Zdrowy start rzepaku. Na jakie choroby musimy uważać?

Zdrowy start rzepaku jest możliwy, ale nie zawsze łatwy. Wynika to z faktu, że na kilka grzybów powodujących choroby rzepaku musimy uważać. Najważniejszą z nich jest sucha zgnilizna kapustnych. W tym czasie nie mniej istotną chorobą jest też szara pleśń. Często też wymienia się czerń krzyżowych oraz niekiedy cylindrosporiozę, a w niektórych rejonach także kiłę kapusty.

Większość z tych chorób można ograniczać  wiosną, a jednocześnie gdy odpowiednio wcześnie wykona się zabieg, można spowodować skrócenie roślin i zmienić ich pokrój. Gdy chodzi producentom o skrócenie roślin to zabieg powinni wykonać wcześniej, czyli jeszcze przed intensywnym wzrostem rzepaku. Ta zasada w tym sezonie będzie obowiązywać także przy walce z grzybami chorobotwórczymi obecnymi w uprawie rzepaku. W przebiegu pogody nie będzie już prawdopodobnie większych niespodzianek. Obecne warunki zarówno pod względem temperatury, jak i wilgoci sprzyjają rozwojowi roślin, ale także sprawców chorób.

Choroby rzepaku. Coraz częściej pojawia się cylindrosporioza

Już teraz obserwujemy na wielu plantacjach objawy suchej zgnilizny kapustnych i szarej pleśni na liściach.  Owalne, jasnobrązowe, często otoczone ciemniejszą, brązową obwódką plamy to objawy porażenia przez tą pierwszą, czyli przez grzyby z rodzaju Leptosphaeria (Phoma lingam). W środkowej części tych plam widoczne są czarne punkty. Są to owocniki stadium konidialnego (piknidia, które mogą uwolnić setki tysięcy jednokomórkowych, bezbarwnych zarodników konidialnych. Z kroplami deszczu i poprzez wiatr są one przenoszone i powodują porażenie kolejnych roślin. Objawy tej choroby stwierdzano także na szyjkach korzeniowych niektórych odmian, w miejscu blizn po ogonkach liściowych, zaobserwowano bowiem niewielkie brązowe nekrozy.

Część liści opanowanych przez szarą pleśń zagniwa, a na plamach widoczna jest też szara grzybnia z zarodnikami konidialnymi.  Potwierdza to, że Botrytis cinerea jest sprawcą zmian obserwowanych na roślinach. Choroba ta wczesną wiosną często towarzyszy uprawie rzepaku. Jej sprawca atakuje bowiem tkanki wcześniej uszkodzone np. przez mróz, wiatr, maszyny, zwierzęta itp. Ma to miejsce zwłaszcza w warunkach podwyższonej wilgotności.

Po takim przebiegu pogody, gdy jesień i zima są łagodne, a następnie pojawi się mokra wiosna, możemy spodziewać się jeszcze jednej choroby, która dotychczas  rzadko występowała na rzepaku ozimym w naszym kraju. Chodzi o cylindrosporiozę (Pyrenopeziza  brassicae; st. konidialne Cylindrosporium concentricum). Może ona też być ograniczana na wiosnę, choć najskuteczniej zwalcza się sprawcę tej choroby jesienią, wtedy kiedy nie ma jeszcze jej objawów, czyli mówi się tu o latentnej (ukrytej) infekcji. Jeżeli pojawią się białe, koncentryczne plamy, mające wygląd kropli mleka, która upadła na płaską powierzchnię, to typowy objaw tej choroby na liściach. Obraz taki tworzą acerwulsy (struktury służące do wytwarzania zarodników konidialnych) sprawcy choroby.

Plamy wskazujące na czerń krzyżowych jak dotąd były nieliczne. Jeżeli nadal będzie wilgotno to z pewnością pojawią się też brunatne, koncentryczne plamy z licznym zarodnikowaniem i żółtą obwódką świadczące o porażeniu przez grzyby z rodzaju Alternaria.

Pozostaje jeszcze jedna choroba, której sprawcą, jest dobrze już wielu plantatorom znany, pierwotniak Plasmodiophora brassicae tj. kiła kapusty. Tam gdzie obserwuje się objawy tej choroby, obecnie guzy rozpadają się i pojawiają się wtórne narośla. System korzeniowy próbuje się zregenerować, czy się to choć częściowo uda, czas pokaże. Jeżeli dostępność wody i składników pokarmowych będzie odpowiednia to jest szansa, że rośliny będą w miarę prawidłowo się rozwijać.

Czym chronić plantację?

Ze względu na obecną sytuację nawet na tych plantacjach, na których jesienią wykonano zabieg z użyciem fungicydu, warto rozważyć zastosowanie środków grzybobójczych, aby zatrzymać rozwój opisanych chorób. W przypadku, gdyby jesienią nie było ochrony fungicydowej to bez względu, czy uprawia się odmianę o wysokiej odporności na suchą zgniliznę kapustnych, czy nie, to bezwzględnie zaleca się walkę z tą chorobą zaraz, gdy ruszy wegetacja.

Wiosenny zabieg pomoże w uzyskaniu wysokiego plonu nasion. Jednak pamiętać trzeba, że decyzję o zwalczaniu podejmuje się między innymi na podstawie osiągnięcia wielkości porażenia przekraczającego lub zbliżającego do orientacyjnego progu szkodliwości.

Dla suchej zgnilizny kapustnych na wiosnę próg szkodliwości wynosi 10-15% roślin z pierwszymi objawami choroby na liściach lub szyjkach korzeniowych. Podobnie jest w przypadku zwalczania czerni krzyżowych, szarej pleśni i cylindrosporiozy. W sytuacji wyboru fungicydu zawierającego tylko substancje czynne z grupy triazoli (np. tebukonazol) zwrócić należy uwagę na to, że substancje te wykazują pełne działanie w temperaturze powyżej 10-12^oC. Jeżeli taka s.cz. z grupy chemicznej triazoli była użyta jesienią, warto zastanowić się czy nie zmienić s.cz lub rozważyć połączenie tej s.cz z inną, najlepiej z innej grupy chemicznej o odmiennym mechanizmie działania, ponieważ pomoże to oddalić zjawisko uodpornienia się zwalczanych grzybów na stosowane substancje czynne.

W tabeli podano wiele środków, które mogą być zastosowane do walki z chorobami występującymi wczesną wiosną na plantacji.

Tab. Fungicydy (przykłady) zarejestrowane w uprawie rzepaku w okresie ruszenia wegetacji i wzrostu wydłużeniowego pędu

dr Ewa Jajor
Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy