Mało kto wie, że w Polsce tradycje rolnictwa ekologicznego sięgają lat trzydziestych XX wieku.
Od 1 maja 2004 roku obowiązują w Polsce przepisy prawne Unii Europejskiej w zakresie rolnictwa ekologicznego. Producenci rolni, którzy chcą korzystać z dotacji do produkcji ekologicznej powinni przystąpić do Programu Rolnośrodowiskowego w ramach PROW 2007-2013 i wybrać pakiet: rolnictwo ekologiczne.
Jedną z dziedzin rolnictwa ekologicznego jest chów bydła, który w zależności od kierunku hodowli może być mięsny, mleczny lub mieszany. Podstawowym warunkiem racjonalnego chowu jest prawidłowe żywienie zwierząt, które w ponad 70% decyduje o osiąganych przez nie wynikach produkcyjnych. W gospodarstwach ekologicznych stosuje się w możliwie największym stopniu naturalne czyli organiczne metody produkcji, przy jednoczesnym zachowaniu równowagi między potrzebami ekonomicznymi a ochroną środowiska.
Polecane rasy mleczne
W Polsce do najważniejszych ras bydła mlecznego utrzymywanych metodami ekologicznymi można zaliczyć: czarno-białą, czerwono-białą, simentalską i polską czerwoną. W ostatnim czasie polecane są również rasy Jersey oraz Montbeliarde. Ponadto w rejonie wschodniej Polski, można znaleźć jeszcze niewielkie ilości bydła białogrzbietego.
1. Najpopularniejszą w chowie ekologicznym jest rasa czarno-biała będąca typem kombinowanym mleczno-mięsnym, z podkreśleniem użytkowości mlecznej. W gospodarstwach ekologicznych można utrzymać krowy tej rasy produkujące 5000 – 6000 kg mleka rocznie, o zawartości 4% tłuszczu oraz 3,3 % białka. Masa ciała dorosłych osobników osiąga około 620 kg a wysokość w kłębie 135 cm. Takie zwierzęta przy poprawnym żywieniu zapewniają wysoką i stabilną produkcję mleka.
2. Kolejna rasa czerwono-biała zajmuje drugą pozycje wśród hodowanych u nas ras mlecznych. Wydajność mleka tych krów to 5000 – 5500 kg na rok przy zawartości 4% tłuszczu i 3,3% białka. Przyjmuje się że masa ciała dorosłych zwierząt osiąga około 650 kg a wysokość w kłębie przynajmniej 132 cm.
3. Bydło rasy polskiej czerwonej zaliczane jest natomiast do grupy bydła prymitywnego. Obecnie występuje najczęściej w południowych rejonach kraju i częściowo na terenach województwa warmińsko – mazurskiego, bielsko – podlaskiego, świętokrzyskiego i podkarpackiego. Masa dorosłej krowy osiąga 500 kg, a wydajność około 4000 kg mleka na rok. Bydło to cechuje się długowiecznością, odpornością na choroby, dobrym wykorzystaniem paszy oraz dobrą płodnością.
Kilka słów o chowie
Niezależnie od rasy musimy pamiętać, że chów bydła mlecznego jest kierunkiem produkcji najbardziej związanym z wytwarzaniem pasz objętościowych, które w gospodarstwach ekologicznych powinny stanowić paszę podstawową. Latem są nią zielonki a zimą kiszonki i siano. W warunkach glebowo-klimatycznych Polski ważnym źródłem białka paszowego w żywieniu bydła w gospodarstwach ekologicznych mogą być również rośliny strączkowe (bobik, groch, łubin). Podobnie, jak w gospodarstwach stosujących konwencjonalne metody chowu bydła, także w gospodarstwach ekologicznych specjalizujących się w produkcji mleka podaż składników pokarmowych powinna pokryć całe zapotrzebowanie zwierząt. Pozwoli to na uniknięcie zaburzeń metabolicznych, utrzymanie dobrej płodności i dobrego zdrowia w stadzie.
Chów bydła mlecznego metodami ekologicznymi wymaga również odpowiedniej technologii i systemów utrzymania oraz kształtowania środowiska wewnątrz pomieszczeń inwentarskich. Przy wyborze rasy pod kątem produkcji ekologicznej należy brać pod uwagę nie tylko wydajność mleczną czy mięsną krów, ale i szereg dodatkowych parametrów takich jak: zdolność zwierząt do adaptacji w nowych warunkach środowiskowych i żywieniowych, czas użytkowania, długowieczność i tempo brakowania krów, wydajność życiową, właściwości zdrowotne i technologiczne mleka oraz płodność i łatwość wycieleń.
Polecane rasy bydła mięsnego
Do najważniejszych ras bydła mięsnego w warunkach produkcji ekologicznej można zaliczyć: Simentalską, Charolaise, Limousine, Blonde d Aguitaine, Hereforfd, Aberden Angus, Piemontese i Salers.
Pomimo to – podobnie jak i w wielu innych krajach europejskich – także i w Polsce żywiec wołowy pochodzi przede wszystkim od bydła ras mlecznych lub mleczno-mięsnych ( czyli rasy czarno-białej i czerwono-białej) oraz ich krzyżówek z rasami mięsnymi.
Chów bydła mięsnego metodami ekologicznymi wymaga również zastosowania specyficznych i dostosowanych do warunków przyrodniczych poszczególnych regionów technologii i systemów utrzymania oraz kształtowania mikroklimatu w pomieszczeniach inwentarskich. W produkcji ekologicznej wyklucza się stosowanie bezściółkowego systemu utrzymania. Stosowane rozwiązania technologiczne powinny również zapewnić zwierzętom odpowiedni komfort bytowania, a więc tzw. dobrostan, umożliwiający harmonijny rozwój bez stresu, bólu i uszkodzeń ciała, w zgodzie z otaczającym środowiskiem naturalnym.
1. Bydło rasy simentalskiej hodowane jest głównie w terenie południowo-wschodniej Polski. Charakteryzuje się dobrą zdolnością adaptacji do różnych warunków środowiskowych. Zwierzęta tej rasy reprezentują typ kombinowany mięsno-mleczny dużego kalibru z podkreśleniem cech mięsności. W warunkach polskich buhaje rasy simental są szczególnie przydatne do krzyżowania towarowego w gospodarstwach ekologicznych.
2. Bydło rasy Charolaise (wym. szarolez) jest największą pod względem kalibru i masy ciała francuską rasą mięsną. Dorosłe buhaje osiągają wagę nawet do 1300 kg, a krowy do 900kg. Zwierzęta tej rasy są zaliczane do najcenniejszych ras mięsnych i charakteryzują się dużym potencjałem wzrostowym, wysoką wydajnością rzeźną, doskonałym umięśnieniem oraz bardzo dobrą jakością mięsa. W Polsce buhaje tej rasy są powszechnie używane do krzyżowania towarowego z krowami ras krajowych.
3. Limouise (wym. limuzine) natomiast jest rasą o nieco mniejszym kalibrze ciała niż Charolaise. Jest rasą wcześnie dojrzewającą o masie ciała w granicach 650 – 800 kg dla krów i około 1100 kg dla buhajów. Zwierzęta te charakteryzują się delikatnym kośćcem, bardzo dobrym umięśnieniem (szczególnie udźca), dobrą wydajnością rzeźną i dużą ilością mięsa w tuszy.
Podsumowanie
Niezależnie od wyboru rasy i kierunku produkcji w gospodarstwie ekologicznym, należy wziąć pod uwagę rosnące wymagania konsumentów dotyczące wartości zdrowotnej żywności. Ekologiczna produkcja wołowiny lub mleka może więc mieć w przyszłości duże znaczenie. Chów bydła w warunkach zbliżonych do naturalnych ogranicza bowiem wiele takich zagrożeń dla konsumenta, które stwarza intensywna produkcja rolnicza w gospodarstwach towarowych. Musimy pamiętać aby decydując się na hodowlę bydła w żywienia i utrzymania tych zwierząt.
Źródło: Marta Samoraj, Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, www.modr.mazowsze.pl, fot. sxc.hu
