Jak chronić uprawę buraków cukrowych przed chwastami? Porady eksperta

Szeroki asortyment herbicydów zalecanych do ochrony plantacji buraka cukrowego pozwala na precyzyjne dostosowanie substancji czynnych preparatów do występującego na danym polu zachwaszczenia.

W znakomitej większości rolnicy stosują do ochrony swoich pól herbicydy wieloskładnikowe (2-3 substancje czynne) lub sporządzają mieszaniny preparatów w zbiorniku opryskiwacza. W zależności od składu mieszanki herbicydowej ilość substancji czynnych wykorzystywana w jednym zabiegu waha się od 4 do 5. Zastosowanie bogatych mieszanek herbicydowych gwarantuje wysoką biologiczną skuteczność w stosunku do ponad 20 gatunków chwastów. Wydaje się w tym miejscu, że tytuł artykułu „Jak chronić uprawę buraków cukrowych przed chwastami” w kontekście opracowanych programów zwalczania chwastów, znajomości własnych pól oraz posiadanej przez plantatorów wiedzy jest dziwnie sformułowany. Nic bardziej mylnego, gdyż wysoką skuteczność chwastobójczą stosowanych zabiegów nalistnych uzyskujemy na polach uprawnych utrzymywanych w wysokiej kulturze (małe zachwaszczenia potencjalne gleby), a przede wszystkim w warunkach sprzyjających działaniu preparatów. W przypadku pól zachwaszczonych, podczas długotrwałej suszy oraz w wysokich temperaturach efektywność chwastobójcza stosowanych zabiegów herbicydowych znacznie się obniża. Taka sytuacja miała miejsce w minionym sezonie wegetacyjnym na wielu plantacjach uprawy buraka cukrowego. W związku z powyższym w niniejszym artykule zostanie omówiony sposób przygotowania pola pod uprawę buraków cukrowych oraz prowadzenie ochrony pól uprawnych z uwzględnieniem czynników decydujących o efektywności chwastobójczej stosowanych zabiegów herbicydowych.

Istotne znaczenie w ochronie buraka cukrowego przed chwastami ma wybór odpowiedniego pola pod uprawę. Jak wspomniano wyżej, na polach uprawnych o niskiej kulturze, odznaczających się wysokim zachwaszczeniem potencjalnym gleby (bankiem nasion chwastów) ochrona buraka cukrowego przed chwastami nawet w latach, w którym występują warunki optymalne do działania środków ochrony roślin, potrafi przysporzyć wiele kłopotów. Nie od dziś wiadomo, że uprawa roślin o zróżnicowanych wymaganiach agrotechnicznych redukuje kompensacje niektórych gatunków chwastów a zarazem ogranicza występowanie innych w porównaniu do roślin uprawianych w monokulturach.

Z punktu widzenia ochrony roślin przed chwastami najlepszym przedplonem dla buraka cukrowego są uprawy, w których w latach poprzednich uzyskano wysoką efektywność zwalczania chwastów (ziemniaki, zboża jare i ozime, rośliny bobowate). Wybierając miejsca pod uprawę buraków cukrowych należy unikać pól silnie zachwaszczonych. W konsekwencji popełnianych błędów dotyczących regulacji zachwaszczenia w przedplonach buraka cukrowego (opóźnione zabiegi lub źle dobrane substancje czynne do struktury zachwaszczenia) niezniszczone chwasty wydają nasiona i w znaczącym stopniu wzbogacają bank nasion w glebie. Według przeprowadzonych badań liczba nasion chwastów zawiera się w przedziale od 1000 szt./m2 na polach utrzymanych w dobrej kulturze do 80 000 szt./m2 i więcej na polach zaniedbanych. Uwzględniając olbrzymią zasobność banku nasion chwastów w glebie oraz zdolność ich kiełkowania w kolejnych latach, najlepszym rozwiązaniem jest zaniechanie uprawy buraka cukrowego na polach silnie zachwaszczonych. W tym miejscu sprawdza się stare przysłowie rolnicze: jeśli na dane pole się zapuści, to przez siedem lat plewić się je będzie na kolanach.

Drugim czynnikiem nie mniej ważnym w ochronie buraka cukrowego jest odpowiednie przygotowanie pola pod uprawę roślin. O ile ograniczenie szkodliwości chwastów jednorocznych na polach uprawnych odbywa się w dłuższym okresie (kilka lat) i związane jest bezpośrednio z redukcją zachwaszczenia potencjalnego gleby (banku nasion), to w przypadku zwalczania gatunków wieloletnich (perz właściwy, ostrożeń polny) możemy je skutecznie wyeliminować przed nadejściem nowego sezonu wegetacyjnego. Najlepszym sposobem ich niszczenia jest zastosowanie herbicydów opartych na substancji czynnej glifosat w zespole uprawek pożniwnych. Jeśli plantatorzy będą zmuszeni wysiać buraki cukrowe na polach silnie zachwaszczonych, jedynym rozsądnym sposobem zabezpieczenia upraw przed chwastami pozostanie wykonanie zabiegu doglebowego bezpośrednio po siewie lub zastosowanie herbicydów nieselektywnych (glifosat) do trzech dni przed wschodami roślin. Jedynym mankamentem w obydwu rozwiązaniach jest niedobór opadów. W latach suchych skuteczność zabiegów doglebowych oscyluje w zakresie od 10 do 20%. Podobne rezultaty można uzyskać w przypadku zastosowania herbicydów zawierających glifosat z tą zasadniczą różnicą, że nie dotyczy ona spadku efektywności herbicydów, lecz warunkowana jest ich niewielkim nasileniem w momencie wykonywania zabiegu.

Skuteczność działania zabiegów nalistnych uzależniona jest od:

• terminowego wykonania wszystkich zabiegów,
• fazy rozwojowej chwastów,
• stopnia zachwaszczenia pola,
• doboru odpowiedniej substancji czynnej do struktury zachwaszczenia,
• sprawności sprzętu
• panujących warunków atmosferycznych.

Podstawowym warunkiem uzyskania wysokiej efektywności chwastobójczej aplikowanych herbicydów w systemie dawek dzielonych jest umiejętność rozpoznawania poszczególnych gatunków chwastów w początkowych fazach rozwojowych. Właściwe zdiagnozowanie struktury zachwaszczenia pozwala na trafny dobór substancji czynnych. Powszechnie stosowane herbicydy zawierające fenmedifam, desmedifam oraz etofumesat pozwalają na skuteczną redukcję około dziesięciu gatunków chwastów – w uprawie buraka cukrowego może jednak występować nawet kilkadziesiąt gatunków. Na szczęście taka sytuacja dotyczy głównie pól zaniedbanych, charakteryzujących się wysokim zachwaszczeniem potencjalnym gleby. Nawet jeśli takie pola zostały wyeliminowane z uprawy buraka cukrowego w danym sezonie wegetacyjnym, należy liczyć się z występowaniem gatunków średnio wrażliwych na daną substancję czynną lub charakteryzujących się budową anatomiczną utrudniającą wnikanie herbicydów.

Na podstawie badań stwierdzono, że powierzchnia styku chwastów pokrytych włoskami (szarłat szorstki) wynosi zaledwie 1/10 w porównaniu do powierzchni roślin łatwo zwilżalnych (burak cukrowy). Ponadto, uwzględniając fakt, iż z ogólnej ilości zastosowanej substancji czynnej jedynie 20 proc. jest pobierane, a zaledwie kilka procent dociera do miejsca działania, wybór odpowiedniej substancji czynnej oraz precyzja jej stosowania nabiera szczególnego znaczenia. W związku z tym rozsądnym rozwiązaniem jest więc zastosowanie mieszanin herbicydowych opartych na kilku substancjach czynnych lub dodanie adiuwanta, który zagwarantuje wysoki efekt chwastobójczy. W tabeli 1 zamieszczono gatunki chwastów wymagające specjalnego doboru substancji czynnej herbicydu.

Podczas wykonywania zabiegów można w strukturze zachwaszczenia wyodrębnić gatunki chwastów znajdujące się w zróżnicowanych fazach rozwojowych. W przypadku terminowego wykonania 1. zabiegu nalistnego ich występowanie nie będzie miało większego znaczenia na uzyskiwaną efektywność chwastobójczą. Jeśli natomiast zabieg herbicydowy zostanie „przegapiony” lub z powodu niekorzystnych warunków pogodowych wykonany później (opady, silne wiatry), to udział tych gatunków będzie znaczący i wpłynie na zmniejszenie skuteczności zastosowanych preparatów. W takich sytuacjach rolnicy mają do wyboru kilka rozwiązań. W pierwszym przypadku będzie to zwiększenie dawki herbicydu, dodanie adiuwantów lub przyspieszenie terminu wykonania kolejnego zabiegu. Innym sposobem zwalczania „przerośniętych” chwastów jest dostosowanie aplikowanej substancji czynnej do ich fazy (tab. 2). Nie należy jednak liczyć, że stosowane w uprawie buraka cukrowego substancje czynne są w stanie wyeliminować chwasty w każdym stadium rozwojowym. Jako przykład można podać stosowanie chlopyralidu w zwalczaniu chwastów rumianowatych. Chlopyralid skutecznie zwalcza wymienioną grupę chwastów jedynie do fazy rozety. Jeżeli zastosujemy wymienioną substancję czynną w fazie wydłużania pędu, to musimy liczyć się jedynie z chwilowym zahamowaniem wzrostu chwastu. Podobna sytuacja ma miejsce w stosowaniu graminicydów przeciwko chwastnicy jednostronnej. Generalnie zaleca się stosowanie przeciwko gatunkom jednorocznym połowy ”perzowej” dawki herbicydu. Należy pamiętać, że użycie graminicydów w tej dawce skutecznie eliminuje gatunki jednoroczne do fazy krzewienia. W zaawansowanych fazach (strzelanie w źdźbło) zaleca się zastosowanie podwyższonych dawek.

Największą skuteczność chwastobójczą uzyskujemy stosując herbicydy w temperaturze od 15 do 25°C przy wilgotności powietrza oscylującej w zakresie od 40 do 90%. W tak korzystnych warunkach następuje szybkie pobieranie oraz transport substancji czynnych do miejsca działania. Jednak w ostatnich latach pomimo terminowego wykonania zabiegów oraz umiejętności doboru substancji czynnych do struktury zachwaszczenia walka z chwastami często stwarza wiele problemów. W dużej mierze związane jest to z warunkami atmosferycznymi, które w znacznym stopniu wpływają na pogorszenie efektywności działania zastosowanych herbicydów. Głównym powodem zaistniałej sytuacji jest przystosowanie się chwastów do niesprzyjających warunków atmosferycznych. W skrajnych warunkach (brak opadów oraz wysokie temperatury) chwasty wytwarzają grubszą kutykulę, nalot woskowy na powierzchni liści lub przyspieszają swój rozwój generatywny. W wieloletnich obserwacjach polowych niejednokrotnie odnotowano, że w niekorzystnych warunkach pogodowych niektóre gatunki chwastów wrażliwych na daną substancję czynną wykazują średnią wrażliwość, natomiast gatunki średnio wrażliwe uodparniają się całkowicie.

W okresie występowania niedoborów opadów oraz w wysokich temperaturach zaleca się wykonanie wieczorem zabiegów herbicydowych z dodatkiem adiuwantów. Przeprowadzenie aplikacji w tym czasie wpływa na dłuższe utrzymanie się kropli na powierzchni liści, wolniejsze odparowanie, stopniowe formowanie depozytu oraz lepsze wchłanianie substancji czynnych. Spełnienie powyższych warunków pozwala na uzyskanie zakładanej skuteczności działania oraz polepszenie zwalczania chwastów średnio wrażliwych na aplikowane substancje czynne. Szczegółowe informacje dotyczące możliwości stosowania herbicydów z adiuwantami zawarte są w etykietach – instrukcjach poszczególnych preparatów.

Duże znaczenie w ochronie buraka cukrowego przed chwastami odgrywa zabezpieczenie upraw przed zachwaszczeniem wtórnym. W okresie zakrywania międzyrzędzi na plantacjach buraka cukrowego wykonuje się ostatnie zabiegi herbicydowe. O powodzeniu zastosowanych programów zwalczania decyduje w dużym stopniu tempo zakrywania międzyrzędzi. Zahamowanie wzrostu buraka cukrowego, wynikające z błędów agrotechnicznych (uprawa, niskie pH gleby, nawożenie) lub niedostatecznej ilości opadów wydłuża ten okres i naraża plantacje na wystąpienie zachwaszczenia wtórnego. W celu zabezpieczenia upraw przed ponownym kiełkowaniem chwastów zaleca się w ostatnim zabiegu nalistnym zastosować substancje czynne herbicydów działających poprzez glebę (chlorydazon, metamitron).

W nadchodzącym sezonie wegetacyjnym plantatorzy będą mieli do dyspozycji 68 herbicydów zarejestrowanych do zwalczania chwastów dwuliściennych (10 substancji czynnych) oraz 16 preparatów zalecanych do niszczenia chwastów jednoliściennych (6 substancji czynnych). W tabelach 3, 4, 5 i 6 zamieszczono program zwalczania chwastów uwzględniający doglebowe stosowanie herbicydów, aplikację nalistną – chwasty jedno- i dwuliścienne oraz w systemie mieszanym (dawki dzielone oparte na zabiegu doglebowym).

Tabela 5. Dobór herbicydów do zwalczania chwastów w uprawie buraka cukrowego w 2016 roku metodą dawek dzielonych – KLIKNIJ TU, ABY POBRAĆ
 

Myślę, że zawarte w niniejszym artykule porady dotyczące ochrony plantacji buraka przed zachwaszczeniem pomogą plantatorom uzyskać w nadchodzącym sezonie wegetacyjnym dobrą skuteczność zwalczania chwastów. Reasumując, należy podkreślić, że w ochronie upraw przed chwastami decydujące znaczenie ma nie tylko poziom ochrony roślin zastosowanej podczas wegetacji, ale także odpowiedni wybór i przygotowanie pola pod uprawę. Spełnienie powyższych warunków ułatwi prowadzenie ochrony roślin w trakcie sezonu wegetacyjnego, a ponadto wpłynie na redukcję kosztów poniesionych na walkę z chwastami.

Dr inż. Wojciech Miziniak
IOR-PIB, TSD Toruń
fot. flickr.com/