Zwalczanie chwastów mieszanek zbożowo-strączkowych

Uprawa gleby zróżnicowana jest w zależności od przedplonu.

Jeśli uprawiamy mieszanki po zbożach, po ich zbiorze należy wykonać podorywkę lub kultywatorowanie (można zastosować kultywator podorywkowy tzw. gruber), a następnie bronowanie w celu nie dopuszczenia do rozwoju chwastów. Po wcześnie zbieranych przedplonach można wysiać poplony ścierniskowe (rośliny krzyżowe lub facelia). W październiku wykonuje się orkę na średnią głębokość (ok. 20-25 cm) pozostawiając pole w ostrej skibie na działanie mrozu. Orka jest zabiegiem bardzo energochłonnym, dlatego koszty można znacznie ograniczyć, stosując pługi obracalne lub wahadłowe. Po przedplonach późno schodzących z pola ilość wykonywanych zabiegów jest znacznie mniejsza i najczęściej ogranicza się do kultywatorowania (po okopowych) lub talerzowania (po kukurydzy) i wykonania orki przedzimowej.

Uprawa wiosenna ma na celu przygotowanie dobrego podłoża dla wysiewanych nasion. Powinna być wykonana możliwie wcześnie i zmierzać do ograniczenia strat wody. Powierzchnia pola musi być starannie wyrównana, aby zespoły tnące maszyn zbierających mogły być prowadzone nisko nad powierzchnią gleby zwłaszcza w mieszankach z udziałem grochu lub wyki. Wykonując siew siewnikiem zbożowym niezbędne jest zastosowanie agregatu uprawowego.

Wapnowanie na kompleksy
Wapnowanie gleby pod mieszanki zbożowo- strączkowe (szczególnie z udziałem grochu i jęczmienia) jest konieczne w warunkach pH gleby poniżej: 5,4 na kompleksie żytnim dobrym i słabym oraz zbożowo- pastewnym słabym; 5,6 na kompleksie żytnim bardzo dobrym i zbożowo- -pastewnym mocnym oraz 5,8 na kompleksach pszennych. Zaleca się zastosowanie wapna po zbiorze przedplonu, przed podorywką. W przypadku niskiej zawartości magnezu w glebie, jedną trzecią dawki CaO należy zastosować w postaci wapna magnezowego.

Nawozić wiosną
Stosowanie nawożenia mineralnego stanowi podstawowy warunek prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin oraz umożliwia odpowiednie współżycie z bakteriami brodawkowymi. Nawożenie fosforem, potasem i ewentualnie magnezem stosujemy w całości podczas uprawy roli.

Na glebach średnio zwięzłych i lżejszych, najlepiej jest wysiać te nawozy wczesną wiosną (przed bronowaniem), natomiast na glebach cięższych – jesienią (przed orką przedzimową). Dawki nawozów powinno się ustalać w zależności od zasobności gleby w te składniki oraz kompleksu glebowo-rolniczego. Zawartość poszczególnych składników mineralnych w glebie można oznaczyć w najbliższej Okręgowej Stacji Chemiczno- Rolniczej. W przypadku niskiej i bardzo niskiej zasobności gleby w magnez oraz braku wapna magnezowego należy uwzględnić jeden z nawozów magnezowych (siarczan magnezu, kizeryt, kalimagnezja, rolmag) w dawce 30-50 kg MgO/h.

Mniej azotu
Wielkość dawki azotu zależy od jakości gleby i ocenianych na podstawie wielu czynników potrzeb nawożenia tym składnikiem. Mieszanki zbożowo-strączkowe nawozimy mniejszymi dawkami azotu niż zboża, gdyż rośliny strączkowe mają zdolność wiązania azotu atmosferycznego. Ze względu na dużą podatność mieszanki jęczmienia z grochem na wyleganie, poziom jej nawożenia N na glebach dobrych powinien być mniejszy niż na glebach średnich. Większe potrzeby nawożenia N występują z reguły w warunkach wskazujących na możliwość uzyskania wysokiego plonu mieszanki, przy niezbyt dużej zasobności gleby w azot (występującej w przypadku dobrego plonowania wcześniejszych roślin w zmianowaniu, ale oszczędnie nawożonych oraz w warunkach obfitych opadów jesienno- zimowych, potęgujących wymywanie azotu w głąb gleby). Mniejsze potrzeby nawożenia N występują w przeciwstawnych warunkach.

Dawki N powyżej 40 kg/ha na glebach kompleksów: pszennego dobrego oraz zbożowo- pastewnego mocnego, a powyżej 45 kg/ha: żytnim bardzo dobrym i dobrym oraz pszennym wadliwym należy dzielić: 60% przedsiewnie i 40% w fazie końca krzewienia jęczmienia.

Siew mieszanki
Nasiona przeznaczone do siewu powinny charakteryzować się czystością nie mniejszą niż 98% oraz zdolnością kiełkowania co najmniej 93%. Najlepiej jest zaopatrywać się w kwalifikowany materiał siewny (w stopniu oryginału) jednolity pod względem pochodzenia. Termin siewu powinien być wczesny, kiedy tylko warunki wilgotnościowe pozwalają na doprawienie gleby. Im gleba lżejsza, tym termin siewu powinien być wcześniejszy. Spadek plonu spowodowany opóźnieniem siewu jest szczególnie duży w latach o suchej wiośnie.

W zachodniej części kraju, gdzie wiosna przychodzi zwykle wcześniej, siew powinien być wykonany przed 10 kwietnia.

W rejonie północno-wschodnim (w warunkach dłuższej zimy) dopuszcza się opóźnienie siewu do 20 kwietnia.

Prawidłowa gęstość siewu mieszanki zależy od jakości gleby. Z uwagi na zagrożenie wyleganiem mieszanki, na glebach lepszych powinno się siać rzadziej, zmniejszając udział grochu w mieszance. Masę wysiewu nasion ustala się oddzielnie dla każdego komponenta. Po sporządzeniu mieszanki siewnej przeprowadza się próbę kręconą siewnika. Głębokość siewu powinna być pośrednia między wymaganą dla zbóż i strączkowych – 3 cm na glebach zwięźlejszych i 4 cm na glebach lżejszych. Optymalna rozstawa rzędów wynosi 12 cm.

Pielęgnacja zasiewów
Mieszanki roślin strączkowych ze zbożami zasiane odpowiednio wcześnie wschodzą po kilkunastu dniach. W początkowym okresie zboża rozwijają się szybciej niż rośliny strączkowe, co sprzyja przykryciu powierzchni gleby.

Dzięki temu mieszanki ulegają mniejszemu zachwaszczeniu niż rośliny strączkowe w czystym siewie, to występujące zachwaszczenie i tak powoduje obniżenie plonu nasion oraz duże utrudnienia w czasie zbioru. Zaleca się zwalczanie chwastów za pomocą zabiegów mechanicznych i chemicznych. Podstawowym zabiegiem niszczenia chwastów jest bronowanie zasiewów.

Zabieg ten wpływa korzystnie na przewietrzanie gleby oraz stwarza korzystniejsze warunki do wytwarzania brodawek korzeniowych przez rośliny strączkowe. Pierwsze bronowanie należy wykonać po siewie nasion, drugie w początkowych fazach wzrostu roślin (zboża 4 liście, wysokość roślin strączkowych ok. 5 cm). Po wschodach roślin zabieg należy prowadzić ostrożnie przede wszystkim po południu, gdy powierzchnia gleby jest dostatecznie sucha ,a rośliny strączkowe mają mniejszy turgor. W stanowiskach bardziej zachwaszczonych, przy uprawie mieszanki jęczmienia z grochem zalecane jest zastosowanie odpowiednich herbicydów. Udział w mieszance owsa, jak również łubinu wyklucza stosowanie herbicydów.

Nierównomierne dojrzewanie
Prawidłowo dobrane komponenty do mieszanek umożliwiają dokonanie zbioru kombajnem bezpośrednio z pnia po odpowiednim ustawieniu parametrów zespołów roboczych. Głównym problemem związanym ze zbiorem jest nierównomierne dojrzewanie komponentów mieszanek. Wybranie odpowiedniego terminu zbioru mieszanki z grochem uzależnione jest od zbóż, które dojrzewają około 7-10 dni później, natomiast w mieszance z łubinem o wyborze terminu zbioru decyduje łubin, który ma dłuższy niż zboża okres wegetacji.

Do zbioru należy przystąpić, gdy zboża osiągną dojrzałość pełną. W lata mokre i w przypadku wystąpienia większych różnic w dojrzewaniu komponentów mieszanek należy zastosować desykację odpowiednim preparatem. Zboża ponadto wymagają innych niż strączkowe parametrów pracy kombajnu. Nieodpowiednie ich ustawienie prowadzi do dużych uszkodzeń nasion roślin strączkowych lub niedomłotu ziarna zbóż. W przypadku zbioru wyległej mieszanki grochu ze zbożami zespół tnący kombajnu przygotowanego do zbioru powinien być ustawiony odpowiednio nisko zależnie od stopnia wylegania roślin tak, aby uniknąć strat nasion pozostałych na polu na nie ściętych roślinach.

W przypadku silnego wylegania łanu nagarniacz kombajnu należy ustawić możliwie najniżej, aby jego palce mogły podnosić wyległe rośliny, a prędkość obrotowa nagarniacza była nieco większa od prędkości roboczej kombajnu. W czasie zbioru nie wyległych mieszanek lub mieszanek łubinu ze zbożami nagarniacz powinien być wysunięty nieco do przodu tak, aby jego oś znajdowała się na wysokości zespołu tnącego kombajnu. Prędkość obrotowa nagarniacza powinna być zbliżona do prędkości jazdy kombajnu. Ustawienie zespołów roboczych kombajnu należy dopasować do stanu łanu (wyleganie, wilgotność) po zebraniu odcinka próbnego.

Dosuszyć mieszankę
Po omłocie nasiona mieszanek wymagają doczyszczenia i dosuszenia do około 14% wilgotności. Nasiona roślin strączkowych o dużej wilgotności ze względu na dużą zawartość białka mogą w bardzo krótkim czasie ulec zepsuciu, gdy bezpośrednio po zbiorze nie będą dosuszone. Suszenie nasion można przeprowadzić ogrzewanym powietrzem, zwracając uwagę na temperaturę, tak aby nie obniżyć wartości biologicznej białka, lub nie ogrzewanym powietrzem w suszarniach podłogowych. Małą ilość nasion można dosuszyć na strychu lub przewiewnym pomieszczeniu, często je szuflując.

Kazimierz Noworolnik
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Źródło: Raport Rolny nr 3(80) marzec 2008, www.raportrolny.pl