Świnie nie cieszą się najlepszą reputacją wśród ludzi. Wielu uważa je za brudne, głupie i brzydkie. Jednak coraz częściej to postrzeganie się zmienia. Są to przecież zwierzęta czyste oraz inteligentne (przewyższają inteligencją psy). Obecnie na świecie istnieje ponad 500 ras zwierząt tego gatunku.
Mangalica
Jest to węgierska rasa świń, która cieszy się licznym zainteresowaniem wśród gospodarstw agroturystycznych oraz ekologicznych. Należy do świń typu słoninowego. Powstała w południowo-wschodniej Europie w XIX wieku na drodze krzyżowania świń bakońskich, sumadiańskich i regionalnych ras węgierskich, a podczas licznych transportów krzyżowała się również z dzikami, tworząc współczesną rasę. Rasa ta jest węgierską chlubą i dumą. Zasłużyła sobie na to takimi cechami, jak: łatwość w hodowli, odporność na uwarunkowania środowiskowe oraz brak wygórowanych wymagań żywieniowych. Stanowiła ona aż 90% pogłowia wszystkich świń na Węgrzech. W 1927 roku mangalica oficjalnie została uznana za rasę. Obecnie jest objęta programem ochrony zasobów genetycznych ze względu na zmniejszającą się populację, a jest to spowodowane coraz większym zapotrzebowaniem na chudą wieprzowinę, a mięso tej rasy niestety do takich nie należy.
Świnie te późno dojrzewają i powoli przyrastają. Utrzymywane są z reguły w systemie ekstensywnym w ogrodach zoologicznych, w gospodarstwach agroturystycznych i ekologicznych. Pionierami hodowli mangalicy w Polsce są państwo Iwona i Jens Frasek z Ekozagrody Jabłoniowy Sad, którzy w roku 2008 sprowadzili z Węgier do Polski małe stado.
Samice tej rasy osiągają wysokość w kłębie do 75 cm i masę ciała 150–160 kg, natomiast knury mogą mieć nawet 85 cm wysokości i osiągać masę ciała wynoszącą 180 kg. Charakterystyczną cechą tych świń jest skręcona sierść, która przypomina wełnę owczą. W tej rasie występuje kilka odmian: słoninowa blond o brudnożółtym umaszczeniu, jednolicie ruda o różnym ubarwieniu oraz trzecia odmiana, która posiada umaszczenie od szarego po czarne. Wszystkie te odmiany barwne mają czarne obramowania wokół oczu, racic i ryja. Ze względu na to, że rasa pochodzi od dzika, to młode prosięta rodzą się z paskami na całym ciele. W miocie rodzi się od 5 do 9 prosiąt. Świnie cechują się dobrym instynktem macierzyńskim i ojcowskim, ponieważ nawet knur opiekuje się potomstwem.
Jest to rasa pierwotna, charakteryzuje się dużą odpornością na choroby i długowiecznością, znosi trudne uwarunkowania środowiskowe. Mięso pozyskane od tych świń sprawdzi się we wszelkiego rodzaju kiełbasach, szynkach długo dojrzewających oraz w węgierskich salami.
Świnia wietnamska
Świnki wietnamskie ostatnio „królują” w polskich gospodarstwach agroturystycznych, dzięki swoim małym rozmiarom, wyglądowi oraz spokojnemu usposobieniu. Świnie te pochodzą z Azji od świni bindeńskiej, będącej odmianą dzika azjatyckiego. Niegdyś Azjaci utrzymywali świnki w domach, które ze względu na to, że są wszystkożerne świetnie pełniły funkcję „domowej sprzątaczki”. Do Europy trafiły w 1866 roku z okazji otwarcia Ogrodu Zoologicznego w Budapeszcie.
Świnie te osiągają wysokość w kłębie do 50 cm, a ich masa ciała wynosi około 60 kg. Nie nadają się do użytkowania mięsnego, ponieważ charakteryzują się niską mięsnością, reprezentują typ smalcowy. Charakteryzują się zwisłym brzuchem, który jest wynikiem krótkich kończyn, dużego brzucha oraz słabego i elastycznego kręgosłupa. Głowa jest mała, a ryj krótki i zadarty. Istnieją różne ubarwienia świnek wietnamskich, najczęściej występują czarne, ale zdarzają się łaciate. W miocie rodzi się powyżej 10 sztuk prosiąt, a ciąża trwa 115 dni. Do rozpłodu powinno się przeznaczać samice, które ukończyły 7–8 miesięcy. Żyją średnio 10 lat. Z wiekiem i wraz ze wzrostem otłuszczenia tkanek spada płodność i plenność.
Świnie są wszystkożerne, żywimy je dostępnymi paszami i ześrutowanym ziarnem jęczmienia, z niewielkim dodatkiem owsa (bardzo szybko się otłuszczają, dlatego trzeba uważać z ilością pożywienia). Oprócz tego podaje się warzywa, w ograniczonych ilościach ziemniaki, zielonki.
Kunekune
Rasa tych świń pochodzi z języka marokańskiego „kunekune”, który oznacza grube i okrągłe. Są one skrzyżowaniem berkshire, poland china i gloucester old spots wśród świń z Indonezji. Pochodzą z Nowej Zelandii, w której w 1976 roku Michael Willisow i John Simister postanowili uratować tę rasę przed wyginięciem skupując wszystkie kunekune z okolicy (w sumie 18) w celu prowadzenia hodowli tych niezwykłych świń. Powstało dzięki nim Nowozelandzkie Stowarzyszenie Świń Kunekune. Szacuje się, że obecnie w Nowej Zelandii jest ponad 1 000 świń tej rasy. Obecnie często można je zobaczyć w agroturystykach, bądź w ogrodach zoologicznych za granicą, a w szczególności w Nowej Zelandii, Wielkiej Brytanii i w USA (w Polsce raczej nie hodowana). Są to świnie pasące się, bezwonne, ciche i bezpieczne dla dzieci. Właściciele tych świń utrzymują je w domu lub cały rok na zewnątrz. Najważniejsze, aby zapewnić im ściółkę do spania, cień, schronienie, a także w miarę możliwości błoto, tak by mogły się wytarzać, dzięki czemu mogą regulować swoją temperaturę ciała. Mają krótkie, zadarte pyski i bujną szczecinę. Mogą być łaciate lub jednokolorowe (czarne, brązowe, złote), proste, falowane lub kręcone. Latem i zimą świnie tej rasy mogą zupełnie inaczej wyglądać ze względu na swoją długość i objętość włosów. Ciekawostką jest, że pod brodą mają parę frędzli zwanych Piri Piri.
Świnie te rosną powoli, a dojrzałość płciową osiągają w wieku 5 do 8 miesięcy. Mogą urodzić od 3 do 14 prosiąt, a ciąża wynosi od 112 do 116 dni. Są dobrymi matkami, a poród przebiega łatwo. Żyją od 15 do 20 lat. Ze względu na to, że kunekune dobrze funkcjonują na trawie można je wypasać, zaleca się na 1 akr (1 akr = 0,40468564224 hektara) od 5 do 6 świń. Mięso tej rasy jest czerwono marmurkowe, a przez to, że wolno dojrzewają są bardziej smakowite i preferowane przez wielu szefów kuchni w całych Stanach Zjednoczonych.
Kunekune można żywić trawą (wypasać), a także zbożem, owocami i warzywami. W miesiącach letnich żywienie powinno się składać z trawy i świeżych warzyw, natomiast jesienią i wiosną można dodać jabłka, aby uzyskać więcej błonnika, a zimą trawę można zastąpić mieszanką granulatu. Nie można karmić zwierząt resztkami po obiedzie. Jedną z organizacji zajmującą się rejestrem rejestracji i rodowodów świń czystej krwi rasy kunekune jest American KuneKune Pig Society w Kanadzie i USA, która założyła sobie cel wspierania współpracy między hodowcami, promowanie i ulepszanie rasy świń oraz ochronę i zachowanie rasy i jej standardu.
Meishan
Świnie te zostały wyhodowane w Chinach, w pobliżu jeziora Taj. Dlatego też często jest nazywaną świnią tajhu, bądź meishan, ponieważ najpopularniejszą odmianą w Europie jest ta pochodząca z regionu Meishan. Rasa ta w niezmienionej formie liczy 400 lat i jest uznawana za najstarszą rasę świni domowej. Ciemne ubarwienie chroni przed promieniowaniem UV. Świnie te wyróżniają się wyglądem poprzez długie, zwisające uszy, dużą głowę i silnie pofałdowaną skórą na pysku.
Zwierzęta tej rasy charakteryzują się spokojnym usposobieniem i są dobrymi matkami. Dojrzałość płciową osiągają w 3 miesiącu życia, a ciąża trwa 115 dni. Średnia ich płodność wynosi do 16 prosiąt. Ich masa ciała osiąga od 50 kg do 100 kg, a wysokość w kłębie wynosi 57 cm. Cechują się dużą odpornością na choroby.
Mięso z tych świń wyróżnia się dobrą smakowitością oraz dużą ilością tkanki tłuszczowej. Cenione za podroby, tłuszcz i skórę. Nie przyrastają szybko na wadze, mają powolny wzrost, a także unikatowy, nieatrakcyjny wygląd.
Tak jak wszystkie świnie rasa meishan jest wszystkożerna. Można podawać jej jęczmień, śrutę jęczmienną, trawę, specjalnie przygotowany granulat. Natomiast należy uważać na buraki, parowane ziemniaki, warzywa, owoce, ponieważ można je łatwo utuczyć. Z reguły tucz trwa średnio 150 dni, a tajemnica smacznego boczku tkwi w odkładaniu się tłuszczu u świń, które osiągnęły półtora roku.
Pamiętajmy, że szukając odpowiedniej dla siebie rasy świń powinniśmy zwrócić uwagę na wiele czynników, m.in. na zalecenia i doświadczenia hodowców. Świnie te są spokojne i nieagresywne, chińskie są wykorzystywane do hodowli przemysłowej, ale też już coraz częściej można spotkać je w zoo.
Mikroświnki
Posiadanie mikroświnek jest coraz bardziej w modzie, aczkolwiek należy zwrócić uwagę na pochodzenie świnek, a decyzja o ich zakupie powinna być rozsądna i przemyślana. Świnki te powstały w efekcie krzyżowania kilku miniaturowych ras świń, takich jak m.in.: nowozelandzkiej kunekune, gloucester old spot, wietnamskiej oraz ossabaw island. Takie działania były podjęte pod koniec lat 80. XX w. w Kanadzie i Wielkiej Brytanii.
Wysokość dorosłej świnki waha się od 30 cm do 45 cm, a masa ciała od 25 kg do 60 kg. Na wysokość i masę ciała wpływa wiele czynników zależnych m.in. od hodowców. Hodowcy dążą do coraz mniejszych rozmiarów świnek, co w niektórych przypadkach przekłada się na bardzo wczesne odstawienie prosiąt od matki (nawet w 2 tygodniu życia!), tak żeby zahamować proces wzrostu prosiąt. Takie przypadki nie powinny być praktykowane. By uniknąć negatywnych skutków miniaturyzacji lepszym rozwiązaniem okazuje się krzyżowanie większych loszek z mniejszymi knurkami, co również w konsekwencji prowadzi do łatwiejszych oproszeń.
Mikroświnki wcześnie osiągają dojrzałość płciową, w wieku około 5–6 miesięcy. Ostateczną swoją wielkość osiągają dopiero w wieku 3–5 lat.
„Kieszonkowe mikroświnki”. Korzystając z mediów społecznościowych na pewno każdy z nas spotkał się ze zdjęciami i filmami bardzo małych prosiaczków, które są błędnie tytułowane „kieszonkowymi mikroświnkami”. Takie stwierdzenie wprowadza błędne informacje. Społeczność otrzymuje informacje, że są to zwierzęta już dorosłe. Mikroświnki nazwano miniaturowymi nie dlatego, że mieszczą się w kubku od kawy czy w torebce, ale dlatego, że w porównaniu ze świnią domową, którą można spotkać w chlewie na polskiej wsi, która może osiągać masę ciała nawet ponad 400 kg są miniaturowe. Mikroświnki, będące najczęściej na zdjęciach i filmach są po prostu prosiętami. Dlatego, aby nie przeżyć rozczarowania należy pamiętać, że takie prosię urośnie i będzie swoją masą ciała przypominała owczarka podhalańskiego.
Świnie to zwierzęta monogastryczne. Są wszystkożerne i łakome, dlatego ważne jest żywienie tych zwierząt niskokalorycznie, ale wysokowartościowo, aby nie utuczyć świnki. Dorosłe osobniki powinny być karmione dwa razy dziennie, a ich dieta powinna składać się m.in. z warzyw (cukinia, kabaczki, marchewki, buraki dynia), owoców (jako przysmak, nagroda), zbóż (otręby zbożowe, kiełki pszenicy, pszenica, jęczmień). W diecie może również się pojawić sałata rzymska, kapusta włoska, siemię lniane. Zwierzęta powinny mieć cały czas dostęp do czystej wody. Nie należy podawać karmy dla psów lub kotów, resztek po obiedzie, czekolady, mięsa.
Daria Rucińska
Kujawsko-Pomorski Ośrodek
Doradztwa Rolnicz
