Badania wskazują, że problem niskiej zawartości próchnicy dotyczy aż 63% polskich gleb, które charakteryzują się jej średnim poziomem (1,01%-2%). Co więcej, 4% gleb w Polsce ma skrajnie niski poziom próchnicy (<1%). Zaledwie 33% gleb można uznać za zasobne w próchnicę (powyżej 2%)1. Pogarszający się stan materii organicznej w glebie stanowi istotne zagrożenie dla stabilności produkcji rolnej i ochrony środowiska.
Próchnica – fundament żyznej gleby Próchnica jest jednym z najważniejszych składników gleby, od którego zależy jej zdolność do magazynowania składników odżywczych, retencji wody oraz utrzymania stabilnej struktury. Jej niski poziom prowadzi do spadku plonów, wzrostu erozji i obniżenia odporności gleb na zmiany klimatyczne. Głównymi przyczynami zmniejszania się zawartości próchnicy są intensywna uprawa mechaniczna, ograniczone stosowanie nawozów organicznych oraz nadmierne nawożenie mineralne.
Rola organizmów glebowych
Ponad 90% procesów zachodzących w glebie to efekt działalności drobnoustrojów. Bakterie, grzyby oraz dżdżownice odgrywają istotną rolę w rozkładzie resztek roślinnych, stabilizacji węgla w glebie i poprawie jej struktury. Organizmy glebowe wspomagają zatrzymywanie wody, zwiększają bioróżnorodność gleby i przyczyniają się do jej żyzności.
„Rolnicy często traktują glebę jedynie jako magazyn składników pokarmowych, nie doceniając roli bytujących w niej mikroorganizmów. Tymczasem działania takie jak nadmierne nawożenie azotem, ograniczenie dopływu materii organicznej czy intensywna uprawa mechaniczna mogą negatywnie wpływać na populację pożytecznych mikroorganizmów, osłabiając naturalną żyzność gleby”– podkreśla dr Jerzy Próchnicki, członek zarządu Polskiego Stowarzyszenia Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności.
Jak poprawić zawartość próchnicy w glebie?
Aby przeciwdziałać degradacji materii organicznej, konieczne jest wdrażanie praktyk regeneratywnych, takich jak:
• Stosowanie nawozów organicznych – kompostu, obornika czy resztek roślinnych, które wzbogacają glebę w próchnicę.
• Ograniczenie orki i intensywnych zabiegów mechanicznych – co pozwala na zachowanie struktury gleby i zwiększenie ilości materii organicznej.
• Zmianowanie roślin i uprawy poplonowe – wspomagają rozwój mikroorganizmów oraz ograniczają erozję.
• Zwiększenie populacji organizmów glebowych – np. poprzez poprawę warunków dla dżdżownic, które spulchniają i napowietrzają glebę.
Edukacja na rzecz ochrony gleb
Polskie Stowarzyszenie Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności, poprzez kampanię realizowaną w ramach projektu Partners for International Business (PIB) „Soil Improvement Poland”, dąży do zwiększenia świadomości na temat znaczenia ochrony gleb. Infografika „Życie glebowe” to kolejny krok w kierunku promowania praktyk, które wspierają odbudowę próchnicy i przeciwdziałają degradacji gleby. Więcej informacji oraz materiały edukacyjne dostępne są na stronie www.polskiegleby.pl
- Źródło: Szczech, I. (2019). Metody polepszania jakości gleb zdegradowanych w uprawie warzyw. Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice
