwarzany głównie z odpadów roślinnych. Powstaje w procesie kompostowania – czyli tlenowego rozkładu resztek roślinnych (butwienie) przez mikroorganizmy. Kompost wzbogaca glebę w próchnicę oraz sprawia, że staje się bardziej pulchna i przewiewna. W odróżnieniu od nawozów mineralnych czy naturalnych (obornik, gnojowica, gnojówka), kompost nie stwarza zagrożenia przenawożenia i nie obciąża środowiska. Jest szczególnie polecany w uprawach amatorskich na terenie ogródków działkowych i przydomowych oraz w rolnictwie ekologicznym. Według obowiązującego prawa, wszystkie rodzinne ogródki działkowe powinny być wyposażone w kompostownik. Niektóre samorządy wręcz zachęcają mieszkańców do przydomowego kompostowania, poprzez programy udostępniania im bezpłatnych kompostowników. Ogranicza to wydatnie ilość wyrzucanych przez mieszkańców śmieci typu „bio”.

Nawozy organiczne były i są najbardziej cenione przez producentów zdrowej żywności oraz ekologów. Każdy nawóz zastosowany w nadmiarze lub nieumiejętnie, może być bardziej szkodliwy niż pożyteczny. Dotyczy to nie tylko nawozów sztucznych, ale również obornika, którego stosowanie wprost do gleby (świeżego) jest niedopuszczalne albowiem powoduje procesy gnicia oraz niebezpieczeństwo porażenia roślin przez choroby bakteryjne i grzybowe. Wiele gatunków roślin źle reaguje na bezpośredni kontakt z obornikiem. Natomiast nawożenie kompostem aktywizuje organizmy glebowe, sprzyja rozwojowi systemu korzeniowego, poprzez dostarczenie przyswajalnej substancji organicznej oraz nie stanowi niebezpieczeństwa przenawożenia roślin. Komposty mają wartość nawozową zbliżoną do wartości obornika, dlatego też z braku możliwości uzyskania obornika, a także wysokich kosztów jego zakupu, powinno się skrupulatnie gromadzić wszelkiego rodzaju odpadki pochodzenia organicznego i roślinnego, w celu ich przetworzenia w bardzo cenny, pod względem nawozowym i humusotwórczym kompost. Bagatelizowane w dobie rozkwitu chemii rolnej komposty, traktowane głównie jako sposób pozbycia się resztek roślin i chwastów, ostatnio doczekały się właściwej oceny i wykorzystania, co jest bardzo istotne z punktu widzenia ekologicznego.

Tab. nr 1. Przeciętna procentowa zawartość składników pokarmowych w suchej masie nawozów organicznych stosowanych w uprawie roślin ogrodniczych.

Z danych zawartych w powyższej tabeli wynika, że poszczególne odpady organiczne charakteryzują się zróżnicowanymi zawartościami substancji organicznej oraz substancji nawożących azotu, fosforu i potasu, a także wapnia. Skład kompostów jest porównywalny z odchodami zwierzęcymi, w tym z obornikiem.

Czym jest proces kompostowania?

Kompostowanie jest biotermicznym procesem przerobu odpadów biologicznych, w którym do rozkładu substancji organicznych wykorzystuje się pracę drobnoustrojów. To im zawdzięczamy naturalne procesy tworzenia się gleb, pozwalające na rozwój życia roślinnego. Kompostowanie odpadów jest więc w najszerszym ujęciu naśladownictwem procesów występujących w przyrodzie.

Kompostowanie ma tradycję tak dawną jak rolnictwo – już w starożytnych Chinach gromadzono odpadki domowe, rolnicze i przerabiano je na kompost. W Polsce pierwsze wskazówki racjonalnego kompostowania spotykamy w XVI-wiecznych księgach ziemiańskich.

Komposty można sporządzać ze wszystkich materiałów organicznych, stanowiących odpady w produkcji rolno-hodowlanej i przetwórczej płodów rolnych. Surowcami do przygotowania kompostu mogą być: resztki roślinne (zdrowe nie porażone przez choroby), chwasty (bez nasion), liście, popiół drzewny, odpadki zwierzęce, torf, gnojówka, fekalia, nawozy mineralne itp. Fekalia, ze względu na dużą ilość drobnoustrojów chorobotwórczych, powinny być kompostowane z torfem wysokim, co najmniej przez rok. Komposty z ich udziałem powinny być używane tylko jesienią i natychmiast przykrywane ziemią. Należy również unikać nawożenia nimi warzyw.

Proces kompostowania naturalnego w przyrodzie jest procesem ciągłym i polega na rozkładzie substancji z resztek roślinnych i zwierzęcych poddanych procesom biochemicznym i działaniu organizmów glebowych. Metoda kompostowania jest tylko sposobem aktywizacji tego procesu na małej przestrzeni i przy zapewnieniu optymalnych warunków realizacji procesu. Kompostowanie jest sposobem aktywizacji i przyspieszenia naturalnych procesów rozkładu materii organicznej w przyrodzie, poprzez zapewnienie optymalnych warunków realizacji procesu, na wydzielonej do tego niewielkiej powierzchni terenu. W czasie kompostowania materiał organiczny ulega stopniowo rozkładowi.

Proces kompostowania przebiega prawidłowo, gdy wilgotność masy kompostowej wynosi 40-70% (optimum 50%), pH 4,5-9,5 oraz, gdy skład materiału organicznego przeznaczonego do kompostowania zapewnia prawidłowość przebiegu procesów jego rozkładu (stosunek węgla do azotu). Dla większości drobnoustrojów w kompoście najkorzystniejsza proporcja C:N wynosi od 15:1 do 30:1. Przybliżony skład materiału organicznego przeznaczonego do kompostowania podano w poniższej tabeli.

Tabela nr 2. Stosunek C:N w suchej masie różnych materiałów organicznych

Z danych zawartych w tabeli wynika, że z punktu widzenia stosunku węgla organicznego (C org) do azotu organicznego (N org) najmniej korzystnymi komponentami do sporządzania kompostu są świeże i stare trociny, słomy zbóż, torfy małorozłożone, ściółka liściasta, a także gnojówka i zielona masa roślin. Jednakże ze względu na problemy związane z zagospodarowaniem w/w odpadów w postaci w jakiej występują w sposób naturalny, jedynym racjonalnym sposobem ich wykorzystania wydaje się ich wbudowanie w stos kompostowy, przy jednoczesnym uzupełnieniu związków azotu z innych źródeł, w tym niekiedy i z nawozów mineralnych. Generalnie chodzi o to, ażeby ukierunkować i kontrolować proces tworzenia pryzm kompostowych, mając do dyspozycji różne ilości komponentów organicznych o zmiennej charakterystyce jakościowej.

Zalecane ogólne proporcje materiałów w kompoście wynoszą:

1. wg metody biodynamicznej: 50-70% odpadki organiczne, 20% nawóz organiczny + mineralny, 10-30% gleba;
2. wg większości ogrodników: 80% odpadki organiczne, 10% nawóz organiczny + mineralny, 2% gleba.

Najkorzystniejszymi składnikami kompostu są odchody zwierzęce ze stosunkowo małymi ilościami słomy, odpadki kuchenne, rośliny motylkowe, łęty ziemniaczane, wodorosty i torfy wysokie. Większość z w/w pożądanych komponentów kompostu występuje w gospodarstwach wiejskich i przed zagospodarowaniem powinna być przerobiona na kompost. Wówczas efekt globalny wyrażony, m.in. racjonalnym nawożeniem gleb i efektywnością produkcji będzie widoczny i odczuwalny w produkcji rolniczej. Istotnym elementem będzie także kompleksowe włączenie w/w odpadów w pożądany – z punktu widzenia rolniczo-ekologicznego i higienicznego – proces pozwalający na zamknięcie obiegu materii w miejscu ich powstawania.

Zasady sporządzania kompostu i rozwiązania techniczne

Przygotowanie materiału do kompostowania rozpoczyna się w momencie powstawania odpadów poprzez ich segregację i dostosowanie do potrzeb kompostowania, stosując niekiedy rozdrobnienie materiału. Pomocne do tego są oferowane przez handel różnego rodzaju rozdrabniacze i młynki. Planując kompostowanie odpadów organicznych należy:

• dokonać doboru miejsca przeznaczonego na budowę stosu kompostowego,
• przygotować teren pod budowę stosu,
• zgromadzić w pobliżu niezbędne materiały do budowy stosu kompostowego,
• znać porę najdogodniejszą do wykonania pryzmy oraz warunki kierujące procesami dojrzewania kompostu,
• prawidłowo zbudować pryzmę oraz zadbać o przekładanie stosu kompostowego,
• znać zasady zastosowania kompostu.

Miejsce przeznaczone na kompost powinno być lekko zacienione, osłonięte od wiatru, nie podmokłe, ale w bliskim sąsiedztwie wody. Do ocienienia pryzmy korzystne jest sąsiedztwo brzozy, bzu czarnego, leszczyny, olszy, natomiast nie zaleca się drzew i krzewów iglastych. Aby korzenie drzew i krzewów nie wnikały do kompostu, ich odległość od pryzmy powinna wynosić minimum 1,5-2,0 m.

Dla uzyskania zacienienia pryzmy można również w pobliżu jej posadzić cukinię lub dynię, albowiem liście tych roślin, dając wystarczająco dużo cienia, jednocześnie przepuszczają odpowiednio dużo powietrza. Należy również zarezerwować miejsce na składowanie materiałów organicznych i dodatków mineralnych oraz na przerobienie pryzmy. Miejsce przeznaczone na kompost powinno być tak dobrane, aby był do niego swobodny dostęp, co jest niezbędne przy przerabianiu pryzmy.

Przystępując do budowy pryzmy kompostowej trzeba oczyścić podłoże z chwastów wieloletnich, wyrównać i lekko spulchnić, co ułatwi dostęp dżdżownicom do kompostu. W celu zatrzymania składników pokarmowych, wypłukiwanych z kompostowych materiałów, teren można wyłożyć 2-3 cm warstwą gliny lub torfu. Kompostu nie należy zakładać w dołach, albowiem utrudnia to dostęp powietrza i rozkład substancji organicznej.

Materiały na kompost zbierać należy w miejscu osłoniętym i zacienionym. Najlepiej do tego celu nadają się ażurowe skrzynie z daszkiem z drewna lub siatki, lub przynajmniej miejsce zabezpieczone przed deszczem. Wilgoć bowiem przyspiesza rozkład materiału, co nie jest wskazane przed założeniem kompostu. Na kompost przeznacza się wszystkie odpady organiczne z gospodarstwa domowego i ogrodu. Należy przy tym zwrócić uwagę, aby kompostowane resztki roślinne nie były porażone chorobami. Materiał taki należy palić, a uzyskany popiół można wówczas stosować do kompostu.

Bardzo istotne jest zachowanie ostrożności przy dokładaniu do stosu robaczywych owoców. Jeżeli żerujące w nich larwy przepoczwarzają się, to mogą przetrwać do wiosny. Należy zebrać je osobno, przesypać wapnem, zalać wodą i dopiero po kilku dniach dodać do kompostu.

Materiał na kompost należy podzielić na grupy w zależności od czasu potrzebnego na ich rozkład, tj. ulegające rozkładowi w ciągu 4-7 miesięcy (części młodych roślin) oraz części ulegające rozkładowi w ciągu 2-3 lat (karpy słonecznika, głąby kapuściane, grube gałązki itp.). Ten ostatni materiał przed dołożeniem do stosu kompostowego winien być rozdrobniony, np. przy pomocy młynka ogrodniczego.

Roślinność używana do kompostu powinna być przewiędnięta, gdyż świeża może powodować proces gnicia i nie powinna zawierać chwastów, które mają już wykształcone dojrzałe nasiona. Resztki jedzenia oraz warzyw należy przykryć ziemią, aby nie zwabić gryzoni. W przypadku dokładania do kompostu makulatury w postaci gazet, muszą być one uprzednio namoczone, natomiast papier gazet kolorowych nie nadaje się do kompostowania.

Nie można kompostować materiałów nieorganicznych, takich jak szkło, metal oraz organicznych trudnorozkładalnych, np. gumy czy lekarstw. Nie należy kompostować samego torfu, chyba że dodane są fekalia, natomiast może być on stosowany jako okrycie pryzmy. Oprócz surowców organicznych w skład kompostu wchodzą nawozy mineralne i gleba.

Ekologiczna metoda wprowadza dodatek do kompostów nawozów mineralnych pochodzenia naturalnego, tzn. nie przetworzonych technologicznie, np. surowych fosforytów, margli, kainitu (minerał zawierający potas), zmielonych skał (np. mączki bazaltowej lub bentonitowej). Te ostatnie mają działanie podwójnie korzystne: jako materiały ilaste wchodzą w tzw. kompleksy ilasto-próchnicze o dużej pojemności sorpcyjnej i właściwościach lepiszcza glebowego, a ich mikrobiologiczna aktywacja w kompoście uwalnia cenne pierwiastki.

Zakładanie kompostu może odbywać się od wiosny do jesieni, w okresach, gdy temperatura jest powyżej zera. Zakładanie w okresie suchego lata będzie się bowiem wiązało z koniecznością systematycznego nawilżania, w celu utrzymania odpowiedniej wilgotności pryzmy. Na zimę stos kompostowy powinno się przykryć liśćmi, matami słomianymi, łętami ziemniaczanymi itp., aby również w tym czasie utrzymywała się temperatura, sprzyjająca rozkładowi materii organicznej i dojrzewaniu kompostu. Przemarznięcie stosu kompostowego, podobnie jak przesuszenie, przerywa proces rozkładu materii organicznej.

Prawidłowa budowa stosu kompostowego polega na:

• wykonaniu warstwy drenażowej w celu odsączenia nadmiaru wody i ułatwienia cyrkulacji powietrza,
• wymieszaniu odpadków organicznych poprzez ułożenie na przemian warstw materiałów organicznych i odpowiednim ich zwilżaniu,
• okryciu całości pryzmy ziemią, torfem, matami lub słomą,
• wykonaniu rowków wzdłuż obu długich brzegów pryzmy, gdy istnieje niebezpieczeństwo gromadzenia się wody i podtapiania warstwy drenażowej,
• wszystkie warstwy pryzmy należy w miarę możliwości ułożyć w ciągu jednego dnia.

Typowa pryzma kompostowa zawiera w przekroju następujące warstwy:

Przekrój poprzeczny pryzmy powinien mieć kształt zaokrąglonego trapezu o wysokości 1-1,2 m i szerokości podstawy dolnej 1,5-2,0 m i ok. 40 cm górnej. Długość pryzmy jest zupełnie dowolna i zależy od ilości zebranego materiału.

Przyspieszenie wytwarzania kompostu można uzyskać, poprzez wprowadzanie do pryzmy preparatów biodynamicznych, sporządzonych z ziół (krwawnika, rumianku, pokrzywy, skrzypu itp.) lub mieszanek bakteryjnych, np. KOMPOSTIN, ACTIVIT, itp. Po ich zastosowaniu nie ma potrzeby przerabiania pryzmy kompostowej, a materię organiczną można dokładać przez cały sezon, dbając o odpowiednią wilgotność pryzmy i dostęp powietrza, poprzez jej lekkie wzruszenie widłami. Do przykrycia pryzmy najlepiej użyć słomy. Powierzchnię pryzmy można również obsiać mieszanką roślin motylkowych, biorąc nasiona w ilości: 1 część peluszki, 2 części wyki i 2 części bobu. Rośliny motylkowe korzystają z azotu z powietrza, dzięki działalności żyjących na ich korzeniach bakterii brodawkowych, a więc nie czerpią z kompostu, a dają cień i ograniczają wzrost chwastów na pryzmie.

Zamiast nieestetycznych pryzm kompostowych można zbudować kompostownik z drewna, cegły lub płyt betonowych, pamiętając, aby jeden z boków można było otwierać lub rozebrać w celu przerobienia pryzmy kompostowej. Zaletą skrzyń jest to, że utrzymują one kompost w uporządkowanym stanie, osłaniają od wiatru, chroniąc przed nadmiernym wysychaniem. Skrzynie budowane z cegły, kamienia, betonu, drewna (drewno musi być odpowiednio impregnowane, w innym przypadku będzie gnić razem z kompostem) itd., powinny zapewniać wentylację przez otwory w ścianach, albo przez warstwę drenażową zbudowaną pod kompostem. Dla ochrony przed silnymi deszczami zaleca się stosować zdejmowany daszek, zbyt duża ilość wody powoduje bowiem utratę ciepła i wymywanie składników. Decydując się na budowę nieruchomej skrzyni korzystniej jest zbudować od razu dwie komory, co znacznie ułatwi zabieg przerabiania kompostu. Stosując skrzynię z ram – wystarczy jedna komora, ponieważ podczas przewracania kompostu (lub użycia do nawożenia) ramy kolejno zdejmuje się i przenosi na nowe miejsce. Ogrodnicy posiadający duży ogród (działkę) mogą sporządzić skrzynię składającą się z trzech komór. Kompost zakłada się wtedy zawsze w środkowej komorze, a po 1-2 miesiącach przekłada się do jednej z bocznych komór, gdzie będzie dojrzewał. W ten sposób można zapewnić sobie niemalże stałe dostawy próchnicy.

Skrzynie wypełniamy warstwami podobnymi jak w pryzmie, a więc po ułożeniu warstwy drenażowej i cienkiej warstwy ziemi układamy na przemian warstwę materii roślinnej i odpadków (15-30 cm), warstwę aktywatora (np. obornika – 5 cm), kilka łopat ziemi, trochę wapna (umieszczamy je w środku warstwy materii roślinnej), ewentualnie dodatki mineralne. Każdą warstwę zwilżamy wodą. Układanie kontynuujemy aż do wypełnienia skrzyni. Wierzch przykrywamy jakimś materiałem izolacyjnym, przepuszczającym powietrze i niezbyt podatnym na gnicie (stare worki, dywan, ziemia, torf).

Inny sposób napełnienia skrzyni:

• zgromadzić obok skrzyni 2 taczki odpadków roślinnych, kuchennych itd., zwilżyć je wodą,
• dodać aktywatora (np. 1 wiadro obornika) i wszystko możliwie dokładnie wymieszać,
• wrzucić mieszankę do skrzyni (na przygotowaną wcześniej warstwę drenażowa) i wyrównać,
• powtarzać całą procedurę aż do napełnienia skrzyni. Przykryć jak wyżej.

Dla wielu działkowców trudno będzie zebrać materiał o łącznej wadze np. 500 kg (na 1 m³). W związku z tym należy:

• podzielić skrzynię na połowę pionową przegrodą i zrobić kompost w jednej połowie,
• zbudować wspólny kompost z sąsiadem, zbierać materiały przez dłuższy czas.

Zebrany materiał należy starać się utrzymać w możliwie najniższej temperaturze i najmniejszej wilgotności, tzn. chronić przed słońcem, opadami i nie mieszać ich, aby zredukować proces rozkładu. Gdy uzbiera się odpowiednia ilość – zrobić kompost. Należy dodać nieco więcej aktywatora, ponieważ odpadki są już trochę rozłożone. Wiosną lub latem może to być ścięta trawa, która może stanowić 20% całej masy kompostowej. Ze względu na zachowanie ciepła w kompoście, szczególnie gdy posiadamy mniejsze ilości materiału organicznego, najlepiej kompostować w pojemnikach z ocieplonymi ścianami. W dobrze izolowanym pojemniku temperatura w zewnętrznych warstwach kompostu (5 cm od wewnętrznej powierzchni ścian pojemnika) wynosi 50°C. Efektywność wykorzystania ciepła wiąże się z wielkością kompostowanej masy. Im mniejsza jest pryzma lub skrzynia, tym mniej efektywnie wykorzystywane jest ciepło. Zaleca się aby objętość kompostu nie była mniejsza niż 1 m³. Gdy stos osiągnie do 2/3 jego pierwotnej wysokości, należy zastosować zabieg przełożenia go i powtórnego uformowania w taki sposób, aby materiały znajdujące się na powierzchni umieścić na spodzie nowej pryzmy, a składniki ze środka stosu pierwotnego wydobyć na wierzch – wprowadza się wówczas nową porcję powietrza do kompostu i rozluźnia osiadające pod własnym ciężarem materiały. Jeśli okaże się, że składniki kompostu są zbyt przesuszone – co opóźnia ich rozkład – należy w trakcie formowania nowej pryzmy obficie zwilżyć je wodą, gnojówką lub przefermentowanym wyciągiem z pokrzywy. Nowa pryzma jest na ogół niższa (0,8-1,0 m) i krótsza niż poprzednia, gdyż część materiałów już się rozłożyła, zmniejszając objętość stosu. Po uformowaniu okrywamy ją. Jeśli kompost zawiera dużo materiałów niewystarczająco rozdrobnionych, a także zdrewniałych, które rozkładają się powoli, to konieczne jest dwu-, a nawet trzykrotne przerabianie pryzmy. Wysokomineralny kompost uzyskamy tylko ze zróżnicowanych odpadów.

Jeśli chodzi o użytkowanie kompostownika, to wydobywający się z niego brzydki zapach jest sygnałem ostrzegawczym, że coś poszło nie tak. Prawidłowo prowadzony proces kompostowania nie jest nadmiernie uciążliwy dla otoczenia, a rozchodzące się odory z kompostownika świadczą o zakłóceniu tego procesu. Dobrze prowadzony kompostownik wydziela zapach zbliżony do próchnicy leśnej. Dlatego należy pamiętać, aby:

– zapewnić dostęp powietrza do kompostowanej masy, żeby zapobiec gniciu,

– zapewnić właściwą wilgotność kompostu,

– przesypać ziemią dla usprawnienia procesu rozkładu kolejne warstwy,

– mieszać kompost co kilka dni.

Na wszelki wypadek kompostownik dobrze jest zlokalizować w sąsiedztwie bzu, który niweluje nieprzyjemny zapach.

Podsumowanie

Postępująca świadomość społeczeństwa w zakresie ochrony środowiska może przyczynić się do zmniejszenia ilości odpadów gromadzonych na wysypiskach śmieci o 40-50%. Uzyskać to można poprzez selektywność zbiórki odpadów i wykorzystanie niektórych z nich jako surowce wtórne, natomiast odpadków zawierających w swym składzie materię organiczną do kompostowania, które jest jedną z najkorzystniejszych form usuwania odpadów organicznych. W warunkach wiejskich pozwoli to nie tylko na poprawę stanu higienizacji zagrody, ale również na zamknięcie obiegu materii w miejscu ich powstawania. W myśl założeń – materia organiczna powinna pozostać w miejscu jej wytworzenia.

Komposty, bagatelizowane w dobie rozkwitu chemii rolnej i traktowane jako sposób pozbycia się resztek roślin i chwastów, doczekały się ostatnio właściwej oceny i wykorzystania. Wzbogacenie kompostów osadami ściekowymi oraz stosowanie nowych biotechnologii stanowi przyszłościowy kierunek prac nad kompostowaniem.

Stosowanie kompostów jest bardzo istotne z punktu widzenia ekologii, a jeśli przy tym mamy jeszcze swój osobisty wkład w ochronę klimatu i planety, to warto zainwestować i założyć swój własny kompostownik.

Opracowanie: G. Wysocki
WIR