Przyrost naturalny ludności na polskiej wsi

Zapoczątkowany po 2003 r. wzrost współczynnika przyrostu naturalnego ludności wiejskiej trwał także w latach następnych w narastającym tempie:

• z poziomu 0,3 osoby na 1000 ludności w 2004 r. wartość tego współczynnika
zwiększyła się do 0,6‰ i 1,5‰ w latach 2006 i 2008 (w miastach i w skali kraju nastąpiło w tym czasie przejście od wartości ujemnych do wartości dodatnich, odpowiednio z –0,5‰ do –0,2‰ i 0,5‰ oraz od –0,2‰ do 0,1‰ i 0,9‰ w 2008 r.);
• współczynnik przyrostu naturalnego na wsi zwiększał się w latach 2006–2008 szybciej niż w poprzednich dwóch latach w 10 województwach, w jednym województwie (śląskim) przyrost ujemny zastąpiony został dodatnim, a w pozostałych utrzymywał się przyrost ujemny, jednak na niższym niż uprzednio poziomie (tabela 2.2)

Urodzenia i dzietność kobiet

O przyspieszeniu tempa przyrostu naturalnego w latach 2006–2008 zdecydował szybszy niż w okresie 2004–2006 wzrost liczby urodzeń, który z kolei kształtował się pod wpływem przyspieszonego tempa wzrostu dzietności kobiet i dalszego, chociaż wolniejszego niż uprzednio, zwiększenia się udziału kobiet w wieku najwyższej aktywności prokreacyjnej (20–34 lata):

• współczynnik urodzeń na wsi zwiększył się w latach 2006–2008 z 10,5 do 11,6 na 1000 ludności, czyli o 10,5% wobec 2,9% w latach 2004–2006 (w miastach zwiększył się z 9,3‰ do 10,4‰, czyli o 11,8% wobec 5,7%);
• dzietność kobiet wzrosła z 1,41 do 1,53, czyli o 8,4% wobec 0,6% w latach 2004–2006 (w miastach o 10,3% wobec 4,9%);
• odsetek kobiet w wieku 20–34 lata zwiększył się na wsi z 44,1% ogółu kobiet w wieku rozrodczym (15–49 lat) w 2004 r. do 45,2% i 46,0% w latach 2006 i 2008 (w miastach z 45,2% do 47,4% i do 48,6%);
• przyspieszenie tempa wzrostu współczynnika urodzeń i dzietności kobiet odnotowano we wszystkich województwach.

Na uwagę zasługują także następujące tendencje:

• zmniejszają się różnice dzietności między miastem i wsią – w 2002 r. współczynnik dzietności kobiet na wsi był wyższy niż w miastach o 34,1%, w 2004 r. o 24,6%, a w 2008 r. o 17,5% r., wahając się od 0,7% w województwie opolskim do 31,1% w województwie pomorskim;
• od 2001 r. coraz więcej kobiet decyduje się na rodzenie dzieci w późniejszym wieku, najczęściej 25–29 lat (wcześniej czyniły to w wieku 20–24 lata);
• znacznie zwiększyło się także natężenie urodzeń wśród kobiet w wieku 30–34 lata, które w 2008 r. było na wsi prawie takie samo jak w wieku 20–24 lata, podczas gdy na początku XX w. było prawie o połowę niższe (w miastach natężenie urodzeń w wieku 30–34 lata było w 2008 r. wyższe o około 40% niż w wieku 20–24 lata, a na początku wieku niższe o około 1/3);
• dzietność na wsi w 2008 r. była o blisko 30% niższa od poziomu zapewniającego prostą zastępowalność pokoleń5 (w miastach o około 40% niższa).

Również we wszystkich województwach była niższa od tego poziomu, od około 15% w województwie pomorskim do około 47% w województwie opolskim (w miastach od około 35% do około 48% w tych samych województwach);

• w 2008 r. poziom dzietności na polskiej wsi był niższy niż średnio w większości krajów starej Unii (UE 15) i wyższy niż prawie we wszystkich nowych krajach członkowskich (z wyjątkiem Cypru i Malty, gdzie był niższy, oraz Słowenii, gdzie był taki sam jak w Polsce). We wszystkich krajach UE poziom dzietności nie zapewniał prostej zastępowalności pokoleń, chociaż w kilku z nich (Dania, Francja, Irlandia i Szwecja) bardzo zbliżył się do
tego poziomu.

Prof. dr hab. Izasław Frenkel, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Źródło: www.fdpa.org.pl