Ilość produkowanego mleka oraz jego jakość zależą od wielu czynników. Są to między innymi: uwarunkowania genetyczne, pora roku, stadium laktacji, wiek krowy i jej zdrowie, higiena pozyskiwania mleka oraz żywienie. Stosunkowo szybkie zmiany w składzie i wydajności mleka wywołuje żywienie, które ma niewątpliwy wpływ na zawartość tłuszczu, białka i witaminy A w mleku, natomiast poziom laktozy oraz składników mineralnych pozostaje dość stały. Poprzez żywienie hodowca może również wpływać pośrednio na smak, zapach mleka, zawartość drobnoustrojów oraz jego przydatność dla przetwórstwa.
Wpływ żywienia na wydajność mleczną krów
Najwyższą wydajność mleka o największej zawartości tłuszczu i białka uzyskuje się przy dokładnym zbilansowaniu dawki pokarmowej w stosunku do produkcji i zapotrzebowania krowy.
Na spadek wydajności mlecznej wpływa zarówno niedobór energii, jak i białka w dawce pokarmowej. Nadmiar białka powyżej 20% powoduje spadek wydajności oraz przyczynia się do pogorszenia wykorzystania energii w dawce.
Wpływ żywienia na zawartość tłuszczu w mleku
Wpływ żywienia na zawartość tłuszczu w mleku jest bardzo wyraźny. Zmiany zawartości tego składnika mogą przekraczać nawet 3 jednostki procentowe. Należy nadmienić, że im większy jest udział w dawce pasz objętościowych, takich jak siano, sianokiszonka, dobrej jakości kiszonki czy nawet dobra słoma, tym większa jest zawartość tłuszczu w mleku.
Biorąc pod uwagę wpływ rodzaju paszy na ilość tego składnika w mleku, możemy uszeregować pasze w następującej kolejności:
- bardzo dobre – siano, sianokiszonka
- dobre – kiszonka z kukurydzy, GPS
- złe – kiszonka z wilgotnej trawy
- bardzo złe – kiszonka z liści buraków
W przypadku skarmiania pasz o małej zawartości włókna, niezbędny jest dodatek odpowiedniej ilości paszy o dużej zawartości tego składnika, np.siana czy dobrej słomy. Zaleca się, aby zawartość włókna surowego w dawce dziennej dla dojnej krowy wynosiła 18-22% suchej masy paszy. Poza zawartością w paszy włókna strukturalnego o zawartości tłuszczu w mleku decydują i inne czynniki. Żywienie może wpływać zarówno na wzrost, jak i na spadek zawartości tłuszczu w mleku.
Czynniki wpływające na wzrost zawartości tłuszczu to:
- częste pobieranie mniejszych porcji paszy,
- żywienie paszami oraz dodatkami (np. melasa) o dużej koncentracji energii w dawce,
- duży udział celulozy w dawce (np. siano),
- dodatek tłuszczu w paszy (np. gniecione lub śrutowane nasiona oleistych): zaleca się udział tłuszczu w dawce 3-4%,
- dodatek substancji poprawiających równowagę kwasową w żwaczu, takich jak kwaśny węglan sodu (NaHCO3) w ilości 1,5-2% s.m. paszy, czyli około 200-300 g/szt. dziennie oraz tlenku magnezu (MgO) – około 60-80 g.
Czynniki wpływające na spadek zawartości tłuszczu to:
- niedożywienie krów,
- niedobór pasz objętościowych,
- spasanie dużych ilości pasz treściwych, podzielonych na zbyt małą ilość porcji: zaleca się do 3 kg paszy na jeden odpas,
- nadmiar białka w dawce pokarmowej (powyżej 18-20% suchej masy),
- niedobór energii w dawce,
- duży udział w dawce skrobi (np. ziarna zbóż) i cukrów (buraków)
- skarmianie pasz silnie rozwalniających, zbyt zimnych i przemarzniętych,
- znaczne rozdrobnienie pasz strukturalnych (poniżej 0,8-0,6 cm) i ich granulowanie.
Wpływ żywienia na zawartość białka w mleku
Zakres zmian zawartości białka w mleku, chociaż może być wywołany poziomem żywienia, to jednak jest znacznie mniejszy w porównaniu ze zmianami tłuszczu (o około 20%).Największy wpływ na wzrost zawartości białka w mleku ma dostarczenie w paszy dostatecznej ilości energii. Dostarczona w paszy energia jest niezbędna do intensywnego rozwoju mikroflory żwacza, która dzięki niej wytwarza dużą masę białka bakteryjnego. Białko to, po strawieniu w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego służy do budowy białka mleka. Dlatego korzystny wpływ na zawartość białka w mleku ma skarmianie pasz treściwych w odpowiednich ilościach do zapotrzebowania krowy.
Źródło: Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, www.kpodr.pl, fot.sxc.hu
