Jak wykorzystać potencjał nowych odmian w rolnictwie zrównoważonym?

Nowoczesne programy hodowlane roślin rolniczych uwzględniają aktualne zagrożenia występujące w uprawach, co powoduje, że nowe odmiany są lepiej przystosowane do warunków środowiskowych. Rolnicy korzystający z nowych odmian uzyskują lepsze plony i poprawiają wynik ekonomiczny całego gospodarstwa.
 

Celem każdego programu hodowlanego jest przede wszystkim zwiększanie potencjału plonowania przy zachowaniu jak najwyższych odporności na patogeny.

Łatwo można sobie wyobrazić co by się stało gdyby proces tworzenia nowych odmian został zatrzymany a rolnicy korzystaliby tylko z materiału własnego z wielokrotnych rozmnożeń.

Wieloletnie namnażanie ziarna do siewu we własnym gospodarstwie doprowadza do degeneracji (wyradzania się) odmiany na skutek zmian genetycznych.

Przełamywanie odporności i w konsekwencji większa podatność na  czynniki biotyczne i abiotyczne wpływa na obniżkę uzyskiwanych plonów, pogorszenie parametrów jakościowych, a w końcu pogorszenie zdrowotności.
Postępujący proces „wyradzania się” skutkowałby coraz większym nakładem na uprawę, poczynając od coraz większych ilości wysiewu, stosowania większych ilości zapraw nasiennych, pogorszenia parametrów jakościowych, co odbijałoby się znacząco na cenie sprzedawanego ziarna a w finale na jakości produktów pochodzenia zbożowego.

Większa presja chorób występująca w odmianach z wielokrotnych rozmnożeń podrażałaby technologię prowadzenia łanu poprzez zwiększanie dawek środków ochrony roślin a dodatkowo wpływałaby negatywnie na środowisko.

Nowe odmiany to przede wszystkim precyzyjna informacja na temat rośliny która będzie uprawiana na polu.Dzięki informacjom zawartym w opisach odmian i rokrocznie powtarzanych doświadczeniach porejestrowych jak również doświadczeniach własnych prowadzonych przez hodowle istnieje możliwość precyzyjnego wyboru konkretnej odmiany pod konkretne stanowisko i przedplon.  Dokonując świadomego wyboru odmiany uwzględniającego posiadane stanowiska oraz płodozmian można ograniczyć wykorzystanie chemicznych środków ochrony roślin do niezbędnego minimum, co przełoży się nie tylko na lepszy wynik ekonomiczny produkcji ale również korzystnie wpłynie na środowisko.

Co należy rozumieć pod określeniem „świadomy wybór odmian”?

Świadome wybieranie odmian powinno opierać się o szczegółową analizę prowadzonych w gospodarstwie upraw oraz stanowisk glebowych, którymi gospodarstwo dysponuje. Bardzo dużą uwagę należy zwrócić na następstwo konkretnych roślin po sobie, i tak np. pszenica po przedplonie kukurydzianym powinna cechować się podwyższoną tolerancją na fuzariozę kłosów, pszenica po przedplonie zbożowym podwyższoną odpornością na choroby podstawy źdźbła, a pszenica po uprawie grochu na dobrych stanowiskach powinna być odporna na wyleganie.
Przy planowaniu zabiegów chemicznnych do każdej odmiany powinna być dostosowana indywidualna technologia uwzględniająca jej mocne strony a także dobrze zabezpieczająca słabsze.

Prawidłowa technologia ochrony dla jednej odmiany będzie składała się z trzech zabiegów fungicydowych a dla innej mogą to być tylko dwa bądź jeden zabieg w sprzyjających warunkach.

Choroby grzybowe występujące w zbożach mogą znacznie ograniczyć plon a nawet skutkować przymusową likwidacją całej plantacji.

Ubytek plonu spowodowany przez wybrane choroby:

• mączniak prawdziwy ponad – 40%
• rdza brunatna do – 40%

źródło: http://www.farmer.pl/produkcja-roslinna/ochrona-roslin/zlodzieje-plonu,7286.html

• septorioza kłosów do – 50%
• rdza żółta ponad – 50%
• łamliwość podstawy źdźbła – 10-30%

żródło: HGCA Wheat disease management guide

Jedną z najgroźniejszych chorób, która w znacznym stopniu wpływa na dalszą jakość surowca jest fuzarioza kłosów.  Plantacje porażone fuzariozą to zagrożenie mykotoksynami, czyli toksynami wytwarzanymi przez grzyby, między innymi z rodzaju Fusarium. Jednym z celów hodowli KWS Zboża jest selekcja rodów pod tym kątemi i wprowadzanie na rynek odmian z większą odpornością na fuzariozy.

Kolejnym poważnym zagrożeniem w uprawie zbóż są choroby wirusowe, które bardzo często prowadzą do likwidacji plantacji. Do infekcji najczęściej dochodzi jesienią a choroba przenoszona jest przez mszyce. Hodowle roślin w celu zabezpieczenia plantacji selekcjonują odmiany z genotypem odpornym na wirusa co w znacznym stopniu przyczynia się do ograniczenia występowania tego zagrożenia. Hodowla KWS Zboża posiada na polskim rynku odmiany jęczmienia ozimego charakteryzujące się odpornością na wirusa mozaiki żółtej typu 1 – KWS Meridian, KWS Tenor, Lomerit, Fridericus, Semper, KWS Joy i Wintmalt.

Czy hodowle są w stanie wykluczyć choroby z uprawy zbóż?

Wykluczenie chorób jest  niemożliwe z powodu mutacji patogenów chorobotwórczych w wyniku czego choroby przełamują bariery odpornościowe, dlatego ważne jest, aby proces hodowlany trwał i dostarczał nowych odmian.
Różnorodność genetyczna odmian pozwala ograniczać i spowalniać proces przełamywania barier odpornościowych. Środki fungicydowe w miarę upływu czasu, niekiedy z powodu nierozsądnego stosowania, również tracą swoją skuteczność więc nie mogą być antidotum na niedoskonałość odmiany, a mają jedynie wspomóc jej potencjał genetyczny.

Czytaj także:

Zrównoważone zarządzanie glebą: zasobność w składniki mineralne
W jakim celu wprowadzać zasady rolnictwa zrównoważonego?

Przykładem na przełamanie odporności w środkach fungicydowych jest grupa strobiluryn: powszechne używanie tych substancji w niskich dawkach i bez substancji towarzyszącej doprowadziło do zawężenia zakresu zwalczanych chorób a w niektórych przypadkach do braku działania wymienionej grupy nawet przy podwojeniu dawki.
   
Ogromne wyzwanie przed nowymi odmianami

Z roku na rok na świecie zmniejsza się areał ziemi uprawnej. Według danych Amerykańskiego Departamentu ds. Rolnictwa (USDA), od sezonu 2007/2008 do sezonu 2013/2014 średnia powierzchnia upraw pszenicy na świecie pomniejszyła się z 222,2 mln ha do 219,7 mln ha, co oznacza spadek o 1,15 proc. W związku z tym ogromnym wyzwaniem dla hodowli roślin jest wprowadzanie nowych odmian, które pokryją straty areału upraw nadwyżką plonowania i będą gwarantowały bezpieczeństwo żywnościowe.

Bezpieczna przyszłość wiąże się nierozerwalnie z bardzo dobrą kondycją i sprawnością hodowli, w przypadku wyłączenia nowych odmian z rynku bardzo szybko może dojść do znacznych spadków produkcji i zachwiania bezpieczeństwa żywnościowego na świecie.

Paweł Żmijewski
KWS Zboża