Wpływ wapnia na zmniejszenie chorób owoców

Wapń musi być dostarczony dla roślin z zewnątrz przez cały okres wegetacji. Jedynie naniesiony na skórkę owocu wnika do miąższu.

Owoce z drzew, na których wystąpił niedobór wapnia nie nadają się do konsumpcji ze względu na gorzką plamistość podskórną, oparzeliznę powierzchniową i miękką oparzeliznę, rozpad chłodniczy i wewnętrzny. Chcąc przechowywać owoce jak najdłużej w przechowalni, czy też chłodni, należy przynajmniej na miesiąc przed zbiorem owoców wykonać badanie laboratoryjne na zasobność składników mineralnych w owocu. Dopiero na podstawie otrzymanych wyników można określić braki. Wówczas jest jeszcze czas by wprowadzić korektę w dokarmianiu dolistnym i uzupełnić brakujące składniki. Na sukces w przechowywaniu możemy liczyć wówczas, gdy owoce będą miały optymalny skład chemiczny.

Cenny wapń
Wapń spełnia ważną rolę we wzroście i rozwoju roślin. Wpływa na gospodarkę wodną, węglowodanową i białkową, bierze udział w powstawaniu szczawianów oraz aktywuje enzymy. W roślinie bardzo słabo przemieszcza się ze starych liści do stożków wzrostu, w związku z tym musi być dostarczony dla roślin z zewnątrz przez cały okres wegetacji. Jedynie wapń naniesiony na skórkę owocu wnika do miąższu, należy zatem zadbać, aby podczas opryskiwań roztwór dokładnie pokrył powierzchnię owoców w całej koronie. Szczególną uwagę należy zwrócić na dokładne pokrycie powierzchni owoców znajdujących się w wierzchołkowej części korony, gdyż zawierają one mało tego składnika.

Więcej opryskiwań wapniem wykonuje się w przypadku: słabego plonowania drzew, w warunkach wysokich temperatur powietrza, małych opadów deszczu w okresie letnim oraz kiedy zależy nam na długim przechowywaniu owoców. Niezbędny jest także w celu ograniczenia chorób fizjologicznych ujawniających się wewnątrz miąższu (np. zbrunatnienie przygniezdne). Bardzo groźną chorobą wywołaną brakiem wapnia jest gorzka plamistość podskórna. Są na nią szczególnie podatne niektóre odmiany, np: Jerseymac, Koksa Pomarańczowa, Piękna z Boskoop, Elstar, Jonagold i jego sporty, Gala i jego sporty, Szampion, Ligol, Gloster, Cortland.

Pora na opryski
Wskazane jest rozpoczęcie opryskiwań wapniem w połowie czerwca (4-6 tygodni po zakończeniu kwitnienia drzew), gdy zawiązki owocowe mają wielkość orzecha włoskiego. O skuteczności opryskiwań wapniem decydują także warunki pogodowe podczas zabiegu oraz po jego wykonaniu. Przy zbyt wysokiej temperaturze powietrza (pow. 25°C) pobieranie wapnia naniesionego na powierzchnię owocu jest bardzo ograniczone z powodu szybkiego wyparowywania wody i wytrącania się soli wapnia.

Również zbyt silny wiatr w okresie opryskiwania może obniżyć skuteczność zabiegu poprzez nierównomierne rozprowadzenie cieczy w koronie drzew, a także szybkie wyparowywanie cieczy z powierzchni owoców.

Zabiegi należy wykonywać późnym wieczorem, gdy temperatura powietrza wynosi 10-15°C. Doglebowe nawożenie wapniem odbywa się podczas wapnowania gleb. Istnieje wiele czynników ograniczających przyswajanie wapnia z gleby przez rośliny: niedostatek wody, temperatura gleby, zdrowotność systemu korzeniowego i proporcje pomiędzy różnymi składnikami mineralnymi w glebie. Długotrwałe susze zakłócają nie tylko pobieranie wapnia, ale powodują także nieprawidłowości w przewodzeniu tego składnika między liśćmi a owocami w fazie ich najintensywniejszego wzrostu.

W zgodzie z fizjologią
Niedobór wapnia we wszystkich fazach rozwojowych owocu ogranicza podziały komórkowe oraz powoduje zaburzenia w strukturze błon komórkowych i plazmolemmy. Fizjologiczna rola tego składnika polega m.in. na spajaniu ścian sąsiadujących ze sobą komórek, utrzymaniu integracji i właściwości półprzepuszczalnych błon. W miarę pogłębiania się niedoboru wapnia dochodzi do rozpadu struktury błon komórkowych. Optymalna zawartość wapnia hamuje proces oddychania i starzenia się owoców.

Zapobiega także chorobom fizjologicznym w czasie przechowywania jabłek, jeżeli stworzy się warunki sprzyjające pobieraniu i akumulowaniu wapnia w owocach poprzez dokarmianie dolistne stosując jeden z nawozów dolistnych już od 4-6 tygodnia po zakończeniu kwitnienia jabłoni – w kilku powtórzeniach co 7-10 dni. Badania wykazały, że owoce w ciągu tego okresu gromadzą około 90% tej ilości wapnia, którą pobierają do końca swego wzrostu na drzewie. Nawozy te były one stosowane we wdrożeniach prowadzonych przez ODR, RCDRR i OW oraz MODR Oddział w Radomiu wykazując bardzo dobrą skuteczność w uprawach sadowniczych.

Istotna korelacja
Nadmierne nawożenie azotem, potasem, a niekiedy i magnezem wywołuje niedobór wapnia w miąższu owoców. Na skład chemiczny owoców decydujący wpływ ma forma nawozu azotowego i termin jego stosowania. Nawozy takie, jak siarczan amonu i saletra amonowa obniżają zawartość wapnia w owocach, co powoduje np. rozpad wewnętrzny i porażenie przez grzyby powodujące gorzką i mokrą zgniliznę. Należy pamiętać, że duże (wyrośnięte owoce) zrywane z drzew obficie nawożonych tymi składnikami są podatniejsze na rozpad owoców. Nadmierne nawożenie potasem sprawia, że może się on stać antagonistyczny względem wapnia.

Potas powinien dominować i być stosowany dolistnie w okresie wzrostu zawiązków owocowych (wielkość orzecha włoskiego). Pierwiastek ten reguluje gospodarkę wodną w roślinie oraz wpływa na aktywność enzymów. W tym okresie szczególnie szkodliwy jest nadmiar magnezu w glebie – silnie ogranicza on pobieranie potasu. Dlatego dolistnie należy dostarczyć potas.

Jeżeli zaistnieje potrzeba dokarmiania magnezem, należy zastosować opryski dolistne. Magnez w liściach roślin odgrywa bardzo istotną rolę. Ponad 50% zawartości magnezu znajduje się w chloroplastach, gdzie bierze aktywny udział w procesie fotosyntezy, czyli przyswajaniu dwutlenku węgla z powietrza. Jego brak powoduje rozpad chlorofilu, a także zahamowanie wielu procesów biochemicznych fotosyntezy i oddychania.

Niezbędny składnik
Jędrność miąższu owocu zależy od wysycenia ścian komórkowych przede wszystkim wapniem i fosforem. Fosfor wchodzi w skład wielu związków organicznych, a ponadto pewne wiązania fosforanowe akumulują dużo energii wykorzystywanej w różnych procesach zachodzących w komórkach.

Liczne związki organiczne mogą być metabolizowane tylko po przyłączeniu się do nich kwasu fosforowego. Tak więc fosfor w organizmie roślinnym pełni rolę bardziej uniwersalną niż inne składniki. Stanowi on nie tylko niezbędny składnik szeregu związków organicznych, wielu enzymów, ale za pośrednictwem wysokoenergetycznych związków fosforanowych typu ADP lub ATP staje się głównym przenośnikiem i akumulatorem energii w procesach biochemicznych.

Dzięki tym związkom energia wyzwalana w procesach egzoenergetycznych nie ulega całkowitemu rozproszeniu, lecz w znacznej ilości zostaje przechowana i może być zużyta w procesach endoenergetycznych. Dzięki temu wydajność energetyczna procesów biochemicznych sięga 60-70%. W przypadku dużego deficytu fosforowego w glebie (określonego na podstawie chemicznej analizy gleby) lub objawów niedoborowych na liściach, należy zastosować w okresie wzrostu zawiązków owocowych, a także na 4 i 2 tygodnie przed zbiorem owoców, dokarmianie dolistne.

Źródło: dr Bogdan Z. Jarociński, Raport Rolny, www.raportrolny.pl, fot.sxc.hu