W tym roku mija 25-ta rocznica śmierci śp. Pani prof. dr hab. Heleny Domańskiej (+79) – twórcy polskiej szkoły herbologii.
Prof. Domańska przez całe swoje życie zawodowe – od podjęcia studiów na Wydziale Ogrodniczym SGGW, a potem pracy dydaktyczno-naukowej, związana była z tą uczelnią. Tu pracowała do chwili przejścia na emeryturę, a praktycznie do swoich ostatnich dni życia, z przerwą na okres powojenny, kiedy była nauczycielem w Liceum Rolniczym w Wośnikach k. Radomia (dzisiaj jest to dzielnica tego miasta).
Po powrocie na uczelnię, do Katedry Ogólnej Uprawy Roli i Roślin, podjęła nowatorskie wówczas badania nad metodami chemicznego zwalczania chwastów z zastosowaniem pierwszych herbicydów. W katedrze tej stworzyła Zakład Biologii i Zwalczania Chwastów.
Na SGGW przebyła wszystkie etapy swojej drogi naukowej i zawodowej – od magistra do „belwederskiego” profesora zwyczajnego. Na tej uczelni, swojej Alma Mater, prowadziła liczne badania naukowe. Do szczególnie cennych zaliczyć należy te prowadzone wspólnie ze specjalistami niezwiązanymi bezpośrednio z rolnictwem, m.in. z naukowcami z Politechniki Warszawskiej, Łódzkiej, Uniwersytetu Warszawskiego, z Instytutu Przemysłu Organicznego i Instytutu Chemii Organicznej w Warszawie, Polskiej Akademii Nauk.
Dorobek naukowy prof. Domańskiej to 68 prac naukowych, 3 podręczniki, 2 skrypty dla studentów, 67 artykułów popularno-naukowych.
Prof. Domańska wypromowała 4 doktorów i 98 magistrów.
Miała cenny dar przekazywania swojej wiedzy różnym odbiorcom – od uczniów i studentów, przez administrację państwową, po wymagające gremia naukowe. Była świetnym naukowcem z dużym dorobkiem, ale o sobie zwykła mówić, że z zawodu jest nauczycielem akademickim. Jej wykłady były dla studentów ciekawe, żywe, zawsze pełne odniesień do spraw praktycznych.
Prof. Domańska umiała integrować pokrewne zawodowo dziedziny nauki, co znalazło wyraz w jej bliskiej współpracy z licznymi katedrami (w tym jednoimiennymi) uczelni rolniczych z terenu całego kraju i instytutami naukowymi ministerstwa rolnictwa, takimi jak: Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Rolnictwa w Radzikowie, Instytut Ziemniaka w Boninie, Instytut Warzywnictwa w Skierniewicach, Instytut Zielarstwa oraz Instytut Włókien Naturalnych w Poznaniu, Centralne Laboratorium Przemysłu Tytoniowego w Krakowie.
Prof. Helena Domańska przez wiele lat była członkiem Komisji ds. Rejestracji Środków Ochrony Roślin przy Ministrze Rolnictwa, aktywnie uczestniczyła w jej pracach, zorganizowała i przez wiele lat prowadziła Podkomisję ds. Rejestracji Herbicydów. Uczestniczyła także w życiu naukowym wielu polskich i zagranicznych towarzystw i stowarzyszeń naukowych, była m.in. przedstawicielem Polski w Europejskim Stowarzyszeniu Badań nad Chwastami (EWRS). Ale zawsze najbliższa była jej sercu praktyka.
W zakresie prac nauko-badawczych i wdrożeniowych współpracowała z wieloma zagranicznymi koncernami chemicznymi (m.in. amerykańskimi, brytyjskimi, francuskimi, niemieckimi, izraelskimi, szwajcarskimi), jak i z polskimi zakładami chemicznymi produkującymi środki chwastobójcze. Wprowadziła zasady walki z chwastami do szerokiej praktyki rolniczej poprzez bliską współpracę i szkolenie służby ochrony roślin, na różnego rodzaju szkoleniach, sympozjach i konferencjach, na studiach podyplomowych organizowanych przez Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Rolnictwa, gdzie była wykładowcą i egzaminatorem.
Polska nauka rolnicza, w tym w szczególności polska herbologia, bardzo wiele jej zawdzięcza. Prof. Helena Domańska była bowiem wybitnym znawcą chwastów, mającym uznanie w kraju i za granicą. Znała tysiące chwastów, ich nazwy łacińskie, wygląd, sposoby zwalczania. Pięknie potrafiła o nich opowiadać, zaciekawiając nimi nawet osoby nie związane z branżą. Przekazywała tę wiedzę także na konferencjach zagranicznych, m.in. na corocznej konferencji ochrony roślin w Brighton w Wielkiej Brytanii.
Za swoją wieloletnią działalność naukową, dydaktyczną i społeczną, prof. Domańska wyróżniona została m.in.: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Edukacji Narodowej, Odznaką Zasłużony dla Rolnictwa. Była również wielokrotnie nagradzana nagrodami Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Jego Magnificencji Rektora SGGW.
Ale to co najważniejsze – Helena Domańska była pięknym i ciekawym człowiekiem, kochała ludzi i kochała życie. Fascynowała ją nauka i dydaktyka – lubiła i umiała uczyć. Była wymagająca, ale i pomocna. Każdy kto się z nią zetknął, nie pozostawał jej obojętny, ani ona nie pozostawała obojętna tym, którzy spotykali ją na swojej drodze życia. Odciskała na nich swój mały, delikatny ślad – świat pełen kultury, szacunku dla drugiego człowieka, nauki o chwastach i metodach ich kontroli. Ktoś może powiedzieć, że to banalne? Niech więc przyjrzy się tym niesamowitym roślinom, bogatym w kształty i barwy, tak różnorodnym, które chociaż zwalczane od setek lat nadal trwają, walcząc o swoje miejsce na ziemi. Może znajdzie w nich niewielkie odbicie tej wielkiej kobiety, która poświęciła tym niechcianym przez człowieka roślinom całe swoje życie… Dla niej były tego warte – ach te chwasty!
Sylwetkę przypomnieli:
Dr inż. Zofia Łęgowiak – wieloletnia współpracowniczka Pani Prof. Heleny Domańskiej
Dr inż. Maciej Sroczyński – student Pani Prof. Heleny Domańskiej
