Kury należą do gatunku, który charakteryzuje ogromna zmienność cech pokrojowych i użytkowych. Wyróżnia się wśród nich rasy hodowane przez miłośników ze względu na piękne, oryginalne upierzenie oraz rody czy linie o wybitnych cechach użytkowych, wyspecjalizowanych w produkcji jaj czy mięsa. Oba cele hodowli nie wykluczają się wzajemnie, czego dowodem jest powrót do starych ras kur wiejskich, które obecnie cieszą się coraz większą popularnością. Kury to zwierzęta gospodarskie, które mogą być chowane w różnych warunkach: w małych stadkach utrzymywanych systemem ekstensywnym, w gospodarstwach przydomowych oraz w dużych stadach, w zamkniętych budynkach bez dostępu do wybiegu (system intensywny).
Zwierzęta te jako pierwsze zaczęto utrzymywać w jednym obiekcie w dużych grupach, na skalę przemysłową. Pozwoliło to na całkowite wyeliminowanie sezonowości w produkcji jaj czy mięsa, a co za tym idzie zwiększyła się dostępność tych produktów na rynku. Intensywnie prowadzone badania naukowe doprowadziły do dokładnego poznania procesów fizjologicznych mających bezpośredni wpływ na produkcję oraz stały się bogatym źródłem wiedzy na temat żywienia, profilaktyki, technologii chowu, przetwórstwa i marketingu. Niestety ogromny wzrost produkcji przyczynił się do obniżenia jakości jaj i mięsa. Obecnie jakość to sprawa priorytetowa, konsument żąda bowiem, aby produkty drobiarskie były smaczne i zdrowe. Można to osiągnąć stwarzając zwierzętom optymalne warunki chowu i żywiąc je paszami, które z jednej strony pozwalają na zapewnienie wszystkich składników odżywczych warunkujących dużą produkcję, zaś z drugiej – gwarantują dobrą jakość mięsa i jaj.
W latach siedemdziesiątych dzięki pomocy FAO nastąpił rozwój polskiego drobiarstwa, co spowodowało dynamiczny wzrost produkcji jaj i mięsa. W 1981 roku produkcja jaj osiągnęła najwyższy poziom (8000 mln sztuk), a ich spożycie wynosiło 227 sztuk na 1 mieszkańca. W latach następnych zarówno produkcja, jak i spożycie uległo znacznemu zmniejszeniu. W latach 2005-2007 produkcja globalna jaj kurzych przedstawiała się następująco: 2005 rok – 2637,1 mln zł, 2006 rok – 2889,2 mln zł, 2007 – 3006,3 mln zł., a liczba kur (w tym niosek) wyniosła: 2000 rok – 48274 tys. szt., 2005 rok – 113488 tys. szt., 2006 rok – 111653 tys. szt.
Specjalizacja w chowie kur, polegająca na wyodrębnieniu się dwóch kierunków użytkowania: nieśnego i mięsnego, doprowadziła do wytworzenia wyspecjalizowanych ras, rodów i linii kur, bowiem w jednolitych stadach trudno byłoby oczekiwać pożądanych rezultatów jednocześnie w produkcji jaj i mięsa. Między cechami nieśnymi i mięsnymi istnieje negatywna współzależność polegająca na tym, że kurę, która niesie dużo jaj, nie może charakteryzować duża masa ciała oraz drobne umięśnienie.
We współczesnej hodowli kur straciło znaczenie pojęcie rasy rozumiane jako grupa osobników w obrębie danego gatunku wywodząca się od wspólnych przodków. Rasy zostały użyte do wytworzenia określonych rodów (męskich lub żeńskich) czyli populacjo zamkniętych przed dopływem obcej krwi przez okres pięciu pokoleń. W obrębie rodów hoduje się linie ojcowskie i mateczne. Linia jest skonsolidowaną genetycznie grupą określonych osobników, w obrębie której doskonalona jest niewielka liczba cech.
Określone systemy hodowlane wymagają stosowania konkretnych typów kur. Systemem ekstensywnym i drobnotowarowym nie mogą być utrzymywane wyspecjalizowane mieszańce międzyliniowe, bardzo wymagające pod względem warunków środowiskowych i żywienia, o małej masie ciała. Bardzo dobrze w tych systemach sprawdzają się natomiast kury typu ogólnoużytkowego, które obok dobrej nieśności charakteryzuje dość dobre umięśnienie i dość wysoka masa ciała. Kury klasyfikuje się według trzech typów użytkowych:
Kury typu lekkiego – charakteryzuje je lekka sylwetka i masa ciała. Kury ważą 1,2 – 1,6 kg, natomiast koguty 1,7 – 2,4 kg. Kształt tułowia mają zbliżony do trójkąta. Silniej rozwinięta jest część tylna (brzuch), a słabiej część piersiowa. Mają białe upierzenie i znoszą jaja w białych skorupach. Oznaczają się dużą nieśnością – około 300 jaj o masie 54 – 66 g i wczesną dojrzałością płciową – 140 – 150 dni. Zaletą jest brak instynktu kwoczenia (wysiadywania jaj), a wadą płochliwość i skłonność do podfruwania.
Kury typu średniociężkiego (ogólnoużytkowe) – występuje tutaj duża zmienność pod względem cech pokrojowych i użytkowych. Niektóre rody bardziej przypominają kury typu lekkiego, inne natomiast ciężkiego. Charakteryzują się większą niż w przypadku lekkich masą ciała (1,5 – 2,6 kg – kury; 1,8 – 3,3 kg – koguty), późniejszą dojrzałością płciową (160 – 180 dni) oraz mniejszą nieśnością (160 – 200 jaj). Skorupa jaj jest brązowa. Kształt ciała jest zbliżony do prostokąta, a umięśnienie przedniej części ciała świadczy o dobrych cechach mięsnych. Zwierzęta są mało płochliwe, ale przejawiają chęć kwoczenia.
Kury typu ciężkiego – kształt ich ciała przypomina kwadrat. Mają umięśnioną klatkę piersiową i uda, szeroko rozstawione skoki oraz krótki i szeroki grzbiet. Masa ciała 20-tygodniowych samic wynosi około 3 kg, a samców około 4 kg. Barwa upierzenia biała. Nośność rozpoczynają późno – w wieku 190 – 200 dni i znoszą nie więcej niż 130 jaj rocznie. Ze względu na bardzo szybkie tempo wzrostu, bardzo dobre umięśnienie i wykorzystanie paszy są dobrym materiałem ojcowskim do produkcji brojlerów.
Charakterystyka wybranych ras kur
Altsteirer – rasa wyhodowana w Styrii na początku ubiegłego stulecia. Występują dwie odmiany barwne: brązowa (dzika) i biała. Jej szczególnym znakiem rozpoznawczym jest czubek znajdujący się na głowie za grzebieniem, który jest bardziej bujny u samic. Masa ciała samic wynosi około 2,5 kg, zaś samców około 3 kg. Jest to rasa ogólnoużytkowa, w równym stopniu przydatna do hodowli na mięso, jak i jaja.
Australorp – rasa wyhodowana w Austrii około 1920 roku. W upierzeniu dominuje połyskliwy, zielonkawo-czarny kolor. Tułów jest osadzony na dobrze rozstawionych nogach. Jest to rasa ogólnoużytkowa. Masa ciała samic wynosi około 2,5 kg, zaś samców około 3,5 kg. Australorpy należą do najwyżej produkcyjnych ras pod względem nieśności. Kury znoszą do 250 jasnobrązowych jaj w ciągu roku.
Barneveld – rasa holenderska wyhodowana w okolicach miasta Barneveld, średnio ciężka, bardzo dobrze niosąca, o doskonałej wydajności rzeźnej i wysokiej jakości mięsa. Charakteryzuje się niespotykanym rysunkiem na piórach i brązowym upierzeniem. Zdarzają się także osobniki o piórach z podwójnymi czarnymi obwódkami piór na brązowym tle – na obwodzie stosiny i obwodzie każdego pióra. Rasa Barnevelder znana jest z odporności i łatwości w przystosowywaniu się do różnych warunków. Kury latają słabo, rocznie znoszą około 200 jaj o ciemnobrązowej barwie skorupy. Jest to rasa ogólnoużytkowa. Masa ciała samic wynosi około 2,7 kg, zaś samców około 3,5 kg.
Brabancka wiejska (domowa) – początek istnienia tej rasy sięga XVII wieku. Jej cechą szczególną jest wyraźny, szczególnie u samic charakterystyczny czubek, położony za grzebieniem z tyłu głowy. Rasa ta ma wiele odmian barwnych, z których najczęściej występują okazy o ubarwieniu przepiórczym i dzikom. Masa ciała samic wynosi około 2,0 kg, zaś samców około 2,5 kg. Jest to rasa nieśna. Kury są wyjątkowo płochliwe i żywotne, dojrzewają późno i wykazują przeciętną nieśność.
Brahmy – jest to rasa kury domowej pochodząca z Indii. Jej cechą charakterystyczną jest wielkość oraz bardzo bogate upierzenie. Masa ciała samic wynosi około 4,5 kg, zaś samców około 5,0 kg. Posiadają nisko osadzony tułów i krótki grzbiet, także krótką i silnie upierzoną szyję. Nogi oraz żółte palce są pokryte piórami. Rasa ta występuje w wielu odmianach barwnych: czarnej, białej, kuropatwianej, brzozowej, krogulczej, jasnożółtej i niebieskiej. Dojrzałość rozrodczą kury osiągają w wieku 7 miesięcy, a koguty w wieku 1,5 roku. Jaja są kremowe, niewielkich rozmiarów. Jest to rasa mięsna.
Dorking – uważa się, że rasa pochodzi z Wielkiej Brytanii (po raz pierwszy opisano ją w 1815 roku), ale istnieją dowody na znacznie starsze jej korzenie. Już w czasach Imperium Rzymskiego opisywano kury niezwykle podobne w typie do współczesnych dorkinów. Ich sylwetka ma kształt prostokąta z nisko osadzoną linią piersi. Charakterystyczne pięciopalczaste skoki są krótkie, ale dają dobre podparcie dużej masie osadzonej na obfitych udach. Najczęściej spotykaną w hodowlach barwą jest kuropatwiana srebrna. Niektóre osobniki posiadają grzebień różyczkowy. Jest to typ kury lokujący się pomiędzy typem ogólnoużytkowym a mięsnym. Rasę cechuje zadowalająca nieśność i wysoka jakość mięsa. Masa ciała samic wynosi około 3,5 kg, zaś samców około 4,5 kg.
Drezdeńska – rasa niemiecka wyhodowana w Dreźnie. Charakteryzuje się idealnym wykorzystaniem paszy i szczególnie wysoką nieśnością. Występuje w wielu odmianach barwnych, choć barwą podstawową jest złocistobrunatna. Jest doskonałą nioską zimową i wspaniale nadaje się do hodowli przemysłowej. Masa ciała samic wynosi około 2,2 kg, zaś samców około 3,0 kg.
Kochiny – rasa wyhodowana w Chinach. Masa ciała samic wynosi około 4,5 kg, zaś samców około 5,5 kg. Ich sylwetka jest silna i muskularna. Nisko osadzony tułów, niemal całkowicie zakrywa żółte, krótkie nogi, upierzonymi stopami. Pierś jest szeroka, zaokrąglona, szyja krótka i obficie upierzona. Niewielką głowę zdobi pojedynczy grzebień. Kochiny występują w wielu odmianach barwnych: czarnej, niebieskiej, białej, płowożółtej, krogulczej, czarnej nakrapianej i kuropatowej paskowej. Rasa charakteryzuje się wysoką nieśnością i dużą wydajnością rzeźną. Mechelner – rasa charakteryzuje się szerokim, głębokim korpusem ustawionym na stosunkowo krótkich skokach. Jest to typ kury mięsnej. Masa ciała samic wynosi około 3,0 kg, zaś samców około 4,5 kg. Ptaki są spokojnego usposobienia i posiadają piękną sylwetkę. Nieśność jest raczej zadowalająca.
Niemiecki łososiowy – początkowo była to rasa hodowana wyłącznie na cele mięsne. Jej cechą charakterystyczną jest interesujące upierzenie, tworzące kryzę na szyi oraz pięciopalczastość. Typowe u samic jest łososiowe upierzenie, u kogutów ubarwienie jest bardziej zróżnicowane. Rasę cechuje wysoka nieśność oraz zwarte, soczyste, bardzo dobrej jakości mięso. Łączy ona atrakcyjny wygląd z wysoką jakością gospodarczą. Masa ciała samic wynosi około 3,2 kg, zaś samców około 4,0 kg.
Niemiecki reich – to bardzo wydajna rasa kury wiejskiej pochodząca z Niemiec. Sylwetka kury ma kształt prostokąta. Nogi są silne, średniej długości. Masa ciała samic wynosi około 2,5 kg, zaś samców około 3,5 kg. Występuje w wielu odmianach barwnych i jest chętnie prezentowana na licznych wystawach. Rasa dostarcza bardzo dobrego, delikatnego mięsa i dużą ilość jaj. Ptaki są odporne na zmiany pogody i nadają się do niewielkich hodowli przydomowych.
Rhodeland – rasa wyhodowana w Stanach Zjednoczonych w drugiej połowie XIX wieku. Sylwetka ptaków ma kształt prostokąta, pierś jest zaokrąglona, ogon krótki, nogi żółte, dość wysokie. Mogą posiadać grzebień pojedynczy lub różyczkowy. Rasa hodowana jest w dwóch odmianach barwnych – czerwonej i białej. Charakteryzuje się dużą nieśnością – kury znoszą rocznie około 220 jaj ważących od 50 do 60 g oraz odpornością na warunki pogodowe. Masa ciała samic wynosi około 3,0 kg, zaś samców około 4,0 kg.
Sundheimer – to jedna z najstarszych ras niemieckich wyhodowana w miejscowości Sundheim nad Renem. Początkowo zwierzęta miały być hodowane z przeznaczeniem na cele tuczne. Zgodnie z powyższymi założeniami udało się uzyskać wysokiej jakości zwarte mięso. Kury charakteryzuje także wysoka nieśność. Rasa występuje jednej odmianie barwnej i posiada bardzo ładną sylwetkę. Masa ciała samic wynosi około 2,5 kg, zaś samców około 3,5 kg.
Sussex – to stara wywodząca się z Anglii rasa początkowo hodowana była jako rasa mięsna, a obecnie wykazuje też wysoką nieśność. Typowa dla tej rasy jest pozioma linia grzbietu i tułów przypominający kształtem kostkę. Występuje wiele odmian barwnych: porcelanowa czerwona, kolumbijska, kolumbijska płowożółta, kolumbijska czerwona, płowa, brązowa, krogulcza i szarosrebrna. Wartą podkreślenia cechą tych kur jest duża odporność na zmiany warunków pogodowych. Są one dobrymi nioskami. Znoszą do 200 jaj rocznie. Przejawiają instynkt kwoczenia, są dobrymi matkami, także zastępczymi. Masa ciała samic wynosi około 3,0 kg, zaś samców około 4,0 kg.
Welsumer miniaturowy – rasa ta jest bardzo lubiana przez hodowców ze względu na szczególną elegancję i parametry użytkowe. Najbardziej popularny jest jej kuropatwiany wzorzec barwny. W 1969 roku wyhodowano odmianę pomarańczową. Ciało ptaka jest mocno wydłużone i kształtem przypomina piłkę do rugby. Upierzenie koguta i jego barwa przypominają typową włoszkę. Rasa ta jest znana z dobrej nieśności i nadzwyczajnej, jak na rasę miniaturową wielkości jaj, które ważą około 50 g. . Masa ciała samic wynosi około 0,9 kg, zaś samców około 1,0 kg.
Westfalskie totlegery – rasa zaliczana jest do ras cętkowanych lub kur mewich, które od ponad półtora wieku były hodowane w północnoniemieckich regionach nadmorskich. Charakteryzują się one obecnie grzebieniem i hodowane są w dwóch odmianach barwnych – srebrnej i złotej. U kur linia grzbietu jest pozioma, lekko opadająca, a skoki drobnokościste. Koguty posiadają mocno upierzony ogon z sierpówkami. Ze względu na dużą ruchliwość rasa nadaje się do hodowli dysponujących dużymi wybiegami. Zwierzęta są odporne na niskie temperatury i charakteryzują się bardzo dobrą nieśnością. Masa ciała samic wynosi około 2,0 kg, zaś samców około 2,5 kg.
Włoszka – rasa włoska wyhodowana w miejscowości Livorno. Występuje wiele odmian barwnych. Dobrze sprawdza się w hodowli domowej, ponieważ ptaki są mało ruchliwe i same dobrze wyszukują sobie pokarm na wybiegu. Nieśność ocenia się jako dobrą do bardzo dobrej. Kury znoszą około 200-250 białych jaj rocznie. Tuczność ocenia się jako bardzo skromną. Masa ciała samic wynosi około 2,5 kg, zaś samców około 3,0 kg.
Wyandotte – to amerykańska rasa ciężkich kur ogólnoużytkowych zarejestrowana w 1883 roku. Popularniejsza jest odmiana miniaturowa. Kury tej rasy są duże ciężkie (ponad 3 kg), o zaokrąglonym kształcie. Ciało jest dość szerokie, grzbiet długi, pierś głęboka i ładnie zaokrąglona. Szeroka tylna część ciała jednoznacznie wskazuje, że kury tej rasy są dobrymi nioskami. Rocznie mogą znieść około 200 jaj o różnym zabarwieniu skorupki. Pierwotnym ubarwieniem była odmiana srebrna. Obecnie zwierzęta posiadają wiele innych odmian barwnych m.in.: białą, czarną, niebieską, czerwoną, płowożółtą czy prążkowaną.
Systemy chowu kur
Ekstensywny (przyzagrodowy) – stosowany jest w gospodarstwach rolnych, w których utrzymuje się od kilkunastu do kilkudziesięciu kur, mogących korzystać z nieograniczonych wybiegów. Celem tego systemu jest pokrycie zapotrzebowania na jaja i mięso drobiowe w danym gospodarstwie. Nadwyżki są przeznaczane na sprzedaż i mogą stanowić produkcję towarową. Jego wadą są ograniczone możliwości powiększenia stada oraz konieczność odchowu kurcząt w sezonie wiosennym, co łączy się z sezonową produkcją jaj. Przy tym systemie otrzymywane są jaja i mięso o bardzo dobrych walorach smakowych i bardzo wysokiej jakości dzięki temu, że ptaki mogą żerować na wybiegach oraz żywione są przeważnie paszami gospodarskimi. W chowie przyzagrodowym zwykle nie buduje się wolno stojących budynków przeznaczonych dla kur. Ptaki utrzymywane są w pomieszczeniach przylegających do budynków inwentarskich lub innych zabudowań gospodarskich. Powinny być one suche i ciepłe, wyposażone w sprzęt do podawania paszy i wody, a także gniazda i grzędy. Liczba hodowanych kur zależy od wysokości pomieszczenia. Na 1 m2 powierzchni powinno przeznaczyć się około 6-7 dorosłych kur. Z pomieszczeń dla niosek kury powinny mieć wyjście na wybieg za pomocą specjalnego otworu. Karmidła niezależnie od typu i materiału powinny zapewniać ptakom łatwy dostęp do paszy, a ich konstrukcja zapobiegać przed rozsypywaniem mieszanki.
Gniazda wysłane czystą słomą lub wiórkami mogą być indywidualne lub zbiorowe. Jeśli decydujemy się na gniazda indywidualne to powinny one mieć wymiary nie mniejsze niż: szerokość 30 cm, głębokość 30-40 cm i wysokość 30-35 cm. Jedno takie gniazdo przeznacza się dla 6 niosek. Grzędy umieszcza się nad podgrzędną lub skrzynią nawozową na wysokości 80-100 cm od podłogi. Na 1 nioskę należy przeznaczyć około 20 cm grzędy, a odległość między sąsiednimi grzędami powinna wynosić 30 cm. Wszystkie lokuje się na tej samej wysokości. W pomieszczeniach dla kur można stosować piece akumulatorowe lub promienniki podczerwieni. Optymalna temperatura dla niosek to 180C. W okresie chłodów, gdy temperatura spada, następuje obniżenie nieśności. Niezbędna jest również wentylacja, zapewniająca taką wymianę powietrza, aby usunąć nadmiar szkodliwych gazów, głównie amoniaku.
Dużą rolę odgrywa też oświetlenie. Przy pomieszczeniach z oknami jego czas jest uzależniony od pór roku. Nioski bardzo silnie reagują na długość dnia świetlnego i wraz ze skracającym się dniem ich nieśność spada. Kurczęta odchowane w okresie od 1 czerwca do 1 września utrzymuje się bez oświetlenia do 20 tygodnia życia. Natomiast dla piskląt odchowanych w okresie od 1 września do 1 czerwca dzień świetlny ustala się według najdłuższego dnia naturalnego, jaki występuje w okresie 20 tygodni wychowu. Na wyniki produkcyjne wpływa nie tylko liczba godzin światła, ale także jego intensywność. Zbyt intensywne powoduje zwiększenie ruchliwości ptaków, co z kolei wpływa na zużycie paszy, wzrost zapylenia powietrza, a także może doprowadzić do wystąpienia zjawiska pterofagii i kanibalizmu. Niedostateczne oświetlenie, szczególnie w pierwszych dniach odchowu kurcząt utrudnia ptakom pobieranie karmy. Oprócz światła białego w pomieszczeniach dla drobiu możemy stosować także światło czerwone, które działa uspakajająco i zapobiega agresywności oraz niebieskie – niewidoczne dla ptaków, a ułatwiające pracę osobom z obsługi.
Półintensywny – jest prowadzony w częściowo regulowanych warunkach środowiska z ograniczonym wybiegiem. Liczba utrzymywanych kur wynosi kilkaset, są one utrzymywane w małych kurnikach i żywione mieszankami pełnoporcjowymi. Lepsze warunki sprawiają, że nieśność jest dużo wyższa niż w systemie ekstensywnym. Wychów kurcząt do 8 tygodnia prowadzony jest w wychowalni z dodatkowym źródłem ciepła. Aby uchronić kurczęta przed przeciągami stosuje się specjalne parawany. W ich wnętrzu ustawia się na przemian tacki z paszą oraz poidełka pisklęce, które są wymieniane w miarę wzrostu ptaków. W wychowalni obsada powinna wynosić 20 szt./m2 powierzchni. Kiedy pisklęta są już dobrze opierzone i temperatura powietrza jest odpowiednia, ptaki można przenieść na ogrodzone wybiegi, na których ustawia się karmidła, poidła oraz budki kolonijne służące do nocowania. Na 1 m2 budki umieszcza się 30-35 kurcząt. Aby wybiegi były utrzymane w dobrym stanie, najlepiej jest nie użytkować je przemiennie, obsiać roślinami motylkowymi, mieszanką traw. Jeżeli nie ma drzew, które dawałyby cień, to należy umieścić osłony w postaci daszków. Wychów na wybiegach nazywany też wychowem kolonijnym wymaga dużej powierzchni, gdyż na 1 kurę przeznacza się od 15 do 20 m2 wybiegu. Karmidła powinny posiadać daszki chroniące pokarm przed deszczem. Kurniki w których utrzymywane są kury, przeważnie nie są ogrzewane, przy czym należy pamiętać aby temperatura w okresie zimy nie spadła poniżej 40C, dlatego wymagana jest instalacja pieców akumulacyjnych. Grzędy umieszcza się nad podrzędną lub skrzynią nawozową na wysokości około 0,8-1 m nad podłogą. Na jedną kurę powinno przypadać od 18 do 25 cm grzędy, o odległość między nimi powinna wynosić od 30 do 35 cm. Obsada kur na 1 m2 powierzchni kurnika musi wynosić od 4 do 5 sztuk. W półintensywnym systemie utrzymania ptaki mają możliwość wychodzenia poza ograniczone wybiegi przez otwory w ścianie budynku o wymiarach 35×35 cm. Wymaga on jednak dużego nakładu pracy związanej z obsługą kur i pielęgnacją wybiegów.
System intensywny – charakteryzuje się dużą koncentracją kur lub brojlerów chowanych w zamkniętych, specjalnych budynkach, najczęściej bez okien. Ptaki mogą być utrzymywane na ściółce i ruszcie albo tylko na ruszcie. W polskich warunkach najczęściej stosowany jest chów w głębokiej ściółce, który jest najbardziej zbliżony do naturalnych warunków bytowania ptaków oraz wymaga najmniejszych nakładów finansowych. Bardzo ważną rolę odgrywa tutaj jakość stosowanej ściółki, ponieważ wpływa ona na kształtowanie się mikroklimatu w kurniku. Powinna być ona sucha, czysta, bez zapachu oraz wolna od zanieczyszczeń mechanicznych i mikrobiologicznych, o dobrych właściwościach higroskopijnych. Na ściółkę przeznacza się pociętą słomę ze zbóż ozimych, suche wióry z drzew liściastych, trociny, torf oraz plewy z roślin zbożowych i motylkowych. Najlepsze właściwości wchłaniania wody i amoniaku ma torf, jednakże ze względu na dość wysoką cenę jest on stosowany w niewielkim stopniu. Grubość pokrywy zależy od pory roku oraz wieku ptaków i powinna wynosić od 8 do 15 cm, a jej wilgotność nie powinna przekraczać 18%. Zbyt duża stwarza zagrożenie występowania kokcydiozy i pasożytów. Zwiększa się również stężenie amoniaku, siarkowodoru i innych szkodliwych gazów, które obniżają wyniki produkcyjne. Natomiast zbyt sucha ściółka (poniżej 18%) powoduje zbyt duże zapylenie powietrza, co z kolei może być przyczyną trwałych uszkodzeń pęcherzyków płucnych.
Odchów kurcząt i kur może odbywać się w tym samym budynku lub mogą one przebywać w wychowalni, ale w momencie rozpoczęcia nieśności powinny być przeniesione do kurnika. Brojlery kurze od momentu zasiedlenia do końca tuczu odchowywane są w tym samym pomieszczeniu.
Oprócz chowu na ściółce ptaki mogą być utrzymywane na siatce lub ruszcie. Jest to dalszy stopień intensyfikacji utrzymania, który pozwala na zwiększenie obsady kur na 1 m2 powierzchni oraz obniża koszty związane z pielęgnacją oraz wymianą ściółki. System ten polega na tym, że 2/3 lub 3/4 powierzchni stanowi drewniany ruszt umieszczony na wysokości 40 cm nad skrzynką nawozową lub metalowa siatka, zaś resztę podłogi pokrywa ściółka. Na ruszcie umieszczone są karmidła i poidła, natomiast gniazda znajdują się na ściółce. Chów niosek w tym systemie ma pozytywny wpływ na zdrowotność stada, ponieważ zwierzęta na mają kontaktu z odchodami i dzięki temu mniej chorują.
Największą obsadę ptaków na 1 m2 uzyskujemy przy bateryjnym systemie utrzymania. Jest on całkowicie zautomatyzowany, a klatki muszą odpowiadać ustalonym normom. Ze względu na układ klatek w bateriach możemy je podzielić na:
- płaskie,
- kaskadowe z pełnym przesunięciem,
- kaskadowe z częściowym przesunięciem,
- pionowe 3- lub 4-kondygnacyjne.
Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami krytykują ten system utrzymania, ponieważ nie zapewnia on ptakom komfortu psychicznego. Kury w klatkach są mniej aktywne i bardziej nerwowe. Przed zniesieniem jaja wykazują agresywność i niepokój.
Źródło: Joanna Radziewicz, Rolniczy Magazyn Elektroniczny nr 33, www.cbr.edu.pl, fot. imageafter.com
