Uprawa lucerny na paszę

Lucerna jest rośliną znaną w  Polsce od bardzo dawna. Wspominają o niej w swoich zielnikach uczeni z Krakowa już na początku XVIII wieku.

Wartość pokarmowa lucerny jest szczególnie duża. Zarówno siano, sianokiszonka, jak i zielonka zawierają dużo cennych składników pokarmowych. Zawiera  dużo białka i jest to najtańsze białko, otrzymywane z roślin polowych .Oprócz tego lucerna zawiera sporo wapnia i innych składników mineralnych oraz witamin.

Plon zielonki trzech lub czterech pokosów jest prawie dwukrotnie większy niż koniczyny, a czterokrotnie większy niż plon siana z łąki średniej jakości.

Zalety paszowe nie wyczerpują wszystkich korzyści, jakie daje uprawa lucerny. Lucerna użyźnia glebę i w ciągu kilku lat zwiększa plony roślin następczych. Zaorana lucerna wnosi do gleby dużo cennych składników nawozowych. Masa korzeni oddziałuje też dodatnio na  strukturę gleby. Dzięki swemu głębokiemu  ukorzenieniu i długiemu okresowi wegetacji  łatwiej przetrzymuje suszę niż inne rośliny uprawne; opady w drugiej połowie lata lucerna zdoła jeszcze wykorzystać, czego już nie mogą  dokonać koniczyny lub strączkowe grubonasienne.

Lucerna na ogół  łatwo dostosowuje się do najrozmaitszych warunków glebowych. Największe plony daje na glebach  pszenno –buraczanych, ale na żytnio –ziemniaczanych rośnie dobrze i daje większe plony niż inne rośliny pastewne. Dostosowanie się lucerny do różnych środowisk glebowych wiąże się z jej  silnie rozwiniętym systemem  korzeniowym. Z tego powodu lucerna stawia  duże wymagania co do podglebia i podłoża. Glina, iły, margiel lub gleby piaskowe gliniaste, znajdujące się w pobliżu, wpływają na zwiększenie plonów.  Woda gruntowa nie powinna znajdować się bliżej niż na 150 cm od powierzchni. Lucerna źle znosi kwaśny odczyn gleby. Najbardziej odpowiednia  jest gleba o pH od 6,5 do 7,2.

Lucernę można uprawiać w siewie czystym w terminie wiosennym lub w terminie letnim lub jako wsiewkę  w roślinę  ochronną w okresie wiosennym.

Przedplonami dla lucerny wysiewanej  w terminie letnim mogą być mieszanka ozima przeznaczona na zielonkę, rzepak lub jęczmień ozimy.

 Wieloletnie obserwacje zalecają siew bez rośliny ochronnej głównie w warunkach dla lucerny mniej odpowiednich, tj. w przypadku uprawy na glebach lżejszych  lub stosowania letniego siewu. Przy tym   sposobie  siewu bezwzględnym wymogiem jest wybór stanowiska wolnego od chwastów i systematyczne ich niszczenie.

Siew lucerny w roślinę ochronna nie jest ryzykowny przy wysokim poziomie kultury roli, na glebach żyznych i zasobnych w wodę. Roślina ochronna, którą najczęściej jest zboże jare – jęczmień  na ziarno lub owies na zielonkę, ma ograniczyć występowanie chwastów oraz chronić glebę  przed  erozją.  Aby stworzyć korzystne warunki dla wzrostu  lucerny norma wysiewu zbóż musi być zmniejszona o co najmniej   o 25% w stosunku do zalecanych siewów czystych. Nawożenie azotem zboża też należy ograniczyć  do poziomu 60% dawki  zalecanej w siewie czystym.

 Wczesne zasiewy są mniej zachwaszczone oraz pozwalają na wykorzystanie zimowych zapasów wody potrzebnych  do kiełkowania i ukorzeniania  młodych roślin.Za wczesna porę siewu należy uważać siew jednoczesny z kłosowymi jarymi lub wykonany zaraz po nich. Siew letni powinien być wykonany w czerwcu lub lipcu. Późniejsze terminy siewu bywają zawodne ze względu na letnie posuchy.

  Najlepszym przedplonem dla lucerny przy siewach wiosennych są okopowe na oborniku, bo pozostawiają pole  odchwaszczone i zasobne w składniki pokarmowe. Bardzo dobrymi przedplonami są też rzepak i zboża oraz kukurydza.  Rozpatrując przedplon trzeba mieć szczegółową informację o herbicydach stosowanych w tych  przedplonach, terminach ich stosowania i dawkach, a także znać przebieg pogody w roku poprzednim. Jeżeli rok poprzedzający uprawę lucerny był suchy, to pozostałości tych preparatów mogą uszkadzać siewki. Na stosowane herbicydy należy zwrócić szczególną  uwagę siejąc lucernę po burakach i wymarzniętym rzepaku ozimym.

Do wysiewu lucerny należy stosować materiał kwalifikowany, zaprawiony środkiem grzybobójczym, oraz – bezpośrednio  przed siewem – szczepionkę bakteryjną  „nitragina”, jeżeli na danym polu nie uprawiano lucerny ani nostrzyku w ostatnich dziesięciu latach.

Ilość wysiewu wynosi 10-12 kg/ha dla czystego siewu w korzystnych warunkach glebowych i 12-16 kg/ha  dla czystego siewu w mniej korzystnych warunkach, 16-20 kg/ha dla wsiewek w rośliny ochronne, na glebach mniej żyznych i podatnych na zachwaszczenie.

Zależnie od rodzaju gleby nasiona powinny być umieszczane na głębokości od 1 do 2 cm. Na glebach bardziej suchych głębiej, a na zwięzłych – płycej. Rola przed siewem nie może być zbyt pulchna.

Przy uprawie lucerny jako wsiewki należy ją zasiać odrębnym przejazdem siewnika bezpośrednio po siewie rośliny ochronnej, która zazwyczaj wymaga siewu na  głębokość  3 -4 cm.

W przypadku silnego zachwaszczenia, przy uprawie lucerny jako wsiewki w zboża można stosować  Chwastox  Extra 300 SL  lub Dicoherb 750 SL. Herbicydy te  można stosować, gdy lucerna wykształci  1-3 liści właściwych, a zboża stanowią zwarty łan, nie później jednak jak do końca fazy krzewienia. Jesienią na plantacjach  jednorocznych i starszych ( koniec października  do połowy listopada ),  na chwasty dwuliścienne i niektóre jednoroczne oraz perz ,można stosować  Kerb 50 WP.   Na plantacjach  jednorocznych przed wykształceniem pąków kwiatowych na chwasty dwuliścienne, głównie szczaw kędzierzawy i  tępolistny  – Asulox 400 SL. Dość skutecznym sposobem zwalczania chwastów w roku siewu lucerny /w czystym siewie/ jest jej  wykaszanie  na wysokość 10-15 cm. W następnych latach  użytkowania  jest zalecane jest bronowanie lucerny wiosną , co stymuluje wzrost lucerny , zwalcza niektóre chwasty i powoduje lepsze wykorzystanie stosowanych nawozów.

Lucerna ma dużą zdolność  wykorzystywania składników pokarmowych z gleby lecz na wydanie wysokich i stabilnych plonów potrzebuje wysokiego nawożenia. Ustalenie prawidłowych dawek nawożenia  powinno wynikać z  analizy gleb oraz zależeć od tego czy lucerna wysiewana jest w siewie czystym czy tez w roślinną ochronną. Zazwyczaj stosuje się następujące dawki NPK – przy siewie czystym w pierwszym roku – 2o kg N /ha, 60-100 kgP2O5/ha i 80-140 kg K2O /ha, a przy siewie w roślinę ochronną 60 kg N/ha, 80-120 kg P2O5/ha i 100-160 kg K2O/ha. W latach pełnego użytkowania lucernę nawozi się przede wszystkim fosforem i potasem w dawkach jak przy siewie czystym pod pierwszy i drugi pokos.

Wraz z rozwojem  części nadziemnych rośliny rosną  w głąb ziemi jej korzenie. W początkowym okresie masa nadziemna rozwija  się szybciej niż korzenie. W okresie poprzedzającym kwitnienie masa zielona wynosi w przybliżeniu  dwukrotnie więcej niż ogólna masa systemu korzeniowego. Każde koszenie zatrzymuje rozwój korzeni, a nawet powoduje częściowe ich obumieranie. Podczas kwitnienia korzenie szybko się rozwijają, a masy nadziemnej nie przybywa. W końcowym okresie kwitnienia i na początku owocowania stosunek wspomnianych mas  nadziemnej i podziemnej przedstawia się mniej więcej, jak jeden do jednego, a więc są one prawie sobie równe.  Ponieważ przy uprawie lucerny zależy nam  na wczesnym  i silnym rozwoju korzeni, z opisanego przebiegu wzrostu korzeni wynika metoda jej koszenia i użytkowania.   Zbyt częste koszenie świeżo zasianej lucerny  osłabia rozwój korzeni  i w dalszych latach zmniejsza plonowanie.

Lucerna  w użytkowaniu rolniczym pozostaje przez okres 2 -3 lat.  Pełnie plonowania osiąga w drugim i trzecim roku uprawy , kiedy to możliwe jest  stosowanie różnych wariantów eksploatacji . W roku siewu, lucerna siana bez rośliny ochronnej powinna zostać skoszona w fazie pełni kwitnienia , a po raz drugi  po około  8 tygodniach. Lucerna wysiewana  w roślinę ochronną daje jeden pokos, który należy skosić  w początku kwitnienia/ przełom września i października/. W latach pełnego użytkowania lucernę zbiera się w fazie pąkowania  lub początku kwitnienia.  Najbardziej odpowiednie jest trzykrotne koszenie w roku. Wówczas rozwój części nadziemnej i systemu korzeniowego jest prawidłowy, a gęstość porostu zachowana. Czterokrotne koszenie daje również wysokie plony, ale jeden pokos musi być nieco opóźniony  w celu zapewnienia dobrego rozwoju korzeni. Lucernę należy użytkować wyłącznie kośnie na wysokość  4-6 cm.   Do koszenia lepiej używać kosiarki palcowej, by nie uszkadzać  szyjki korzeniowej, która jest organem spichrzowym rośliny i  jej stan decyduje o  przezimowaniu, trwałości  oraz plonowaniu plantacji.

Jako roślina wieloletnia i wielokośna lucerna dostarcza paszę o korzystnych cechach jakościowych.

Zofia Trzeciak
PZDR Aleksandrów Kujawski

Źródło: Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, www.kpodr.pl, fot. sxc.hu