Zwalczanie ślimakow w uprawach roślin

Uprawy roślin są narażone na uszkodzenia przez różne gatunki ślimaków skorupkowych i nagich. Do najważniejszych należą ślimaki nagie: pomrowik plamisty (Deroceras reticulatum), ślink luzytański (Arion lusitanicus), ślinik wielki (A. rufus), a ostatnio także ślinik zmienny (A. distinctus) i ślinik rdzawy (A. subfuscus). Niekiedy rośliny mogą być uszkadzane również przez inne pomrowiki, śliniki lub pomrowy.

Pomrowik plamisty występuje głównie w uprawach polowych, gdzie uszkadza prawie wszystkie gatunki roślin rolniczych. Ten osiągający 4,5 cm długości ślimak wyrządza największe szkody w uprawach rzepaku ozimego i pszenicy ozimej, głównie w okresie wschodów i rozwoju pierwszych liści. Ma ciało pokryte ciemnymi plamkami, które łącząc się, tworzą nieregularną siateczkę, co sprawia, że ślimaki są ciemnoszare lub prawie czarne. Ślimak ten żyje 9–12 miesięcy i składa do 600 jaj. Ma jedno do dwóch pokoleń w roku, a szczyt liczebności przypada pod koniec lata i wczesną jesienią.

Ślinik wielki i luzytański występują najczęściej w ogrodach i na brzegach pól uprawnych, gdzie dotkliwie uszkadzają warzywa oraz niektóre rośliny rolnicze, ozdobne, sadownicze i zielarskie. Są bardzo do siebie podobne, zarówno pod względem wyglądu, jak i biologii. Dorosłe ślimaki mają długość do 14 cm i ubarwienie od pomarańczowego do prawie czarnego. Mają roczny cykl życia i składają około 400 jaj. Większość osobników osiąga dorosłość w lipcu. Ślimaki wylęgają się pod koniec lata, jesienią oraz wczesną wiosną. Wysoka liczebność utrzymuje się od sierpnia do późnej jesieni.

Ślimaki nagie występują najliczniej w uprawach prowadzonych na ciężkich, wilgotnych glebach gliniastych i ilastych, z dużą ilością grud gleby i resztek pożniwnych, w których znajdują liczne kryjówki i pokarm. Najwyższą aktywność żerowania wykazują podczas pochmurnej i deszczowej pogody i przy występowaniu rosy. Aktywne są głównie nocą, a w ciągu dnia kryją się w glebie, w zarośniętych miedzach, rowach lub pod resztkami roślinnymi. Optymalna temperatura powietrza, w której najchętniej ślimaki żerują, wynosi 16–20 st. C, ale mogą powodować uszkodzenia roślin nawet przy +1 st. C. Podczas żerowania odcinają i połykają w całości fragmenty roślin, wygryzają otwory w liściach lub zeskrobują tkanki roślinne, pozostawiając na glebie i na roślinach błyszczące ślady śluzu.

Szkody wyrządzane przez ślimaki w uprawach niektórych gatunków roślin mogą być tak duże, że niezbędna jest likwidacja całej lub części plantacji. Stąd w miejscach zagrożonych przez te szkodniki należy prowadzić stały monitoring ich występowania oraz uszkodzeń roślin.

Ochrona roślin przed ślimakami polega na stosowaniu zabiegów ograniczających nadmierny rozwój i liczebność populacji tych szkodników. Należą do nich zabiegi profilaktyczne, takie jak: osuszanie pól, niszczenie chwastów w uprawach, wykaszanie miedz i rowów, usuwanie resztek pożniwnych i kompostów. Najprostszym sposobem likwidacji dużych ślimaków w ogrodach jest ich zbieranie z powierzchni gleby i roślin lub odławianie w pułapki. Do zabiegów profilaktycznych należy także ochrona drapieżców ślimaków (niektórych ptaków, płazów, gadów, ssaków i chrząszczy biegaczowatych) poprzez utrzymywanie zarośli, żywopłotów, oczek wodnych, budek lęgowych itp.

Bardzo duże znaczenie mają zabiegi agrotechniczne, takie jak: motyczenie, podorywki, orka, bronowanie, ugniatanie gleby, które mają wpływ na ograniczenie liczby kryjówek oraz mechanicznie niszczą ślimaki. Również niektóre zabiegi uprawowe, np. rotacja roślin w zmianowaniu, długi okres odłogowania pól, dobór szybko kiełkujących odmian, wczesny i głęboki siew roślin ozimych, duży rozstaw roślin, ograniczają uszkodzenia roślin przez ślimaki. Istotne ograniczenie liczebności ślimaków można uzyskać za pomocą biopestycydu Nemaslug (Becker Underwood, Anglia). Zawiera on wyselekcjonowaną rasę nicienia Phasmarhabditis hermaphrodita, który może powodować śmierć ślimaków w ciągu 7–10 dni po jego aplikacji. Nemaslug jest bezpieczny dla ludzi i zwierząt i może być stosowany w uprawach roślin ogrodniczych i rolniczych. Jego skuteczność w zwalczaniu polskich populacji różnych gatunków ślimaków jest celem aktualnie prowadzonych badań.

Po przekroczeniu ustalonych progów szkodliwości zwalczanie ślimaków prowadzi się przy użyciu moluskocydów (tab. 1). Stosuje się je rzutowo na całej powierzchni upraw lub tylko w ogniskach występowania ślimaków. Zabieg zwalczania powinien być wykonany podczas najwyższej aktywności tych szkodników, tj. w okresie wysokiej wilgotności powietrza i gleby. Moluskocydy należy stosować wieczorem, przed wilgotną nocą i bezdeszczowym słonecznym dniem. Warunkiem wysokiej skuteczności moluskocydów jest równomierne ich rozmieszczenie na powierzchni zabiegowej, maksymalnie do 100 sztuk na 1 mkw. uprawy, w odległość 8–10 cm pomiędzy granulkami. Bardzo przydatne jest wapno niegaszone (kainit pylisty, wapno palone pyliste), które powoduje szybkie odwodnienie i zamieranie ślimaków. Stosuje się je wieczorem, dwukrotnie (2×200 kg/ha), w odstępie 0,5–1,0 godz. Opylanie wapnem należy wykonać podczas słonecznej i suchej pogody, ponieważ po zwilżeniu traci swoje ślimakobójcze właściwości.

Najlepsze wyniki w ograniczaniu szkód powodowanych przez ślimaki uzyskuje się, stosując wszystkie wymienione wyżej zabiegi zwalczania.
 
Tabela 1. Wykaz zalecanych środków ochrony roślin do zwalczania ślimaków

¹ karencja – 14 dni; *30 mln nicieni P. hermaphrodita na 200 mkw.

Wykaz moluskocydów i uwagi dotyczące ich stosowania w uprawach warzyw, roślin rolniczych i ozdobnych znajdują się w „Zaleceniach Ochrony Roślin na lata 2010/11” oraz na stronie internetowej Instytutu Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu.

prof. dr hab. Jan Kozłowski
Zakład Zoologii
Instytut Ochrony Roślin
Państwowy Instytut Badawczy
ul. Władysława Węgorka 20
60-318 Poznań
tel. 61 864 91 18
e-mail: j.kozlowski@iorpib.poznan.pl

Źródło: Nowa Wieś Europejska