W ostatnich latach podczas wegetacji występują krótsze lub dłuższe okresy braku opadów atmosferycznych, co często prowadzi do znacznej obniżki plonów. Chcąc tego uniknąć, powinniśmy wykorzystywać wszystkie dostępne metody pozwalające na jak najdłuższe zatrzymanie wody w glebie. Należy do nich ogół zabiegów zwany agrotechniką, czyli uprawa roli, nawożenie, siew lub sadzenie, nawadnianie, pielęgnowanie i ochrona roślin.
Po zbiorze przedplonu – niezależnie od stanu wilgotności gleby – należy przerwać podsiąkanie i parowanie wody poprzez zespół uprawek pożniwnych, np. po zbożach powinno się wykonać uprawę kultywatorem ze sztywnymi zębami zagregowanym z wałem strunowym lub broną talerzową, a nawet samą broną talerzową. Narzędzia te, w porównaniu z pługiem, lepiej mieszają resztki pożniwne, co przyspiesza ich rozkład i wpływa korzystnie na początkowy wzrost ozimin.
W przypadku suszy rezygnacja z uprawy pożniwnej powoduje dalsze przesuszanie gleby, a to może pogorszyć warunki wykonania orki siewnej lub zimowej, zwłaszcza na glebach średnich i ciężkich. Po wykonaniu płytkiej orki korzystnie jest zasiać poplon – im szybciej tym lepiej. Natomiast jeżeli gleba jest przesuszona, nie należy wysiewać roślin strączkowych, ponieważ wymagają one do wschodów znacznych ilości wody.
Pożytek ze słomy
Jeżeli nie potrzebujemy słomy do produkcji obornika, powinniśmy ją rozdrobnić i w zależności od jej ilości dodać minimum 20-30 kg N, a potem płytko wymieszać z glebą. Słomy nie powinniśmy sprzedawać, ponieważ dostarcza wielu składników pokarmowych oraz bierze udział w tworzeniu substancji organicznej (próchnicy), która uczestniczy w tworzeniu struktury gruzełkowatej gleby, zwiększa jej pojemność wodną oraz aktywność biologiczną i powoduje, że gleba jest łatwiejsza w uprawie oraz stanowi źródło azotu.
Wpływ roślin zatrzymujących wodę
Jeżeli jest taka możliwość, należy wysiewać większą ilość roślin ozimych, które lepiej wykorzystują wodę zebraną w glebie podczas zimy. Aby zmagazynować w glebie jak największą ilość wody, należy unikać zostawiania zaoranego pola na zimę. Gleba pokryta roślinnością, czy resztkami poplonów, lepiej magazynuje wodę i nie następuje jej erozja. Należy przestrzegać prawidłowego płodozmianu. Przy doborze roślin do uprawy trzeba uwzględniać gatunki i odmiany najbardziej przydatne do lokalnych warunków. Bardziej wymagające rośliny uprawiane na słabych stanowiskach są mniej odporne na deficyt wody w glebie. Powinno wprowadzać się do uprawy gatunki wzbogacające glebę kosztem powierzchni uprawy zbóż.
Siew nasion powinien odbyć się…
…w terminie optymalnym dla danego gatunku na danym terenie np. opóźnienie siewu owsa, który jest bardzo wrażliwy na niedobór wody, zwłaszcza podczas suchej wiosny, powinien być zaniechany na korzyść roślin mniej wrażliwych na brak wody, jak jęczmień czy mieszanka zbożowa. Opóźnienie siewu możliwe jest tylko dla gatunków tolerancyjnych. Materiał siewny powinien być najwyższej jakości, zaprawiony, a gleba dobrze uprawiona. Gleba przygotowana jest idealnie do siewu wówczas, gdy nasiona trafiają na jej zwięzłą warstwę i są przykryte pulchną, średniozwięzłą warstwą o gruzełkowatej strukturze. Powinno unikać się wykonywania orki wiosną.
Zasady nawożenia
Nawożenie obornikiem, fosforem i potasem powinno odbyć się jesienią. Należy unikać nawożenia obornikiem wiosną, ponieważ powoduje to opóźnienie siewu roślin jarych i przesuszenie gleby. Ponadto jesienne nawożenie potasem nie wywołuje przesuszania gleb lekkich. Nie wolno rezygnować z nawożenia tym składnikiem, ponieważ odpowiada on w dużej mierze za odporność roślin na suszę.
Zachowanie odpowiedniej proporcji składników pokarmowych (N:P:K) powoduje, że rośliny są mniej podatne na złe warunki w okresie wegetacji. Zrównoważone nawożenie można zapewnić tylko przez poznanie zasobności gleb dzięki wykonaniu prób glebowych w Stacji Chemiczno-Rolniczej.
Nawożenie mineralne najlepiej jest zastosować przedsiewnie, a uzupełniające dawki nawozów stosowane pogłównie powinny być wysiewane jak najwcześniej w formach najbardziej przyswajalnych np.: saletry amonowej, saletrzaku. Nawożenie dolistne mocznikiem i nawozami dolistnymi wykonuje się roztworem o odpowiednim stężeniu i temperaturze cieczy roboczej, aby nie wywołać stresu termicznego u roślin.
O czym jeszcze należy pamiętać?
Każda roślina do dobrego wzrostu wymaga optymalnego odczynu gleby (pH), który możemy regulować poprzez wapnowanie. Zbyt niskie pH powoduje uwalnianie składników toksycznych dla roślin, przede wszystkim glinu. Nie można też dopuszczać do zachwaszczenia upraw. Chwasty są lepiej przystosowane do suszy niż rośliny uprawne. Działanie środków doglebowych w okresie braku wody w glebie jest ograniczone. Zabiegi nalistne należy wykonywać zgodnie z etykietą, wieczorem, w fazie największej wrażliwości chwastów na preparat. Rośliny osłabione suszą są bardziej podatne na choroby i szkodniki, dlatego konieczna jest ochrona przed nimi w celu ograniczenia strat. Przestrzeganie zasad prawidłowej agrotechniki może w znacznym stopniu przyczynić się do zmniejszenia strat spowodowanych suszą.
Adam Matyszczak, Oddział Siedlce MOODR
