Rola preparatów zakwaszających w odchowie prosiąt

Choroby biegunkowe u prosiąt stanowią istotną przyczynę strat w produkcji trzody chlewnej. Dużą rolę w patogenezie tych chorób odgrywają nieprawidłowości w składzie flory bakteryjnej przewodu pokarmowego, wynikające między innymi z zaburzeń w kwasowości soku żołądkowego.

Sytuacje stresowe związane z odsadzaniem, przekarmianie prosiąt, niska mleczność loch, zaburzenia w kwasowości treści pokarmowej oraz niedostateczny rozwój kwasu mlekowego prowadzą do nadmiernego namnożenia w przewodzie pokarmowym pałeczki okrężnicy i wystąpienia biegunek. Bakteria ta ginie w środowisku kwaśnym, dlatego też wskazane jest podawanie prosiętom pasz zakwaszających (serwatka), kwasów organicznych lub preparatów zakwaszających. Niska wartość pH jest konieczna także do utrzymania prawidłowego składu flory bakteryjnej przewodu pokarmowego, ale przede wszystkim do przekształcenia uwolnionego w komórkach głównych gruczołów żołądkowych pepsynogenu w pepsynę – główny enzym trawienny żołądka. Należy pamiętać, że pepsynogen ma szansę przejścia w pepsynę w stosunkowo kwaśnym środowisku, w takim którego pH zawarte jest w granicach 1,5-3,5. Brak tego enzymu w pewnym stopniu rekompensowany jest przez specjalny enzym zwany podpuszczką, który działa przy stosunkowo wysokim pH 6,0-6,5.

Prosięta po urodzeniu dobrze wykorzystują składniki zawarte w mleku lochy, jakimi są proste tłuszcze, białka i węglowodany. Procesy trawienia białka mogą być zaburzone w okresie odsadzania prosiąt kiedy to produkcja kwasów żołądkowych jest zbyt mała, by zrekompensować efekt podniesienia się pH spowodowany pobraniem wysokobiałkowej paszy. Mieszanki pełnoporcjowe dla prosiąt zawierają dużo produktów mlecznych, które dają efekt buforu przez co pH treści żołądka wzrasta okresowo do 5,8-6,5.

Inne mieszanki, które zawierają pasze o dużej pojemności buforowej to mączki zwierzęce, mieszanki mineralne, śruty i otręby pszenne oraz mleko w proszku. W takiej sytuacji procesy trawienia determinowane małą aktywnością pepsyny zostają zahamowane, co natychmiast stwarza warunki korzystne do namnażania się chorobotwórczych bakterii, w tym pałeczki okrężnicy. Namnażania się tych bakterii przy jednocześnie prawie zasadowym pH utrudnia lub wręcz uniemożliwia rozwój bakterii produkujących kwas mlekowy, co pogłębia niekorzystne procesy w żołądku i w jelitach cienkich.

Gwałtowny przyrost liczby bakterii chorobotwórczych prowadzi do powstania stanów zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit, w wyniku czego zmniejsza się wchłanianie składników pokarmowych, soli mineralnych oraz wody z jelit cienkich. Kał staje się coraz bardziej płynny, w rezultacie obserwujemy objawy biegunki, która prowadzi do odwodnienia a w konsekwencji do śmierci prosięcia. Zdarza się to najczęściej kilka dni po odsadzeniu. Niezbędny do prawidłowego trawienia w żołądku jest kwas solny, którego w 28 dniu życia produkcja wynosi około 20 ml. Na strawienie 100 gram paszy pełnoporcjowej typu Prestarter potrzebne jest 35 ml tego kwasu. W wyniku niedoboru kwasu część pobranej paszy nie zostanie do końca strawiona.

Strawność pasz poprawić można przez stosowanie kwasów organicznych. Spośród kwasów organicznych, najsilniejsze działanie przeciw bakteriom chorobotwórczym wykazuje kwas mlekowy, a w dalszej kolejności mrówkowy, cytrynowy, furmanowy i 5% kwas solny.

Dodatek kwasów organicznych nie tylko optymalizuje proces trawienia i stabilizuje ilość flory bakteryjnej, ale wpływa korzystnie na gospodarkę mineralną. Dzięki kwasom organicznym możliwe jest także podnoszenie efektów produkcyjnych w żywieniu zwierząt tj. przyrostów masy ciała, dziennego spożycia i wykorzystania paszy o około 10%. Osiągane rezultaty zależą jednak naturalnie od zastosowania odpowiedniej mieszanki o zalecanej zawartości białka aminokwasów, energii metabolicznej, minerałów, witamin, itp.

I tak np. w zapobieganiu i zwalczaniu biegunek u prosiąt należy podawać 2% roztwór kwasu mlekowego tj. na 1 kg 50% kwasu mlekowego dodajemy 25 litrów wody.

W żywieniu prosiąt zamiast ww. kwasów możemy stosować preparaty zakwaszające, których dawkowanie i przygotowanie jest łatwiejsze.

Preparaty zakwaszające mogą występować w formie odpowiednio dobranych kwasów organicznych bądź też mieszaniny kwasów organicznych i nieorganicznych. Preparaty te mogą wystąpić w formie granulowanej gdzie następuje powolne uwalnianie kwasów, co zapewnia korzystne oddziaływanie na florę bakteryjną w całym przewodzie pokarmowym. Dawka takich preparatów wynosi średnio od 2-4 kg na tonę paszy w zależności od rodzaju preparatu.

Warto wspomnieć o innym sposobie zapobiegania biegunkom. W okresie około jednego tygodnia po odsadzeniu prosiętom podajemy paszę o zawartości białka około 16% i włókna powyżej 6%. Jest on niejednokrotnie skuteczny, jednak utrzymanie wysokiej dynamiki przyrostów masy ciała nie pozwala na praktykowanie tak restrykcyjnego ich żywienia w okresie odsadzeniowym. Dla ograniczenia pojawiających się problemów w życiu prosiąt niezbędne jest zatem stosowanie preparatów zakwaszających, które kontrolują florę bakteryjną przewodu pokarmowego i zwiększają aktywność enzymów trawiennych.

mgr inż. Tadeusz Kruszewski

Źródło: Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, fot. sxc.hu