W dniach 1-2 lutego br. w Brukseli, w ramach prac komitetu „Agricultural Contaminants”, Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentów (DG Sanco) Komisji Europejskiej zorganizowała 7 Forum na temat toksyn Fusarium. W spotkaniu uczestniczyły delegacje z krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz najważniejszych organizacji związanych z produkcją i przetwórstwem zbóż, które na co dzień aktywnie biorą udział w debatach konsultacyjnych KE. W dyskusji nie mogło zabraknąć głosu środowiska rolniczego reprezentowanego przez Komitety Copa-Cogeca, z ramienia których wśród uczestników forum znalazł się także przedstawiciel Krajowej Rady Izb Rolniczych.
Celem organizacji tego cyklicznego wydarzenia jest przegląd aktualnej sytuacji w zakresie zapobiegania porażenia zbóż przez grzyby Fusarium oraz prezentacja najnowszych wyników badań i analiz naukowych na temat mikotoksyn w zbożach i jego przetworach w kontekście poprawy bezpieczeństwa łańcucha żywnościowego. Z uwagi na konieczność szczegółowego podejścia do tego zagadnienia spotkanie podzielone zostało 4 sesje tematyczne:
- Zarządzanie ryzykiem zawiązanym z toksynami Fusarium w zbożach i produktach zbożowych;
- Obecność toksyn T-2 i HT-2 w zbożach i produktach zbożowych;
- Kwestie związane z obecnym stanem legislacji w zakresie mikotoksyn;
- Metodyka pobierania prób i sporządzania analiz na obecność mikotoksyn.
W porannej sesji pierwszego dnia obrad forum zainaugurowane zostało przez dyskusję na temat dotychczasowych doświadczeń w zakresie środków podejmowanych w celu redukcji ryzyka związanego z porażeniem zbóż przez grzyby Fusarium, a co za tym idzie wystąpieniu w ziarnie mikotoksyn. Zaprezentowane zostały rozwiązania zastosowane we Francji (szeroko promowany wśród producentów przewodnik na temat środków prewencyjnych), we Włoszech oraz Wielkiej Brytanii. Podjęte przez Włochów działania pilotażowe opierają się na wdrożeniu Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej (kontrola pośrednia) przy symultanicznym monitoringu stanu zdrowotności upraw i produktów rolnych (kontrola bezpośrednia), co ma być pomocne w opracowaniu zintegrowanego systemu zarządzania pestycydami. Należy dodać, że jednocześnie do Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej aktywnie rozpoczęto tam wdrażanie przewodnika po dobrych praktykach w logistyce zbóż, gdzie podstawowe środki ochrony fitosanitarnej skierowane są w głównej mierze na redukcję zagrożenia mikotoksynami.
W tej części spotkania miała również prezentacja opinii ze strony Komitetów Copa-Cogeca na temat zarządzania ryzykiem wystąpienia toksyny DON z perspektywy gospodarstwa rolnego. W celu zapewnienia jak największej skuteczności działań na wstępie omówiona została szczegółowa analiza czynników wpływających na rozwój fuzariozy, wśród których wymienić należy: rodzaj przedplonu, kultura rolna i techniki agrotechniczne, jakość materiału siewnego, zbiór plonów, a przede wszystkim warunki atmosferyczne. Zdaniem Copa-Cogeca rolnicy europejscy bardzo wiele zrobili już dla ograniczenia występowania mikotoksyn w produkowanym ziarnie, jednakże ryzyko determinuje w głównej mierze niezależna od niczego aura pogodowa, w szczególności przed i w trakcie okresu żniwnego. W kontekście ewentualnego ustanowienia dalszych obostrzeń dotyczących ograniczania liczby dozwolonych substancji aktywnych stosowanych w środkach ochrony roślin przedstawiciel Copa-Cogeca przedstawił opinię, iż dalsza presja legislacyjna w tym zakresie nie może zostać uznana za pomocną w walce z fuzariozami powodując tym samym wzrost ryzyka. Sesję zakończyła prezentacja stanowiska European Crop Protection Association (ECPA), organizacji reprezentującej europejski przemysł środków ochrony roślin, na temat zapobiegania mikotoksynom.
Zdaniem ECPA należy podjąć dalsze badania w zakresie biologii grzybów Fusarium, szczególnie ich cyklu rozwoju, z uwagi na trudną na obecnym poziomie pełną diagnostykę zwalczania. Większy nacisk powinien być również na dobrą praktykę rolniczą (agrotechnika, materiał siewny) stanowiącą w opinii przemysłu niezwykle istotny, obok warunków atmosferycznych, czynnik rozwoju chorób grzybowych na uprawach. W kolejnej sesji forum omówiona została problematyka występowania w zbożach i ich produktach, w szczególności owsa i jęczmienia, toksyn T-2 i HT-2. Głos zabrał m.in. przedstawiciel CEEREAL – organizacji skupiającej podmioty z sektora „śniadaniowych” produktów zbożowych oraz młyny przetwarzające ziarno owsa, który podsumowując swoje wystąpienie na temat wpływu obróbki ziarna na zawartość w nich mikotoksyn stwierdził, iż proces przetwarzania skutecznie redukuje zagrożenie na obecnym poziomie zanieczyszczenia dostarczanego zboża. Problem stanowić mogą jednak produkty ubocze przetwarzania owsa, w których ze względu na następującą koncentrację poziom mikotoksyn może przekraczać granice bezpieczeństwa zdrowotnego. Te zaś wykorzystywane są w produkcji pasz zwierzęcych. W kolejnym wystąpieniu szczegółowo poruszono natomiast kwestię toksyn T-2 i HT-2 w jęczmieniu browarnianym. Zdaniem przedstawiciela Euromalt, który opierał swoje konkluzje na sporządzanych przez tę organizację od 2002 roku analiz na podstawie prób pobieranych w krajach UE o największym znaczeniu z punktu widzenia skali produkcji jęczmienia na słód, istnieje potrzeba dogłębnego zbadania przyczyn rozprzestrzeniania się grzybów Fusarium na całym kontynencie. W opinii Euromalt należy podjąć szerzej zakrojone kroki w zakresie zwiększania świadomości producentów na temat skutecznych praktyk agrotechnicznych ograniczających porażenie upraw. Podobnie jak w poprzedniej prezentacji, potwierdzona również została skuteczna redukcja poziomu mikotoksyn w trakcie przetwarzania ziarna, która osiąga średnio 75-80%.
Zgodnie z przeprowadzonymi we Francji badaniami nad zależnością występowania fuzariozy od rodzaju i terminu prac polowych w produkcji jęczmienia browarnianego, stanowiące temat kolejnej prezentacji, niezwykle istotnym czynnikiem jest termin siewu, w szczególności bardziej podatnych odmian jarych. Stwierdzono ponadto, iż w przypadku zastosowania tego samego materiału większe problemy z mikotoksynami obserwowane są po siewie wiosennym. W dalszej części forum dyskutowano nad regulacjami legislacyjnymi obejmującymi bezpieczeństwo fitosanitarne, a także możliwościami jego zwiększenia w kontekście zarządzania ryzykiem związanym z toksynami Fusarium. W imieniu Komitetów Copa-Cogeca Sebastian Picardat, który jest jednocześnie przewodniczącym Grupy Roboczej COCERAL „Mikotoksyny”, zaprezentował pogląd, iż obecnie konieczne jest wsparcie przemysłu środków ochrony roślin dla rozwoju nowych, innowacyjnych produktów, a także – zarówno na poziomie publicznym jak i prywatnym – wsparcie badań w celu opracowania agronomicznych modeli skutecznego zarządzania ryzykiem pojawienia się mikotoksyn na uprawach oraz w trakcie magazynowania ziarna. Istnieje również uzasadniona potrzeba wzmocnienia doradztwa rolniczego w tym zakresie, aby pomóc w praktycznym wdrożeniu zasad dobrej praktyki rolniczej. Zwrócono ponadto uwagę na opracowany wspólnie przez COCERAL i Cogeca, przedłożony DG Sanco w 2009 roku, przewodnik dobrych praktyk higienicznych w przechowaniu, konfekcjonowaniu, handlu i transporcie produktów rolnych, gdzie organizacje rolnicze dużo uwagi poświęcają redukcji ryzyka związanego z występowaniem mikotoksyn.
Źródło: Adam Stępień, Krajowa Rada Izb Rolniczych, www.krir.pl, fot. sxc.hu
