Eko rolnictwo się opłaca

Z badań przeprowadzonych w 2016 r. w ramach projektu „Postawy etnocentryczne konsumentów (w ujęciu lokalnym) a szanse i bariery rozwoju rynku żywności ekologicznej” wynika, że główną przesłanką do podjęcia działalności w obszarze rolnictwa ekologicznego jest przede wszystkim troska o zdrowie (swoje i innych). Kolejną – obserwowany wzrost popytu na żywność ekologiczną wywołany modą czy chęcią powrotu do smaków z dzieciństwa. Uprawy ekologiczne to jedna z najszybciej rozwijających się gałęzi rolnictwa. Ich areał w samej tylko Unii Europejskiej rośnie każdego roku o ponad 500 tys. ha. Żywności z certyfikatem ekologicznym poszukują w sklepach konsumenci, gotowi zapłacić za nią więcej niż za produkt wytworzony tradycyjnie. W porównaniu z innymi krajami Unii, Polska ma naprawdę duży potencjał, zarówno w obszarze rozwoju ekologicznych upraw, jak i rozwoju rynku produktów ekologicznych, szczególnie biorąc pod uwagę wielkość naszego kraju i liczbę mieszkańców. Dane za rok 2016 przedstawiały się następująco:

a) Polska jest na 5. miejscu w Europie, jeśli chodzi o areał upraw ekologicznych;
b) zajmuje 6. pozycję pod względem liczby gospodarstw i przetwórni z certyfikatami eko;
c) mamy już 23 375 gospodarstw ekologicznych i 484 przetwórnie;
d) przez 10 lat od wejścia do UE liczba gospodarstw ekologicznych wzrosła w Polsce 7-krotnie, a przetwórni aż 9-krotnie;
e) uprawy eko zajmują łączną powierzchnię 536 579 ha;
f) ponad połowę z nich stanowią zboża, na drugim miejscu są warzywa;
g) 96 proc. producentów ekologicznych to rolnicy: 22 435 osób;
h) pozostałe 4 proc. to osoby, które wprowadzają produkty ekologiczne na rynek;
i) importują je; dostarczają materiał siewny i wegetatywny materiał rozmnożeniowy,
j) zajmują się pszczelarstwem i akwakulturą;
k) najwięcej upraw ekologicznych jest na Warmii i Mazurach, Podlasiu i Pomorzu Zachodnim;
l) większość gospodarstw ekologicznych liczy od 10 do 20 ha, ale aż 1/5 ogółu stanowią te najmniejsze (do 5 ha), co oznacza, że nawet nieduże uprawy mogą być opłacalne.

Wielu tradycyjnych rolników stosuje już na co dzień elementy rolnictwa ekologicznego, np. poprzez ograniczenie chemii w ochronie roślin, naturalne pasze, unikanie monokultur. W uprawach ekologicznych ważne jest, by wszystkie te czynności wykonywać konsekwentnie i zgodnie z wymogami prawnymi. Podobnie jest w przetwórstwie ekologicznym, które wyklucza np. stosowanie syntetycznych dodatków, niszczących wartość biologiczną produktu. Początkujący rolnicy i przetwórcy powinni wziąć udział w specjalnych kursach, organizowanych przez Ośrodki Doradztwa Rolniczego lub Zespoły Doradztwa Rolniczego. Kursy to dobra okazja to poznania zasad ekologicznej produkcji żywności. Uprawy ekologiczne przynoszą rolnikom wymierne korzyści:

1. Większy zysk – produkt eko to najwyższa jakość, którą sprzedaje się drożej.
2. Wsparcie finansowe –  rolnicy ekologiczni dostają więcej dopłat.
3. Nowi odbiorcy – okazja do poszerzenia i dywersyfikacji swojej działalności.
4. Lepsza promocja – symbol certyfikowanego rolnictwa ekologicznego – ekoliść na zielonym tle wyróżni produkty na sklepowej półce.

Proces przedstawienia się na produkcję ekologiczną w 4 krokach przedstawia infografika poniżej.

Kontrola to ważny element produkcji ekologicznej: zgłaszając działalność zezwalamy inspektorom z jednostki certyfikującej na jej wykonanie w naszym gospodarstwie przynajmniej raz w roku. Bez niej nie można uzyskać certyfikatu. Podczas kontroli inspektorzy sprawdzają zgodność produkcji z wymogami zawartymi w przepisach:

a) rozporządzeniu Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych,
b) rozporządzeniu Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r. ustanawiającym szczegółowe zasady wdrażania rozp. 834/2007,
c) ustawie o rolnictwie ekologicznym z 25 czerwca 2009 r.

Gospodarstwo zostanie poddane kontroli w czasie przestawiania go na metody ekologiczne (tzw. konwersji), a także później, gdy już rolnik uzyska certyfikat. Kontrole są odpłatne: to rolnik ponosi koszty transakcyjne certyfikacji, ale może uzyskać ich refundację w ramach dopłat do eko rolnictwa.

Dobry produkt to połowa sukcesu 
Wyprodukowanie wysokiej jakości produktów ekologicznych to połowa sukcesu, druga – znalezienie odpowiednich rynków zbytu dla nich. Polskie gospodarstwa ekologiczne to głównie nieduże inicjatywy rodzinne. Podobnie jak innym małym przedsiębiorcom, trudniej jest im dotrzeć do klienta docelowego, negocjować z dużymi sieciami handlowymi czy innymi potencjalnymi partnerami. Dlatego w rolnictwie ekologicznym szczególnie istotne są kontakty z innymi producentami, przetwórcami i lokalnymi dystrybutorami żywności.

Postaw na kooperację
Dobrym rozwiązaniem, zwłaszcza dla początkujących producentów, jest członkostwo w organizacji zrzeszającej wytwórców ekologicznej żywności albo grupie producenckiej. Tego typu jednostki ułatwiają małym gospodarstwom i przetwórniom realizację ich celów biznesowych, co przekłada się na korzyści, takie jak:

a) łatwiejsza promocja i sprzedaż produktów;
b) łatwiejsze pozyskiwanie kontrahentów;
c) lepsza organizacja rynków zbytu;
d) nieoceniona wymiana wiedzy i doświadczeń; większa siła przebicia i konkurencyjność;
e) krótszy łańcuch dostaw.

Na polskim rynku działa wiele stowarzyszeń i grup zrzeszających mniejsze gospodarstwa ekologiczne. Ich lista jest dostępna tutaj: http://www.arimr.gov.pl/grupy-i-organizacje-producentow.html

Krótki łańcuch dostaw, czyli zrównoważona dystrybucja 
Utrzymanie krótkiego łańcucha dostaw to jedna z najważniejszych zasad w ekologicznej produkcji żywności. W praktyce oznacza taką organizację sprzedaży produktów, aby ich droga z pola na stół angażowała jak najmniej pośredników i była przyjazna dla środowiska naturalnego. Im więcej pośredników w handlu, tym więcej kilometrów pokonują zanieczyszczające środowisko samochody, dlatego w rolnictwie ekologicznym stawia się na:

a) sprzedaż bezpośrednio w gospodarstwie lub przez internet;
b) sprzedaż produktów na targach, lokalnych imprezach, festynach;
c) ekologiczną dystrybucję: dostarczanie żywności bezpośrednio do sklepów, najlepiej lokalnie.

Prowadząc certyfikowane gospodarstwo ekologiczne można uzyskać dodatkowe dopłaty do upraw. Oprócz tradycyjnych dopłat obszarowych otrzymuje się wtedy tzw. płatność ekologiczną, finansowaną z funduszy unijnych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW 2014-2020). Można też uzyskać inne rodzaje dofinansowania. Dopłaty przyznaje się rolnikom (lub grupom producenckim), którzy:

a) prowadzą gospodarstwo rolne na terenie Polski;
b) mają przynajmniej 1ha upraw ekologicznych;
c) otrzymali certyfikat działalności ekologicznej lub są w trakcie jego pozyskiwania;
d) mają numer identyfikacyjny nadany przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Aby uzyskać dopłaty, należy zobowiązać się, że działalność ekologiczną będziemy prowadzić przez przynajmniej 5 lat. Wniosek o przyznanie dopłat, w tym 5-letni plan działalności ekologicznej, składamy w oddziale Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, odpowiednim do naszego miejsca zamieszkania. Lista Oddziałów Regionalnych i Biur Powiatowych ARiMR: http://www.arimr.gov.pl/o-arimr/oddzialy-regionalne.html 

Rodzaje dopłat do rolnictwa ekologiczna przedstawia poniższa infografika.