Jęczmień – sam i w mieszankach

31 maja 2011

Jęczmień jest podstawowym komponentem mieszanek zbożowych, których powierzchnia uprawy jest o ok. 45 proc. większa od powierzchni jęczmienia jarego w siewie czystym. Obecnie ponad 2/3 produkcji jęczmienia jarego przeznacza się na paszę, a pozostałą część na cele browarne, spożywcze (kasza, płatki, kawa zbożowa) i nasienne.

Ziarno jęczmienia (zwłaszcza browarnego) jest droższe od ziarna mieszanek i jest przedmiotem skupu. Ziarno mieszanek można sprzedawać tylko na lokalnych targowiskach, a uprawia się je przeważnie na paszę dla własnego inwentarza. Zaletą mieszanek jest mniejsza kosztochłonność uprawy oraz lepsza wierność plonowania. Poszczególne gatunki zbóż mają niejednakowe wymagania glebowe, wodne i agrotechniczne, różnią się rytmem rozwojowym, odpornością na wyleganie, stopniem porażenia przez choroby i szkodniki.

Mieszanki są bowiem bardziej tolerancyjne na gorsze warunki siedliskowe agrotechniczne w porównaniu z czystymi zasiewami gatunków zbóż, co objawia się większą wiernością plonowania mieszanek. Niesprzyjające warunki dla wzrostu jednego z komponentów mieszanki mogą być korzystne dla drugiego, który uzyskuje wówczas pozycję dominującą w łanie, co rekompensuje zniżkę plonu pierwszego komponenta.

Najczęstsze są u nas mieszanki jęczmienia z owsem oraz jęczmienia z owsem i pszenicą. Wzrost zainteresowania uprawą mieszanek u nas w ostatnim okresie był wywołany głównie ograniczeniem nawożenia i ochrony roślin spowodowanym dużym wzrostem cen chemicznych środków produkcji rolniczej oraz znacznym zwiększeniem udziału zbóż w strukturze zasiewów (przy mniejszej wrażliwości mieszanek na gorszy przedplon), ponieważ koszty uprawy mieszanek są z reguły niższe od czystych zasiewów.

Różne gatunki w mieszankach dzięki zróżnicowanym systemom korzeniowym lepiej penetrują glebę i efektywniej wykorzystują nawożenie, które może być stosowane w mniejszych dawkach. Ograniczeniu chemicznej ochrony sprzyja większa konkurencyjność mieszanek w stosunku do chwastów, mniejsza wrażliwość ich na wyleganie, a przede wszystkim mała podatność na choroby w efekcie biologicznych mechanizmów hamujących porażenie roślin przez choroby.

Wynika to ze zmniejszenia ilości i rozrzedzenia tkanki gatunku wrażliwego na daną chorobę i z działania roślin gatunku odpornego jako barier fizycznych dla rozprzestrzeniającego się materiału zakaźnego w łanie. Oprócz licznych zalet, zasiewy mieszane mają również wady, do których zalicza się zmienny udział komponentów w plonie (spowodowany różną reakcją gatunków na warunki siedliskowe) utrudniający precyzyjne bilansowanie dawek żywieniowych w paszy, przez co ograniczający jej efektywność, ponadto trudność dostosowania agrotechniki do specyfiki poszczególnych roślin (komponentów), problem ze zbytem i niskie ceny. Ujemną stroną mieszanek z udziałem owsa jest niska jego wartość pastewna związana z dużą zawartością łuski.

$\"\"$ Do głównych czynników agrotechniki zbóż zalicza się nawożenie mineralne oraz gęstość siewu. Chemiczna ochrona roślin ma mniejsze znaczenie z uwagi na małą wrażliwość mieszanek na agrofagi. Wielkość dawek nawozów zależy od zawartości przyswajalnych form składników w glebie oraz przewidywanego poziomu plonów. Wymagania nawozowe jęczmienia i mieszanek są podobne. Wielkość dawek nawozów zależy od zawartości przyswajalnych form składników w glebie oraz przewidywanego poziomu plonów. Zaleca się dawki: 50-60 kg N, 40-70 kg P2O5 i 45-80 kg K2O na ha. Dolne granice przedziałów dawek fosforu i potasu stosujemy na glebach słabych i przy opóźnionym terminie siewu, a górne na glebach dobrych, ale o niskiej zasobności w składniki oraz przy wczesnym terminie siewu. Nawozy zaleca się stosować wiosną przed kultywatorowaniem. Na glebach wykazujących niedobór magnezu należy zastosować nawozy magnezowe w dawce 30-45 kg Mg / ha.