Świerzb jest ciągle najgroźniejszym pasożytem zewnętrznym występującym u świń, powodującym duże straty gospodarcze i ekonomiczne małych i dużych ferm zajmujących się hodowlą zarodową i towarową trzody chlewnej. Prowadzone badania w celu ustalenia wpływu zarażenia świń świerzbowcem na wykorzystanie paszy oraz dzienne przyrosty wagi ciała wykazały u zwierząt zarażonych niższą wagę o 9%, a zużycie paszy wzrosło o 12,5%. W stadzie podstawowym loch stwierdzono o 1,95 kg mniej paszy na jedno odsadzone prosie u macior zdrowych w stosunku do loch zakażonych.
Świerzbowce większość swojego życia spędzają na żywicielu, którym jest trzoda chlewna. Pasożyty te są rozdzielnopłciowe, okrągłego kształtu, niewidoczne na skórze żywiciela. Pasożyty po wyodrębnieniu i umieszczeniu na podstawce widoczne są w postaci słabo widocznych szaro-białych plam. Samica świerzbowca po zapłodnieniu drąży tunele w naskórku, do których następnie składa jaja. Czas inkubacji jaj wynosi średnio około 3-4 dni i po tym okresie następuje wylęganie się larw. W przeciągu dalszych 3-4 dni nimfy (poczwarki) ulegają dalszej przemianie i posiadają już wtedy po cztery pary odnóży. Po kolejnych 4-5 dniach nimfy ulegają dalszej przemianie i osiągają pełnię dojrzałości. Cały cykl rozwojowy trwa średnio 12-15 dni, a może także być dłuższy i wynosić nawet 25 dni. Zwierzęta zarażają się zwykle świerzbowcem przez kontakt bezpośredni (zwierząt zdrowych z chorymi), pośredni (poprzez zanieczyszczone narzędzia, inne zwierzęta). Świerzbowiec bytuje na całym ciele zarażonego osobnika jednak najczęściej występuje w miejscach pokrytych strupami. Takie miejsca występują najczęściej na głowie i wewnętrznej części uda. Ocenia się, że 80% pasożytów występuje w kanale słuchowym i na wewnętrznej powierzchni małżowiny usznej. Jednym z czynników sprzyjających rozwojowi pasożyta jest temperatura powyżej 25oC i wysoka wilgotność. Zwierzęta dotknięte świerzbem są niespokojne, ciągle ocierają się o różne przedmioty w kojcu. Postać chroniczna objawia się rogowaceniem skóry i powstawaniem grubych strupów. Właściwą diagnozę świerzbu stawia się na podstawie występowania pasożyta w zeskrobinach skóry. Zeskrobiny do badania parazytologicznego pobiera się minimum od 10% pogłowia świń w fermie. Do badań zaleca się pobrać zeskrobiny od macior prośnych i prosiąt powyżej 6 tygodnia życia.
Metoda pobierania zeskrobin nie jest jedyną metodą stwierdzającą występowanie tego pasożyta. Inną metodą bardziej pewną to przebadanie fragmentów ucha ubitych tuczników niż zeskrobane fragmenty naskórka, kolejna to badanie zwierząt przy pomocy testu Elisa. Metoda ta polega na przebadaniu próbek krwi na obecność przeciwciał przeciw świerzbowcom, które są wynikiem reakcji układu odpornościowego na inwazję pasożyta. Do badania tym testem najlepiej nadają się próbki krwi prosiąt ssących lub loszek. Aby móc postawić właściwą diagnozę, trzeba przestrzegać zalecany okres między ostatnim zwalczaniem a przeprowadzonym testem. Czas ten nie powinien być krótszy niż 9-12 m-cy. W krótszym okresie należy liczyć się z przeciwciałami z wcześniejszej infekcji. W przypadku stwierdzenia występowania świerzbowca należy poddać leczeniu wszystkie zwierzęta na fermie. Pierwsze leczenie w znacznym stopniu uwolni zwierzęta od pasożyta. Program uwalniania zwierząt od świerzbu powinien obejmować loszki, lochy i knury według następującego schematu:
- loszki powinny być leczone przez cały okres ich selekcji do stada podstawowego
- maciory zwalczany przed każdym porodem
- knury zwalczanie minimum 2 razy w roku lub częściej z uwagi na szeroki kontakt z lochami, zwłaszcza na punktach kopulacyjnych
- prosięta winny być poddane kontroli przed wprowadzeniem do warchlakarni
- warchlaki winny być poddane kontroli przed wprowadzeniem na tucz.
Bardzo istotną sprawą, na którą należy zwrócić uwagę hodowcom to, aby pamiętać o nie wprowadzaniu na fermę żadnych zwierząt, jeżeli nie zostały one przebadane parazytologicznie.
W zwalczaniu świerzbowca stosuje się szereg preparatów dostępnych w szerokiej gamie na rynku. Preparaty te stosowane są w postaci iniekcji, dodatków do pasz, oprysku czy polewania zwierząt. Wybór określonego preparatu powinien dokonać hodowca po konsultacji z lekarzem mającym opiekę nad daną fermą. Zastosowany lek powinien być łatwy w zastosowaniu, o najwyższej skuteczności i długim okresie aktywności. Przed rozpoczęciem leczenia należy opracować dokładny harmonogram, tak by koszty były jak najmniejsze. Lochy wybrakowane i tuczniki powinny być odpowiednio wcześnie sprzedane. Gospodarstwa zwiększające produkcję powinny przeprowadzić zabieg zwalczania świerzbu jeszcze przed zakupem zwierząt hodowlanych. Loszki i knury wprowadzane do stada muszą być obserwowane i ewentualnie wyleczone w okresie trwania kwarantanny. Przy leczeniu świerzbowca z użyciem preparatów iniekcyjnych zaleca się powtórzenie tego zbiegu po 14 dniach, aby cały okres cyklu rozwojowego pasożyta na organizmie świni i w jej środowisku został uwzględniony. Po wyleczeniu zwierząt należy pamiętać o tym, aby zapewnić zwierzętom odpowiednie warunki zoohigienieczne i nie dopuścić do reinwazji pasożyta.
Źródło: Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, www.kpodr.pl
