Protesty przynoszą efekt. KE idzie na rękę rolnikom

Komisja Europejska przesłała prezydencji belgijskiej dokument przedstawiający pierwsze możliwe działania mające na celu zmniejszenie obciążeń administracyjnych spoczywających na barkach rolników. Dokument ten, który zostanie omówiony z państwami członkowskimi na posiedzeniu Rady ds. Rolnictwa w dniu 26 lutego, wymienia szereg krótko- i średnioterminowych działań, które można podjąć w celu uproszczenia. Posłuży to za podstawę dyskusji i wspólnych działań z krajami UE.

Działania wymienione w dokumencie uwzględniają wkład administracji krajowych, głównych organizacji rolniczych UE i Komisji Rolnictwa Parlamentu Europejskiego. Dokument upraszczający stanowi realizację zobowiązania podjętego przez przewodniczącą Ursulę von der Leyen na posiedzeniu Rady Europejskiej 1 lutego 2024 r.

Model realizacji obecnej wspólnej polityki rolnej (WPR), oparty na planach strategicznych WPR przyjętych i wdrożonych na szczeblu krajowym, stanowi już krok naprzód w zakresie uproszczenia i pomocniczości w porównaniu z poprzednim okresem. Państwa członkowskie odgrywają kluczową rolę w ograniczaniu i proporcjonalności obciążeń administracyjnych dla rolników do osiągnięcia celów prawodawstwa UE. Dlatego też wszelkie udane działania na rzecz uproszczenia muszą być prowadzone w ścisłej współpracy z administracjami krajowymi i samymi rolnikami.

Komisja zainicjuje ankietę internetową adresowaną bezpośrednio do rolników

W związku z tym w marcu Komisja zainicjuje ankietę internetową adresowaną bezpośrednio do rolników. Te ukierunkowane konsultacje pomogą określić główne źródła obaw oraz zrozumieć źródła obciążeń administracyjnych i złożoności wynikające z przepisów WPR, a także innych przepisów UE dotyczących żywności i rolnictwa w UE, a także ich stosowanie na szczeblu krajowym. Badanie to zapewni już latem jaśniejszy obraz głównych przeszkód administracyjnych postrzeganych i napotykanych przez rolników. Jego wyniki zostaną uwzględnione w bardziej szczegółowej analizie, która zostanie opublikowana jesienią 2024 r.

Oprócz tego niezbędnego gromadzenia dowodów Komisja proponuje krótko- i średnioterminowe środki, które mogłyby przynieść pewną pomoc zarówno rolnikom, jak i organom administracji krajowej, które są pierwszym punktem kontaktowym dla rolników i są odpowiedzialne za zarządzanie funduszami UE i ich wypłacanie.

Na jakie uproszczenia mogą liczyć rolnicy?

Po pierwsze, Komisja proponuje uproszczenie niektórych wymogów dotyczących warunkowości, które muszą spełniać rolnicy w UE. Zestaw podstawowych norm – określanych jako normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska – których muszą przestrzegać wszyscy rolnicy, aby otrzymać wsparcie w ramach WPR, okazał się trudny do wdrożenia w pewnych okolicznościach.

Komisja podjęła już działania, przyznając na 2024 r. częściowe zwolnienie z przepisów dotyczących gruntów ugorowanych, tzw. GAEC 8. Komisja proponuje obecnie zmianę przepisów dotyczących pierwszej normy (GAEC 1), która nakłada wymóg utrzymania stabilnych obszarów trwałych użytków zielonych w UE od roku referencyjnego 2018. Zgodnie z tym wymogiem byli hodowcy posiadający duże użytki zielone zmuszeni do przejścia na produkcję roślin uprawnych z powodu zakłóceń na rynku w sektorze mięsnym i mleczarskim mogliby zostać poproszeni o ponowne przekształcenie swoich gruntów ornych w trwałe użytki zielone. Obowiązek ten mógłby doprowadzić do utraty dochodów przez zainteresowanych rolników. Komisja proponuje zmianę tych przepisów do połowy marca, aby zapewnić uwzględnienie zmian strukturalnych spowodowanych reorientacją rynku i zmniejszeniem liczebności zwierząt gospodarskich, co zagwarantuje, że rolnicy nie będą karani w ich pracy, oraz przyczyniając się do zmniejszenia obciążeń, ponieważ mniejsza liczba obszarów musiałaby zostać ponownie przekształcona w trwałe użytki zielone.

Komisja dokona również przeglądu, które praktyki rolnicze mogą być możliwe w okresach wrażliwych przy wypełnianiu obowiązku pokrycia gleb zgodnie z normą GAEC 6. Komisja zachęca również wszystkie zainteresowane strony do podzielenia się swoimi poglądami na temat obciążeń administracyjnych, które mogą być związane z dyrektywą azotanową. Można tego dokonać za pośrednictwem internetowych konsultacji publicznych otwartych do 8 marca 2024 r.

Po drugie, Komisja proponuje uproszczenie metodyki niektórych kontroli, aby zmniejszyć liczbę wizyt w gospodarstwach przeprowadzanych przez administracje krajowe nawet o 50 %. Środek ten stanowi bezpośrednią odpowiedź na wnioski państw członkowskich. Komisja proponuje usprawnienie i wyjaśnienie sposobu oceny jakości systemu monitorowania obszarów. Jest to system oparty na zautomatyzowanej analizie obrazów satelitarnych z programu Copernicus, którego celem jest ograniczenie liczby inspekcji w gospodarstwach rolnych, pomoc rolnikom w uniknięciu błędów i ponoszenie kar, a także ułatwienie sprawozdawczości. W związku z mniejszą liczbą wizyt administracji w celu zarządzania rolnicy będą mieli więcej czasu na poświęcenie swojej podstawowej pracy.

Po trzecie, Komisja proponuje wyjaśnienie stosowania pojęcia siły wyższej i nadzwyczajnych okoliczności. Zgodnie z tą koncepcją prawnąrolnicy, którzy nie są w stanie spełnić wszystkich wymogów WPR ze względu na wyjątkowe i nieprzewidywalne zdarzenia pozostające poza ich kontrolą (takie jak poważne susze lub powodzie), nie podlegają nałożeniu na nich kar. Wyjaśnienie to pomoże administracjom krajowym w stosowaniu tego przepisu i zapewni jego jednolite stosowanie w całej Unii. Zwiększy to również pewność uzyskania wsparcia w ramach WPR dla rolników dotkniętych takimi niefortunnymi wydarzeniami. Ogólnie rzecz biorąc, Komisja będzie współpracować z państwami członkowskimi w celu określenia możliwych sposobów racjonalizacji kontroli.

KE zmniejszy obciążenia dla małych gospodarstw

W swoim dokumencie Komisja wspomina również o dodatkowych środkach średnioterminowych, które mogą zmniejszyć obciążenia dla rolników, zwłaszcza mniejszych rolników, i może rozważyć zaproponowanie w tym celu zmian w rozporządzeniach podstawowych WPR uzgodnionych przez Parlament Europejski i Radę w 2021 r.

Jednym z przedstawionych wniosków może być zwolnienie małych gospodarstw o powierzchni poniżej 10 hektarów z kontroli związanych z przestrzeganiem wymogów warunkowości (GAEC). Zwolnienie to znacznie uprościłoby codzienną pracę drobnych producentów rolnych, którzy stanowią 65 % beneficjentów WPR, przy jednoczesnym utrzymaniu ambicji środowiskowych WPR, ponieważ małe gospodarstwa rolne obejmują jedynie 9,6 % obszarów otrzymujących wsparcie w ramach WPR. Ponadto w przypadku zmiany rozporządzeń podstawowych w perspektywie średnioterminowej można by dokonać przeglądu norm GAEC 8 dotyczących gruntów ugorowanych, GAEC 7 w sprawie płodozmianu i GAEC 6 dotyczącej pokrywy glebowej w celu dalszego zmniejszenia obciążeń dla rolników.

Jednocześnie Komisja ułatwi państwom członkowskim wymianę najlepszych praktyk upraszczających między różnymi właściwymi organami współpracy (tj. grupami ekspertów, komitetami i innymi podmiotami).

Rozważając wnioski dotyczące uproszczenia, Komisja wzięła pod uwagę wpływ tych wniosków na cele środowiskowe i ambicje wspólnej polityki rolnej. Zapewniają one również kontynuację stabilnych i przewidywalnych ram prawnych dla rolników w UE w oparciu o obecną WPR, która weszła w życie 1 stycznia 2023 r. Aby dalej reagować na obecną sytuację kryzysową w sektorze rolnym, Komisja pracuje również nad działaniami mającymi na celu poprawę pozycji rolników w łańcuchu żywnościowym i ochronę ich przed nieuczciwymi praktykami handlowymi, które zostaną wkrótce przedstawione. Biorąc pod uwagę, że rolnicy są często najbardziej wrażliwym ogniwem w łańcuchu wartości żywności, działania te mogą obejmować takie kwestie jak przejrzystość rynku, praktyki handlowe w łańcuchu wartości, koszty produkcji lub bardziej jednorodna kontrola obowiązujących przepisów dotyczących importowanych produktów rolnych.

Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen oświadczyła:

„Komisja pozostaje w pełni zaangażowana w opracowywanie rozwiązań mających na celu złagodzenie presji odczuwanej obecnie przez kobiety i mężczyzn pracujących w rolnictwie. Zmniejszamy obciążenie administracyjne naszych rolników, aby pomóc im w zagwarantowaniu bezpieczeństwa żywnościowego obywatelom Europy. Uproszczenie naszej polityki rolnej jest stałym priorytetem, zarówno na szczeblu unijnym, jak i krajowym. Dzięki temu wachlarzowi działań realizujemy zobowiązanie podjęte wobec naszych rolników, aby przyspieszyć tę dyskusję. Z niecierpliwością oczekuję na wysłuchanie opinii naszych państw członkowskich”.

Przykład środków krótkoterminowych przedstawionych do dyskusji państwom członkowskim

Określenie głównych obciążeń administracyjnych dla rolników

Źródło: KE