Dotychczas głównym problemem ochrony zbóż były zabiegi przeciwko chorobom grzybowym. Jednak w ostatnich latach zaobserwowano coraz większe zagrożenie ze strony wirusów, a konkretnie – wirusowej żółtej karłowatości jęczmienia (BYDV). I choć porażenie wirusem następuje jesienią – objawy pojawiają się dopiero na wiosennym etapie wegetacji.
Po raz pierwszy zaobserwowano jej wystąpienie na owsie, choroba ta spowodowała dość znaczne spadki plonu, bo dochodzące do 30-40% pszenicy ozimej i jęczmienia ozimego. Poraża on różne gatunki zbóż, jednak największe zagrożenie stanowi dla pszenicy ozimej i jęczmienia ozimego.
Objawy porażenia wirusem BYDV
Objawy porażenia to przebarwienia liści, rozszerzające się od szczytów do podstawy blaszki. Na różnych gatunkach są inne: na jęczmieniu jasnożółte, na pszenicy bladożółte z zabarwieniem fioletowwo-różowym, na owsie czerwono-purpurowe. Porażenie we wczesnym okresie powoduje zahamowanie wzrostu roślin występujące w postaci ognisk porozrzucanych przypadkowo na całej uprawie.
Mszyce przenoszą wirusa
Wirus przenoszony jest przez mszyce występujące na zbożach (czeremchowo-zbożową, zbożową i różnano-trawową), których nalot może w zależności od pogody wystąpić od września do początku listopada. Wg badań Instytutu Ochrony Roślin jako efekt zmiany klimatu (ocieplenia) pojawiły się również klony mszyc rozwijające się dzieworodnie, które są głównymi przenosicielami chorób wirusowych zbóż.
Nie ma innego sposobu na ochronę plantacji przed tym wirusem jak zwalczanie mszyc, jeżeli zachodzi taka konieczność również jesienią, pamiętając jednak, że optymalne działanie tych środków wymaga temperatury powyżej 15oC. Choroba nie przenosi się z materiałem siewnym, można więc wysiewać nasiona z tegorocznych zbiorów, gdy posiada ono odpowiednie parametry siewne. Badania wykazały różną podatność odmian pszenicy na wirusa BYDV – generalnie bardziej zagrożone są odmiany pszenic jakościowych (A).
Profilaktyczne działania ochrony zbóż przed wirusem BYDV:
– dobór odmian odpornych na zasiedlanie przez mszyce,
– zaprawianie nasion,
– zrównoważone nawożenie azotowe, (stosowanie nawozów azotowych sprzyja rozwojowi mszyc, gdyż potrzebują one dużych ilości rozpuszczalnych związków azotowych)
– właściwy płodozmian,
– ochrona wrogów naturalnych mszyc,
– izolacja przestrzenna od innych roślin zbożowych oraz kukurydzy,
– usuwanie roślin będących drugimi żywicielami mszyc np.: czeremchę i chwasty,
– koszenie traw na miedzach i brzegach pól,
– wczesny siew zbóż jarych, późny siew ozimin
Wiosną objawy porażenia wirusem żółtej karłowatości jęczmienia często mogą być mylone z objawami niedoboru składników pokarmowych – przebarwione (jak opisane wyżej), sztywne liście, słaby rozwój systemu korzeniowego, zahamowanie wzrostu, powolne obumieranie roślin zwłaszcza w niekorzystnych warunkach glebowych. Nie pomogą w tym przypadku żadne zabiegi fungicydowe czy dokarmianie roślin. Pozostaje obserwacja plantacji i zwalczanie mszyc, jeżeli jest taka potrzeba już jesienią.
Źródło: Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, www.kpodr.pl
