Ekoschematy nie cieszą się wzięciem wśród rolników. Dlaczego?

Dzięki uprzejmości Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Wielkopolska Izba Rolnicza otrzymuje tygodniowe zestawienia wniosków złożonych w ramach nowej kampanii dopłat bezpośrednich. Jest to pierwsza kampania w ramach reformy Wspólnej Polityki Rolnej.

Przypominamy, że Wielkopolska izba Rolnicza wspólnie z Wielkopolskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego oraz Wielkopolskim Oddziałem Regionalnym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa zorganizowała Wielkopolskie Fora Rolnicze – Wspólnie dla Wielkopolskiej Wsi, w ramach których przeszkoliła 5 720 rolników, właśnie w zakresie nowych zasad warunkowości oraz ekoschematów.

Najchętniej, po ekoschematy sięgali rolnicy z województw: Dolnośląskiego, Kujawsko-Pomorskiego i Podlaskiego

Jak wynika z zestawienia na dzień 06.04.2023 r. wnioski, w całym kraju złożyło 97 316 Rolników, w tym na ekoschematy 24 946, to jest 25,6%.  W Wielkopolsce odpowiednio było to 6 852, z czego 1 780 zawierały ekoschematy, co daje 25,9%. Statystycznie rzecz biorąc największym powodzeniem cieszy się ekoschemat „Rolnictwo węglowe” Najchętniej, po ekoschematy sięgali rolnicy z województw: Dolnośląskiego, Kujawsko-Pomorskiego i Podlaskiego. Być może wiąże się to z stosunkowo dużym udziałem większych gospodarstw w województwach Dolnośląskim i Kujawsko-Pomorskim oraz dużym udziałem TUZ oraz gospodarstw mleczarskich w województwie Podlaskim.

Informacja o wnioskach złożonych w ramach Kampanii 2023 w okresie między 23.03. a 06.04.

W ramach ekoschematu „Rolnictwo Węglowe”, największą popularnością w skali kraju, cieszyły się następujące praktyki:

Wymieszanie słomy z glebą – 13 388 wniosków (65%)

Wymieszanie obornika – 3 655 wniosków (18%)

Zróżnicowana struktura upraw – 3 390 wniosków (16,5%)

Podobny udział miały te ekoschematy we wnioskach złożonych w Wielkopolsce.

Na ekoschemat „Dobrostan zwierząt” złożono łącznie w kraju 3 282 wniosków w tym w Wielkopolsce 100. Dla porównania najwięcej, bo aż 850 w Małopolsce. Zdecydowanie najwięcej wniosków złożono do tej pory na dobrostan krów mlecznych – 2 703 wnioski i opasy – 472 wnioski.

Korzystanie z ekoschematów ma zasadnicze znaczenie dla wysokości dopłat w nowej WPR

Podkreślamy, że korzystanie z ekoschematów ma zasadnicze znaczenie dla wysokości dopłat w nowej Wspólnej Polityce Rolnej. Podstawowe stawki, oferowane za spełnienie zasad warunkowości pozwolą na otrzymanie dopłat na poziomie około 70% tych, które rolnicy otrzymywali w latach ubiegłych. W kontekście spadających cen skupu płodów rolnych, a co za tym idzie rentowności działalności rolniczej, maksymalne wykorzystanie dopłat jest bardzo ważne.

Być może jest tak, że na początku kampanii wnioski składają głównie rolnicy, którzy nie są w stanie skorzystać z żadnego ekoschematu, mają bardzo małe gospodarstwa rolne, nie prowadzą produkcji zwierzęcej a dochody pozyskują spoza gospodarstwa rolnego. Przyczyną niskiego udziału ekoschematów może też być spóźnione wdrożenie przepisów i akcji szkoleniowo edukacyjnej. Jako Wielkopolska Izba Rolnicza zidentyfikowaliśmy kilka problemów, które mogą powodować tak mały udział ekoschematów. Te problemy to:

• W gospodarstwach, w których są sady towarowe, trwałe użytki zielone i grunty rolne nie można zadeklarować praktyk z ekoschematu rolnictwo węglowe na gruntach ornych, gdyż punkty stanowiące próg wejścia wylicza się w oparciu o powierzchnię użytków rolnych. Gdy chcą zadeklarować realizację praktyki w ramach tego ekoschematu na posiadanych gruntach ornych to nie mogą, gdyż nie uzyskują wymaganej ilości punktów i są automatycznie wykluczeni. Pytają czy jest możliwość wprowadzenia zmiany w przepisach prawnych tak, aby próg wejścia w ekoschemacie rolnictwo węglowe wyliczać w oparciu o posiadane grunty orne a nie użytki rolne. Poza tym niezrozumiałe dla rolników gospodarujących obszarach Natura 2000 jest ich wyłączenie z możliwości skorzystania z wariantu: Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt.
• Rolnicy skarżą się, że okres oczekiwania na wyniki badań gleby jest bardzo długi i mają wątpliwości czy w terminach określonych przez ARiMR będą w stanie opracować plan nawożenia w ramach ekoschematu rolnictwo węglowe. Konieczne wydaje się również uproszczenie planu do sporządzania planów nawozowych, gdyż polecany INTERNAW jest wielopłaszczyznowy i przez to zagmatwany. Powoduje to, że doradcy nie chcą go wykonywać, gdyż jego przygotowanie wymaga bardzo dużo czasu, którego w okresie składania wniosków zwykle doradcom brakuje.
• Rolnicy, którzy chcieliby przystąpić do realizacji Ekoschematu rośliny miododajne mają problem z nabyciem nasion roślin, które zostały podane na liście nr 1. A niestety muszą one stanowić składnik mieszanki wysiewanej w ramach tego ekoschematu.
• Wielu rolników nie chce decydować się na realizację ekochematów, gdyż obawiają się kontroli administracyjnych i stawianych przed nimi niejasnych wymogów.
• Ciągle nie ma jeszcze rozporządzenia dotyczącego ekoschematu „Dobrostan zwierząt”. Rolnicy nie wiedzą, jakie warunki będą obowiązywały w nowej kampanii i czy będą musieli sporządzań nowy plan poprawy dobrostanu.
• Wiele wątpliwości budzi okres wymagania warunków. Chodzi tu przede wszystkim o kontynuację jednej uprawy na danej działce. Według informacji podawanych przez MRiRW, jeśli ktoś uprawiał już, na przykład, kukurydzę przez kolejne trzy lata, to w roku 2024, jeśli odnośny GAEC wejdzie w życie, nie będzie mógł już tego zrobić. Zdaniem rolników, prawo nie powinno działań wstecz, i 3-letni okres dla tej samej uprawy powinien liczyć się od wejścia nowej reformy w życie.
• Brak jest spójnej informacji dotyczącej zdjęć geotagowanych. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi opublikowało komunikat, z którego wynika, że zamiast zdjęć rolnik może dostarczyć oświadczenie, podczas gdy biura powiatowe ARiMR nie chcą takich oświadczeń przyjmować.
• Wątpliwości budzą ekoschematy „Uprawa uproszczona” i „Plan nawożenia”. Nie wiadomo do końca, jakiego terminu agrotechnicznego mogą one dotyczyć. Nie ma jasnej interpretacji przepisów. Rolnicy nie wiedzą, czy mogą skorzystać z ekoschematu „Uprawa uproszczona” dla zasiewów jesiennych. Nie wiadomo też ile planów nawożenia trzeba wykonać. Dodatkowo narzędzie do sporządzania planów nawożenia, sugerowane w rozporządzeniu czyli „internaw” jest bardzo niedoskonałe i wolne w działaniu.

Pełna statystyka o wnioskach złożonych w ramach Kampanii 2023 wg stanu na dzień 05.04.2023 r. zawarta jest w tabeli poniżej:

Natomiast informacja o liczbie złożonych wniosku w ramach Ekoschematu Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi  (stan na 05.04.) przedstawiona jest w poniższej tabeli:

Statystykę wniosków oraz wyniki naszego monitoringu problemów będziemy teraz publikowali raz w tygodniu.

Czy właściwy dobór ekoschematów może wpłynąć na ograniczenie szkód łowieckich?

Opracowanie:
Andrzej Przepióra
Aleksander Poznański