Degradacja gleby w Unii Europejskiej jest niepokojącym zjawiskiem. W latach 1990 – 2006 z powodu zasklepiania gleby – czyli pokrycia urodzajnych ziem nieprzepuszczalnym materiałem – trwale tracono co najmniej 275 hektarów gruntów dziennie, co rocznie przekłada się 1 000 km², natomiast w okresie dziesięciu lat na obszar wielkości Cypru.
Szacuje się, że powierzchnia UE dotknięta erozją gleby powodowaną przez wodę wynosi 1,3 mln km² – jest to obszar dwa i pół razy większy od terytorium Francji. Degradacja gleby wpływa negatywnie na zdolność do produkowania żywności i działania w zakresie zapobiegania suszom i powodziom oraz powstrzymywania utraty różnorodności biologicznej, jak również na działania mające na celu zapobieganie zmianie klimatu. Powyższe wnioski zostały zawarte w dwóch nowych sprawozdaniach przedstawionych przez Komisję Europejską: sprawozdaniu w sprawie realizacji polityki ochrony gleb i na temat naukowych aspektów gleb europejskich.
Komisarz ds. środowiska Janez Potočnik stwierdził: „Sprawozdania te podkreślają znaczenie ochrony gleb w Europie dla zapewnienia stałego dostępu do wysokiej jakości żywności i czystej wody gruntowej, zdrowych przestrzeni służących rekreacji oraz zmniejszania emisji gazów cieplarnianych. Musimy korzystać z zasobów naszych gleb w sposób bardziej zrównoważony. Najlepszym rozwiązaniem byłoby wypracowanie wspólnego podejścia do tej kwestii w całej UE. Komisja przedstawiła już wnioski ustawodawcze i mam nadzieję, że nasze najnowsze sprawozdania ułatwią Radzie i Parlamentowi podjęcie odpowiednich działań.”
W sprawozdaniach podkreśla się potrzebę podjęcia działań w celu zapobieżenia obecnemu procesowi degradacji gleb Europy. Erozja, zasklepianie gleby i jej zakwaszenie zwiększyły się w ciągu ubiegłej dekady; sytuacja ta prawdopodobnie nie ulegnie zmianie, jeżeli nie zostaną podjęte kwestie takie jak wzrost użytkowania gruntów, nieefektywne wykorzystywanie zasobów naturalnych oraz zachowanie materii organicznej w glebie. Zgodnie ze sprawozdaniem z realizacji polityki, pięć lat po przyjęciu strategii tematycznej w dziedzinie ochrony gleby wciąż brak systematycznego monitorowania i ochrony jakości gleby w Europie. Oznacza to, że obecnie prowadzone działania nie zapewniają właściwego poziomu ochrony wszystkich gleb w Europie.
W ramach przygotowań do działań na poziomie Unii Europejskiej Komisja rozpoczęła wspieranie inicjatyw w zakresie popularyzacji wiedzy o glebie oraz badań i projektów monitorowania gleb, takich jak LUCAS – badanie prowadzone przez Eurostat, dotyczące pokrycia terenu, użytkowania gruntów oraz wskaźników rolno-środowiskowych. Komisja kontynuowała również działania zmierzające do zintegrowania kwestii ochrony gleby z innymi politykami UE, między innymi z polityką rolną i polityką rozwoju obszarów wiejskich. W ramach polityki spójności w latach 2007-2013 na odnowę obszarów przemysłowych i rekultywację gruntów zanieczyszczonych przeznaczono około 3,1 mld EUR. Najwięcej środków przeznaczyły Węgry, Republika Czeska i Niemcy (odpowiednio 475 mln EUR, 371 mln EUR i 332 mln EUR).
Oprócz prowadzonych obecnie działań służących podejmowaniu kwestii degradacji gleby, Komisja zamierza wspierać badania i monitorowanie gleb, opracować wytyczne w zakresie zasklepiania gleby i uwzględnić zagadnienia dotyczące gleby w nadchodzącym przeglądzie dyrektywy w sprawie oceny oddziaływania na środowisko. W ramach zobowiązania UE w zakresie zmian klimatu do roku 2020, Komisja zaproponuje również metodę uwzględniania emisji pochodzących z użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa (LULUCF) oraz będzie kontynuować działania na szczeblu międzynarodowym w celu wspierania inicjatyw związanych z glebą.
Sprawozdanie naukowe „Stan gleb w Europie”, opublikowane przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej we współpracy z Europejską Agencją Środowiska, zawiera kompleksowy przegląd obowiązujących obecnie ustaleń dotyczących zasobów glebowych i procesów prowadzących do ich degradacji. W sprawozdaniu stwierdzono, iż w celu zwiększenia świadomości publicznej dotyczącej znaczenia gleb i pogłębienia wiedzy na ich temat konieczne są dalsze badania oraz udoskonalenie systemu zbierania danych.
Dalsze działania
Parlament Europejski i Radę wzywa się obecnie do przedstawienia opinii na temat sprawozdania dotyczącego realizacji polityki.
Kontekst
W 2006 r. Komisja Europejska przyjęła dyrektywę ramową dotyczącą ochrony gleby, w której uwzględniono również transgraniczny charakter tej kwestii. Celem dyrektywy jest zapewnienie produktywności gleby, przede wszystkim w odniesieniu do produkcji żywności i zmniejszenia zagrożeń dla zdrowia ludzkiego i środowiska jak również umożliwienie działań związanych z łagodzeniem skutków zmian klimatu i dostosowaniem się do nich oraz dostarczenie przedsiębiorcom możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie oczyszczania gleby. Po przyjęciu dyrektywy, będącej obecnie przedmiotem dyskusji w Radzie i Parlamencie Europejskim, możliwe stanie się rozwiązanie niektórych z najważniejszych problemów przestawionych w sprawozdaniu.
