Trybunał: WPR nadal zbyt złożona

W październiku 2011 r. Komisja złożyła do Parlamentu Europejskiego i Rady wnioski legislacyjne dotyczące reformy WPR od 2014 r. Europejski Trybunał Obrachunkowy zbadał cztery główne projekty rozporządzeń przedstawione przez Komisję i w dniu dzisiejszym publikuje swoją opinię na temat tych tekstów (opinia nr 1/2012).

Trybunał wyraża uznanie dla starań podjętych przez Komisję w celu uproszczenia przepisów WPR i uwzględnienia uwag przedstawionych przez Parlament, Radę oraz Trybunał. Trybunał uważa jednak, że ramy prawne tej polityki są nadal zbyt złożone. Na przykład wydatki w zakresie rozwoju obszarów wiejskich reguluje sześć różnych poziomów zasad. Jeśli chodzi o zasadę wzajemnej zgodności, Trybunał uważa, że pomimo proponowanej reorganizacji złożoność tej polityki nadal utrudnia zarządzanie agencjom płatniczym i beneficjentom.

Mimo że z założenia wspólna polityka rolna skupia się na rezultatach, pozostaje ona w znacznym stopniu ukierunkowana na wydatki i kontrolę wydatkowania, a zatem jest zorientowana bardziej na zapewnienie zgodności niż na osiąganie wyników. Przede wszystkim w przepisach odpowiedniego rozporządzenia nie ustanowiono celów płatności bezpośrednich dla rolników w ramach WPR, nie określono również oczekiwanych rezultatów stosowania tych przepisów ani rodzaju wskaźników, które należy stosować do mierzenia tych rezultatów. W odniesieniu do rozwoju obszarów wiejskich Trybunał podkreślił wagę ustanowienia szczegółowych konkretnych celów, jakie powinny osiągnąć proponowane działania, a także znaczenie ukierunkowania pomocy na te obszary wiejskie, gdzie wsparcie jest potrzebne najbardziej. Nie określono również w adekwatny sposób celów ani rezultatów jakościowych i ilościowych, które ma przynieść realizacja zasady wzajemnej zgodności oraz wprowadzenie elementu „ekologizacji” płatności bezpośrednich. Przedstawienie takich celów pomogłoby ukierunkować politykę na osiąganie zakładanych rezultatów.

Trybunał odnotował postawiony przez Komisję cel skierowania płatności bezpośrednich WPR do „rolników czynnych zawodowo” oraz jej starania na rzecz bardziej zrównoważonej dystrybucji płatności bezpośrednich wśród beneficjentów. Trybunał uważa jednak, że nadal utrzymuje się ryzyko wypłacania środków beneficjentom, którzy nie prowadzą żadnej działalności rolniczej. Ponadto Trybunał stwierdza, że wpływ tzw. ograniczania (zmniejszenia pomocy, w przypadku gdy przekroczy ona pewne limity) na redystrybucję pomocy będzie niewielki.

Trybunał ma również wątpliwości, czy wdrożenie niektórych spośród proponowanych działań nie spowoduje nadmiernego obciążenia administracyjnego dla krajowych instytucji zarządzających i rolników. Jako rozwiązanie tego problemu Trybunał proponuje przyjęcie ogólnej i prostej definicji pojęcia „rolnika czynnego zawodowo” i sugeruje, by Komisja zajęła się wdrożeniem związanych z tym przepisów, co pozwoliłoby osiągnąć nadrzędne cele określone w Traktacie: zwiększenie wydajności rolnictwa oraz podniesienie indywidualnego dochodu osób pracujących w rolnictwie.

Trybunał odnotował, że według szacunków Komisji proponowana reforma może spowodować wzrost kosztów zarządzania systemem płatnościami bezpośrednich o 15%. Koszty te ponosić będą państwa członkowskie. Trybunał stwierdza, że niedostępne są informacje na temat stopnia, w jakim te dodatkowe koszty zostaną zrównoważone zwiększoną skutecznością zarządzania lub wydajnością realizacji polityki.

Trybunał jest zdania, że Komisja, jako podmiot ponoszący ostateczną odpowiedzialność za wykonanie budżetu, powinna z początkiem nowego okresu finansowego przeprowadzić przegląd funkcjonowania systemów zarządzania i kontroli państw członkowskich. Taki nadzór z jej strony ograniczałby ryzyko, że błędy będą wykrywane dopiero w ramach kontroli następczych (co może skutkować częstszymi korektami finansowymi).

Projekt rozporządzenia przewiduje udostępnienie uprawnień do płatności nowym rolnikom (zwłaszcza młodym rolnikom rozpoczynającym działalność rolniczą) w 2014 r. Trybunał wyraża jednak obawę, że w kolejnych latach nie będzie już gwarancji dostępności tych uprawnień. Ponadto Trybunał uważa, że wymóg aktywowania uprawnień do płatności (lub ubiegania się o wsparcie w ramach JPO) w 2011 r. w celu uzyskania uprawnień w 2014 r. może stworzyć nowe bariery w dostępie do systemu dla rolników rozpoczynających działalność. Trybunał jest zdania, iż należy stworzyć odpowiednie zabezpieczenia, aby zapobiec powstaniu takich barier.

W opinii Trybunału proponowane przepisy dotyczące „wycofania”, „zmniejszenia” i „wykluczenia” z pomocy w państwach członkowskich są niejasne zarówno pod względem brzmienia, jak i zakresu stosowania. Trybunał stwierdził, że przepisy te powinny zostać uproszczone poprzez spójne użycie właściwie zdefiniowanej terminologii oraz konsekwentne stosowanie zasady, według której nieprawidłowości skutkują obniżeniem pomocy i są ujawniane w stosownych danych statystycznych przedstawianych przez państwa członkowskie i Komisję.

Na koniec Trybunał pragnie podkreślić, że warunkiem skuteczności reformy będzie również klarowność rozporządzeń wykonawczych, które zamierza opracować Komisja. Będzie ona zależała również od tego, jak szybko agencje płatnicze dostosują swoje procedury i systemy, co może zająć od 12 do 24 miesięcy od momentu przyjęcia przepisów wykonawczych przez Komisję.

Opinię Trybunału w sprawie wniosków legislacyjnych Komisji dotyczących reformy wspólnej polityki rolnej (WPR) przedstawi pod koniec kwietnia w Parlamencie Europejskim Michel Cretin, członek Europejskiego Trybunału Obrachunkowego.

Redakcja AgroNews, fot. sxc.hu