Jak wskazuje raport The State of Soils in Europe 2024, aż 63% gleb w UE ulega degradacji, co podkreśla pilną potrzebę ich ochrony oraz edukacji w zakresie zrównoważonego gospodarowania. Kampania realizowana przez Polskie Stowarzyszenie Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności w ramach programu PIB Soil Improvement Poland, ma na celu podnosić świadomość w tym obszarze oraz promować praktyki sprzyjające długofalowemu zachowaniu zdrowia i żyzności gleb.
Żyzność gleby – drogowskaz do lepszych plonów i zdrowych gleb
Żyzność gleby stanowi podstawowy miernik jej jakości, definiowany jako jej zdolność do zaspokajania potrzeb roślin. W praktyce oznacza to dostarczanie roślinom niezbędnych składników pokarmowych, wody, powietrza oraz odpowiednich warunków cieplnych. Wyższa żyzność gleby pozwala rolnikom osiągać optymalne plony przy minimalnych nakładach na nawozy mineralne, ochronę roślin i uprawę gleby. Tym samym żyzność jest kluczowym czynnikiem determinującym opłacalność produkcji rolnej.
Jednak intensywne rolnictwo konwencjonalne w ostatnich dekadach przyczyniło się do utraty żyzności wielu gleb, wskutek np. oddzielenia produkcji roślinnej od zwierzęcej, co spowodowało rzadsze stosowanie nawozów organicznych, niezbędnych dla utrzymania materii organicznej i obiegu składników odżywczych w glebie. Ponadto, uproszczone zmianowanie roślin oraz nadmierne wykorzystywanie biomasy, jak np. słomy na cele energetyczne, dodatkowo pogłębiły problem.
Potrzebna jest edukacja i nowe podejście do zarządzania żyznością gleby
Aby zatrzymać degradację gleb, niezbędna jest edukacja oraz nowe podejście do zarządzania żyznością gleby. Infografika opracowana przez Polskie Stowarzyszenie Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności przedstawia kompleksowe podejście do tematu, uwzględniając cztery kluczowe kategorie wpływające na jakość gleby:
- Żyzność chemiczna – obejmuje pH gleby, zasobność w makro- i mikroelementy, pojemność sorpcyjną oraz obecność substancji toksycznych. Wysoka żyzność chemiczna zapewnia odpowiednią ilość składników odżywczych dla roślin.
- Żyzność fizyczna – dotyczy struktury gleby i podglebia, stosunków wodno-powietrznych oraz obecności mikroorganizmów. Dobre parametry fizyczne gleby, takie jak przepuszczalność wody czy optymalna gęstość, wspierają zdrowy rozwój korzeni i procesy glebowe.
- Żyzność wodna – odnosi się zdolności gleby do retencji wody, jej podsiąkania oraz infiltracji. Zawartość materii organicznej i lokalne warunki wodne mają tutaj decydujące znaczenie, szczególnie w kontekście zmieniającego się klimatu.
- Żyzność biologiczna – wynikająca z aktywności mikroorganizmów, procesów rozkładu materii organicznej oraz obecności roślin poplonowych. Jest ona szczególnie ważna dla regeneracji gleby i utrzymania jej naturalnych funkcji.
Problemy wynikające z utraty żyzności gleby
Intensywne rolnictwo, w połączeniu z niewłaściwymi praktykami, prowadzi do powstania „spirali utraty żyzności” gleb. Wywożenie biomasy, zubożenie rodzaju i ilości mikroorganizmów oraz nadmierne nawożenie mineralne przyczyniają się do przyspieszonej mineralizacji materii organicznej i utraty cennej próchnicy. W efekcie gleby stają się mniej produktywne i wymagają coraz większych nakładów na ich odżywianie i ochronę. Z pomocą nowych technik, takich jak precyzyjne dozowanie nawozów, innowacyjne technologie cyfrowe, przy prawidłowym zmianowaniu roślin, problem ten można skutecznie ograniczyć.
Zdrowe i produktywne gleby
„Materia organiczna gleby odgrywa szczególnie ważną rolę w poprawie retencji wody oraz tworzeniu optymalnych warunków dla wzrostu roślin. Jej jakość i ilość determinują opłacalność i stabilność produkcji rolnej.” – podkreśla dr inż. Jerzy Próchnicki, Członek Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności.
Długoterminowa żyzność gleby wymaga zrozumienia i zintegrowanego zarządzania czterema rodzajami żyzności. Dbałość o strukturę gleby, zawartość materii organicznej i rozwój organizmów glebowych to fundamenty budowania zdrowych, produktywnych gleb.
Kampania promująca cyfryzację w rolnictwie, realizowana w ramach projektu Partners for International Business (PIB) „Soil Improvement Poland”, ma na celu zwiększenie świadomości i edukację w zakresie nowoczesnych technologii rolniczych oraz przyczynić się do poprawy jakości gleb i zwiększenia efektywności produkcji. Więcej informacji oraz materiały edukacyjne dostępne są na stronie www.polskiegleby.pl .
